رونق کشت دانه‌های روغنی در مازندران

اشکان جهان‌آرای |‌ساری-خبرنگار


هر سال با پایان یافتن فصل برداشت برنج و رسیدن به روزهای پایانی شهریور، کشت دانه‌های روغنی در بخشی از کشتزارهای خشک و آبی مازندران آغاز می‌شود. کشت دانه‌های روغنی یکی از فرصت‌های مهم اقتصادی برای کشاورزی در کشور است. نیاز بالای بازار داخلی به روغن‌های خوراکی و کمبود تولید داخل دانه‌های روغنی فرصت مناسبی برای کشت این دانه‌ها به‌ویژه در مازندران ایجاد کرده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهند که هر سال افزون بر 4 هزار میلیارد دلار صرف خرید و واردات دانه‌های روغنی و فراورده‌های آن برای مصرف داخلی می‌شود؛ عدد قابل توجهی که در صورت کشت دانه‌های روغنی و فراوری آنها در داخل، می‌تواند از خروج این حجم ارز از کشور جلوگیری کند

.به گفته مسئولان کمتر از 20 درصد دانه‌های روغنی مورد نیاز کشور در داخل کشت می‌شود و بیش از 80 درصد دیگر از این نیاز با واردات دانه‌های روغنی تامین می‌شود؛این در حالی است که توان تولید دانه‌های روغنی در کشور بسیار بیشتر از وضعیت کنونی است. یکی از سیاست‌های جدی دولت نیز در بخش کشاورزی افزایش سطح زیر کشت دانه‌های روغنی به منظور کاهش واردات در این حوزه است. به طوری که با اجرای برخی برنامه‌های حمایتی و در نظر گرفتن سیاست‌های تشویقی در سال‌های اخیر سطح زیر کشت کلزا را در استان‌های مستعد برای کشت این محصول افزایش داده است.


رشد 7 برابری تولید

مهم‌ترین اقدامات انجام شده دولت در طرح گسترش کشت دانه‌های روغنی کشور که از سال 1394 آغاز شد، اصلاح ارقام بذر دانه‌های روغنی و اجرای طرح خرید تضمینی این محصولات از کشاورزان بود. این اقدامات سبب شد میزان تولید دانه‌های روغنی کشور در سال زراعی گذشته نسبت به سال آغاز اجرای طرح، یعنی سال 1394 به حدود 7 برابر افزایش یابد. سطح زیر کشت دانه‌های روغنی مازندران در سال 1393 نزدیک به 4 هزار هکتار بود که با انجام برخی اقدامات و حمایت‌ها اکنون به 25 هزار هکتار رسیده است.بخش قابل توجهی از سیاست‌های توسعه کشت دانه‌های روغنی در استان‌های شمالی به‌ویژه مازندران انجام می‌شود. 

همین فعالیت‌ها سطح زیر کشت دانه‌های روغنی در مازندران را افزایش داد که پیرو آن حجم تولید این محصولات استراتژیک کشاورزی با رشد قابل توجهی مواجه شد. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به طرح توسعه کشت دانه‌های روغنی در کشور که از سال 1394 آغاز شد، به همشهری می‌گوید: هر سال میلیاردها تومان صرف واردات روغن در کشور می‌شود که برای جلوگیری از این واردات، افزایش تولید داخل در دستور کار قرار گرفت. خوشبختانه نتایج مطلوبی هم داشت.«مجید بهادری» ادامه می‌دهد: نظر وزارت جهاد کشاورزی هم این است که اجرای این طرح دست‌کم تا 2 سال دیگر ادامه داشته باشد و پس از رسیدن به سطح مطلوبی از تولید بر اساس توان تولید موجود در کشور، میزان آن تثبیت شود.


چشم‌انداز 40 هزار تنی

وی از چشم‌انداز در نظر گرفته شده برای توسعه کشت دانه‌های روغنی در مازندران تا مرز 40 هزار هکتار سطح زیر کشت خبر می‌دهد و می‌افزاید: از این 40 هزار هکتار باید 25 هزار هکتار در زمین‌های خشکزار زیر کشت دانه‌های روغنی قرار بگیرد. 15 هزار هکتار هم مربوط به زمین‌های شالیزاری است که بعد از برداشت برنج به عنوان کشت دوم، برای کشت دانه‌های روغنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.به گفته این مسئول، سازمان جهاد کشاورزی برنامه شهرستانی و حتی دهستانی برای اجرای این طرح و رسیدن به هدف 40 هزار هکتار سطح زیر کشت را تدوین کرده و در اختیار شهرستان‌ها قرار داده است و در حال اجرای طرح آموزش و اطلاع‌رسانی به کشاورزان در مناطق مختلف استان است. یکی از طرح‌های در نظر گرفته شده برای آموزش کشاورزان، استفاده از فرصت اجتماعات مذهبی در شب‌های محرم است. به گفته بهادری، کارشناسان و مروجان سازمان جهاد کشاورزی در این شب‌ها برای اطلاع‌رسانی در محافل روستایی حضور می‌یابند.


تامین بذر

تامین بذر مورد نیاز کشاورزان برای کشت دانه‌های روغنی هم یکی دیگر از سیاست‌های مورد نظر دولت برای توسعه کشت این محصولات است. دولت 75 درصد قیمت بذرها را به صورت یارانه‌ای برای کشاورز محاسبه می‌کند و حتی کود و سموم شیمیایی نیز در اختیار کشاورز قرار می‌دهد. معاون بهبود تولیدات سازمان جهاد کشاورزی مازندران می‌گوید: امسال قرار است 200 هزار کیلوگرم بذر مورد نیاز کشاورزان را در اختیار آنها قرار دهیم که شامل بذرهای متناسب با کشت در خشکزار، شالیزار و زمین‌های کوهستانی است. این مقدار بذر خریداری شده و در حال حاضر در تهران قرار دارد. باید در روزهای آینده برای عرضه به کشاورزان به استان حمل شود. 

