طرحی برای درآمدزایی سبز

ملیحه مؤمن‌پور | خبرنگار


برنامه «صیانت از منابع آب و محیط زیست» که از سال ۹۷ شروع شده و هنوز در حال اجراست، برای تعیین مسئولیت اجتماعی، معاونت آموزش سازمان محیط‌ زیست و دانشکده محیط زیست البرز در قبال صیانت از آب و محیط زیست، سرفصل‌هایی برای دانشجویان این دانشکده تعریف کرد تا نسبت به آموزش این مواد تخصصی محیط زیست به دانش‌آموزان در 3 گروه سنی کودکان، دانش‌آموزان و دانشجویان اقدام شود. 
برای اجرای این برنامه استان البرز به عنوان پایلوت انتخاب شده است که در این پایلوت ابتدا مبانی نظری و تجارب بین‌المللی دوره‌های پنج‌گانه «ایفای نقش مسئولیت اجتماعی در قبال محیط زیست» با تعامل استادان جامعه‌شناس مورد بررسی قرار گرفت و سپس ضمن بررسی چالش‌ها و ظرفیت‌ها، شیوه ایفای نقش دانشجویان دانشکده محیط زیست در 2 حوزه محیط زیست و منابع آب مشخص شد. 

مرحله ابتدایی برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست در قالب آموزش، مسائل محیط زیستی به دانش‌آموزان توسط دانشجویان محیط زیست در نیمه دوم سال 98 اجرایی می‌شود. 
«محمدرضا فرزانه»، عضو هیات علمی و مشاور رئیس تنها کالج دانشگاهی محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست البرز و مجری برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست معاون آموزش و مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص این 4 عامل و نقش کلیدی آن در این برنامه توضیحاتی می‌دهد؛ محور این برنامه طرحی است که با عنوان «سفیران سبز فن‌آور (سفا)» نام‌گذاری شده است. 


رویکرد این طرح چیست؟ 

این طرح رویکردی پایدار برای درآمدزایی سبز با پایه‌گذاری اولین اسکرچ (زبان برنامه‌نویسی و بازی‌سازی مخصوص کودکان و نوجوانان) دارد. بی‌شک انتخاب شغل یکی از مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که دوران دانش‌آموزی و دانشجویی را به خود اختصاص می‌دهد و تمرکز و تفکر در این باره بهترین فرصت است تا آینده‌سازان در حین آموزش بتوانند مقدمات کسب و کار خود را فراهم سازند. یکی از مهم‌ترین موارد در خصوص انتخاب شغل آینده، مربوط به سطح پایداری مشاغل است. تجارب بین‌المللی نشان می‌دهد 4 عامل اصلی در انتخاب شغلی پایدار نقش کلیدی دارد رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی، کاهش مصرف منابع پایه و کاهش تبعات محیط زیستی این 4‌عامل کلیدی است. 
این واحدها متشکل از دانش‌آموزان و دانشجویانی است که از سن پایه قدم بر راهی می‌نهند که کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه پیشتاز هستند. در کشور ما بسترسازی بسیاری لازم است تا آمار ناچیز کمی و کیفی ما در حد و‌ شأن استعداد ایرانیان رشد کند. اولین مصداقی که در این خصوص مورد توجه قرار گرفت با کسب و کارهایی مرتبط است که در خصوص فن‌آوری اطلاعات مطرح است. کسب و کارهایی که در کشورهای توسعه‌یافته از طریق توسعه «انیمیشن»، «بازی کامپیوتری»، «برنامه‌نویسی تحت وب و موبایل»، «نرم‌افزارهای کاربردی» و... درآمدزایی چندین برابر نسبت به درآمد نفتی کشور را رقم زده است. 

برتری این دست درآمدزایی‌ها در چیست؟ 

مزیت اصلی این قبیل درآمدزایی، وابستگی ناچیز آن به مصرف منابع پایه و سهم حداقلی آن در ایجاد تبعات محیط زیستی است و به این دلیل سطح پایداری بسیار متفاوتی را با کسب و کارهای عمده فعلی در کشور رقم زده است. مطالعات نشان داده است پژوهش‌هایی که در 5 سال اخیر با محوریت توسعه پایدار منطقه‌ای رقم خورده است بر ترمینولوژی کودکان برنامه‌نویس تاکید دارد. 

آماری از کودکانی که در این زمینه فعال شده‌اند، در دست است؟ 

از بین آمار 40 میلیون نفری کودکان برنامه‌نویس ام‌ای‌تی دانشگاه، حدود 18 میلیون کودک برنامه‌نویس در ایالات متحده آمریکا، 180 هزار در افغانستان و کمتر از 14هزار کودک برنامه‌نویس در ایران وجود دارد. حتی نرخ رشد کودکان برنامه‌‌نویس افغانستان 4 برابر بیشتر از کل آمار کودکان برنامه‌نویس کشور ماست و این مساله نگرانی ما را برای آینده کشور دوچندان کرده است. 

برای رفع این نگرانی راهکارهایی اندیشیده شده است؟ 

برای این منظور یکی از راه‌ها در برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست محور اصلی به برنامه‌نویسی اسکرچ معطوف شده است. پژوهش‌های انجام‌شده در دانشکده محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست یک مرحله عمیق‌تر انجام و مشخص شد تمرکز بر ترمینولوژی کودکان برنامه‌نویس می‌تواند ابزار قدرتمندی را در اختیار ارگان‌هایی که به دنبال آموزش، پرورش و تربیت کودکان و دانش‌آموزان هستند، بگذارد. به همین دلیل در سطح پایلوت، برنامه صیانت در البرز و در سال 97 با همکاری یک آکادمی تخصصی مرجع برنامه‌نویسی اسکرچ از بین 600 دانش‌آموز و دانشجوی منتخب استان البرز، 65 نفر انتخاب شدند که پس از طی دوره‌های آموزشی در نهایت 31 نفر به عنوان مدرس اسکرچ انتخاب شدند. 
تعامل بین معاونت آموزش سازمان حفاظت محیط زیست، دانشکده محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست و این آکادمی باعث شد برای اولین مرتبه در سطح ملی و بین‌المللی اصطلاح «اسکرچ محیط زیستی» مطرح شود. 31 مدرس اسکرچ محیط زیستی پس از طی دوره‌های تئوری آموزش برنامه‌نویسی و آموزش‌های غیرمستقیم مبانی محیط زیستی، زیر نظر خانم دکتر نجم‌السادات موسوی و تیم وی به عنوان بهترین گروه با سوابق تالیف کتاب‌های آموزش محیط زیست به کودکان، وارد کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان البرز شوند. 

با کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان البرز چگونه همکاری داشتید؟ 

کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان البرز تعامل بی‌مانندی با محیط زیست داشتند. انتخاب کانون‌های پرورش فکری یکی از بهترین انتخاب‌هایی بود که به علت تمرکز کانون‌ها بر رویکرد آموزش غیرمستقیم اتفاق افتاد و باعث شد در مرداد 98 بیش از 600 عضو فعال کانون‌ها با این رویکرد آموزش محیط زیست ببینند و از این میان 100 عضو منتخب کانون‌ها و زیر نظر مدرسان اسکرچ محیط زیستی برنامه صیانت، کلید ورود کسب و کار سبز آینده خود را در دست بگیرند و به دنیایی معرفی شوند که بتوانند با 40 میلیون کودک برنامه‌نویسی که آمار «ام‌ای‌تی» است به رقابت بپردازند؛ البته با افزودن سایر آمار مشخص می‌شود تعداد کودک برنامه‌نویس در دنیا بسیار فراتر از این آمار است. 

روند اجرای طرح تاکنون به چه صورت بوده است؟ 

3 موفقیت اصلی برنامه صیانت در سطح پایلوت از موارد شایان توجه است. شهریورماه 98 با افزودن 27 زنگ آموزش به 11 زنگ آموزش مرداد، تعداد دانش‌آموزانی که آموزش‌های محیط زیستی در خصوص ضرورت توجه به کسب و کارهای سبز (با محوریت توسعه آب‌اندوز) را فراگرفتند به بیش از هزار نفر در استان البرز رسید. این آمار که تنها در کمتر از 2 ماه اتفاق افتاد، به میزان 7درصد کل آمار کودکان برنامه‌نویسی است که از سال 2007 تاکنون برنامه‌نویسی اسکرچ را در کشور فراگرفته‌اند و حاکی از موفقیت این برنامه در استان البرز است. 