بهادری ادامه می‌دهد: نخستین محموله بذر دانه‌های روغنی مازندران نیز 70 تن است که به زودی در استان توزیع می‌شود. آغاز کشت هم طبق روال طبیعی هر سال از مناطق کوهستانی در اواخر شهریور انجام می‌شود.وی بیان می‌کند: با اقداماتی که انجام شد شاهد استقبال خوب کشاورزان از کشت دانه‌های روغنی هستیم. یکی از مسائل مهم ما در زمینه کشت دانه‌های روغنی تنوع بذری بود. اکنون بیش از 13 نوع بذر در مازندران برای توسعه کشت داریم که برای مناطق مختلف قابل استفاده است. این مسئول ادامه می‌دهد: مبارزه با بیماری‌ها نیز به خوبی انجام می‌شود و خرید تضمینی هم خیال کشاورز را بابت فروش محصول راحت می‌کند. این اقدامات سبب شده که استقبال از فعالیت در این بخش از کشاورزی مناسب باشد.


افزایش تولید

استقبال کشاورزان از کشت دانه‌های روغنی سبب شده که در سال‌های اخیر میزان تولید دانه‌های روغنی در مازندران هم افزایش یابد. به گفته بهادری، سال 1396 سطح زیر کشت دانه‌های روغنی در مازندران 18 هزار هکتار بود که این رقم سال 1397 در ادامه روند افزایش سطح زیر کشت دانه‌های روغنی استان، به 23 هزار هکتار رسید.وی می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شد که از زمین‌های زیر کشت دانه‌های روغنی حدود 35 هزار تن محصول برداشت شود، اما سیل و سرمای شدید نزدیک به 11 هزار هکتار از زمین‌های زیر کشت این محصول را تحت تاثیر قرار داد و به این کشتزارها تا 60 درصد خسارت وارد کرد. 

در واقع حدود 50 درصد زمین‌های زیر کشت دانه‌های روغنی طی سال گذشته آسیب دید. معاون بهبود تولیدات سازمان جهاد کشاورزی مازندران بیان می‌کند: پارسال حدود 27 هزار تن تولید داشتیم که نزدیک به 4 هزار تن کمتر از میزان تولید در سال 1396 بود، اما با توجه به حجم خسارت‌های وارد شده، میزان تولید قابل قبول بود. اگر مانند سال 1396 شرایط آب و هوایی مناسبی داشتیم، قطعا پارسال به مرز 35 هزار تن تولید می‌رسیدیم.امسال با توجه به شرایط مطلوب آب و هوایی به نظر می‌رسد که سال مساعدی برای کشت انواع محصولات کشاورزی باشد. بهادری می‌گوید: پیش‌بینی ما این است که امسال از هر هکتار 1800 کیلو دانه روغنی برداشت شود. بر همین اساس برای برداشت 70 هزار تن دانه روغنی برنامه‌ریزی‌ کرده‌ایم.


ترغیب کشاورزان به کشت دانه‌های روغنی

وی درباره هدایت و ترغیب کشاورزان به کشت دانه‌های روغنی برای کشت دوم به جای برنج اظهار می‌کند: پارسال از 23 هزار هکتار کشتزار دانه‌های روغنی، 6 هزار هکتار را شالیزارهای استان تشکیل داده بود، اما امسال برنامه‌ریزی ما برای زیر کشت بردن 15 هزار هکتار از شالیزارها با همکاری کشاورزان است. این مسئول ادامه می‌دهد: قرار نیست که سطح زیر کشت دانه‌های روغنی را در مازندران به رقم بسیار بالایی برسانیم، زیرا مسائلی مانند رعایت تناوب کشت نیز وجود دارد. سقف سطح زیر کشتی که برای دانه‌های روغنی در مازندران در نظر داریم، حدود 50 هزار هکتار است که به آن نزدیک شده‌ایم. با تحقق این هدف می‌توانیم به تولید حدود 90 هزار تنی دانه‌های روغنی در مازندران برسیم.


بازگشت به روزهای رونق

گسترش کشت دانه‌های روغنی کماکان به عنوان یک اولویت اقتصادی در بخش کشاورزی مازندران مورد توجه مسئولان استان قرار دارد. چندی پیش نیز تفاهم‌نامه‌ای بین استانداری مازندران و سازمان جهاد کشاورزی منعقد شد که طی آن طرح کشت دوم دانه روغنی کلزا در 20 هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری مازندران از سال زراعی آتی اجرا شود. سطح زیر کشت دانه‌های روغنی در مازندران در دوره‌ای به مرز 40 هزار هکتار رسیده بود. سال 1384 اوج کشت دانه‌های روغنی بود، اما برخی سیاست‌های نادرست و توجه زیاد به واردات سبب شد که کشاورزان دست از کشت این محصولات مهم اقتصادی و غذایی بکشند و کشور به طور کامل در تامین دانه‌های روغنی و فراورده‌های این محصولات به واردات وابسته شود. حالا با این اقدامات می‌‌توان امیدوار بود که بخش مغفول مانده و رها شده از کشاورزی مازندران، یک بار دیگر وارد چرخه اقتصادی استان شود.