از موفقیت دوم این برنامه بگویید. 

موفقیت دوم این برنامه افزودن مبانی محیط زیستی در فرآیند یادگیری برنامه‌نویسی اسکرچ است که باعث شد اولین بار در سطح بین‌المللی اصطلاح اسکرچ محیط زیستی با تعامل سازنده دانشکده محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست و این آکادمی تحقق یابد. 
به همین دلیل این برنامه و طرح سفا از سوی معاونت ریاست‌جمهوری و ریاست سازمان حفاظت محیط زیست به طور رسمی در اولین جشنواره ملی آب رونمایی و وارد سطح میانی شد تا در کنار البرز در استان‌های کرمانشاه، مرکزی، گلستان، هرمزگان، قم و تهران نیز در نیمه دوم سال 98 اجرایی شود تا مقدمات موفقیت سوم این برنامه که تغییر رویکرد سنتی آموزش محیط زیست به آموزش مجازی است، فراهم شود. 

تفاوت رویکرد سنتی و جدید در برنامه صیانت در چیست؟ 

رویکردی نوین که مبتنی بر فن‌آوری روز دنیاست و نسل جدید با این رویکرد نه با اجبار، بلکه با اشتیاق مفاهیم محیط زیستی را فرا می‌گیرند و از سوی دیگر به جای اعتیاد به بازی‌های کامپیوتر بیگانه با فرهنگ، خالق بازی‌های محیط زیستی و بومی خواهند شد؛ رویکردی متفاوت در سطح میانی برنامه صیانت معاونت آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست که بسترساز اشتغال سبز آینده‌سازان در کشور خواهد شد. 

در سطح میانی این برنامه چه اقداماتی انجام می‌دهید؟ 

در سطح میانی برنامه صیانت، پس از این‌که اولین پلتفرم آموزش مجازی «اسکرچ محیط زیستی» رونمایی شد؛ به طور هم‌زمان در 7 استان آموزش‌های مجازی مبتنی بر اولین اسکرچ محیط زیستی در 2 سطح آموزش «کاربران برنامه‌نویسی اسکرچ» و «مدرسان اسکرچ» در نیمه دوم سال 1398 آغاز شد و از این طریق امکان فروش محتواهای آموزشی تولیدشده برای جامعه هدف این برنامه فراهم می‌شود. 


اهداف برنامه صیانت از محیط زیست 

محمدرضا فرزانه : تأکید این برنامه بر 2 جامعه هدف اصلی است که «دانش‌آموزان مدارس تیزهوشان - اعضای فعال کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی» است. با این رویکرد می‌توان امیدوار بود تا انتهای سال 98 آمار کودکان برنامه‌نویس کشور که نسبت به سایر کودکان برنامه‌نویس دنیا مزیت و برتری محیط زیستی بودن را خواهند داشت، به مرز 100 هزار نفر در کشور برسد و با ملی شدن برنامه صیانت از منابع آب و محیط زیست می‌توان امیدوار بود آینده‌ای بهتر برای آینده‌سازان این سرزمین و محیط زیست کشور از طریق ایجاد و پایدار‌سازی مشاغل با رویکرد ترویج کسب و کارهای سبز ایجاد  شود. 

قابلیت رویکرد به کار گرفته شده از منظرهای آموزشی، پژوهشی، تربیتی، ترویجی و ایجاد اشتغال‌های سبز در حدی است که بتوان مشابه با افتخارات گذشتگان این مرز و بوم که در دنیا سرآمد بوده‌اند، مسیری متفاوت از ایران آغاز شود و با تمرکز بر رویکرد آموزش مجازی و غیرمستقیم صیانت از منابع آب و محیط زیست با ابزار اسکرچ محیط زیستی، به دنیا معرفی شود؛ اما تحقق این هدف با آمار نگران‌کننده موجود نیاز به تلاش مضاعف و روزافزون دارد.