14 حسینیه تاریخی در خراسان رضوی

مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی و حرایم اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: 14 حسینیه تاریخی از این استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که قدمت بیشتر آنها به دوره قاجار می‌رسد. به گزارش روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی، قدمت تکیه‌ها یا همان حسینیه‌ها در خراسان رضوی به 2 قرن قبل بازمی‌گردد که طلایه‌دار این عرصه در کشور است، چراکه به واسطه وجود مضجع شریف ثامن الحجج علی بن موسی الرضا (ع) پرشورترین مجالس عزا برای امام حسین (ع) در کشور از این خطه برخاسته و حسینیه‌ها مهم‌ترین مکان برای عزاداری‌های محلی بوده است. 

هنوز هم در حسینیه‌های تاریخی خراسان رضوی به ویژه در مشهد پرشورترین مجالس سوگواری برای حسین (ع) و یاران او برگزار می‌شود. برای برپایی این مراسم، مردم هر محله قبل از محرم حسینیه خود را غبارروبی و برای برگزاری مجالس مهیا می‌کنند و در طول محرم و صفر به ویژه دهه اول عزاداری‌ها هر شب بساط نذری در این حسینیه‌ها برپا می‌شود. هیات‌های مذهبی که از مردان و پسران همان محله تشکیل می‌شوند، صبح روز عزا در حسینیه‌ها گرد هم می‌آیند و از آن محل عزاداری خود را در خیابان‌ها آغاز می‌کنند و پس از غروب نیز خود را به حسینیه می‌رسانند و پس از ساعتی سینه‌زنی و نوحه‌خوانی پرشور، عزاداری آن روز را به پایان می‌رسانند. 

حسینیه‌ها در عزاداری‌های ماه محرم و صفر نقش بی‌بدیلی دارند و با این‌که مساجد محله و اماکن مشابه دیگری مانند زینبیه شکل گرفته‌اند، اما هنوز حسینیه‌ها جایگاه خود را در ماه‌های محرم و صفر برای برگزاری پرشور عزاداری‌های هیات‌های مذهبی و به‌ویژه برگزاری تعزیه حفظ کرده‌اند. مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی و حرایم اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی درباره قدمت حسینیه‌ها در استان گفت: 14 حسینیه تاریخی از این استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که قدمت آنها به دوره قاجار می‌رسد. محمود طغرایی بیان کرد: این حسینیه‌ها شامل حسینیه قنادها در سبزوار مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی، حسینیه زرگرها در سبزوار مربوط به اواخر دوره قاجار، حسینیه حاج کریمی در قوچان مربوط به دوره پهلوی و حسینیه هیات حسینی بالا در داورزن مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی می‌شود. 

وی حسینیه‌هایی را که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است چنین برشمرد: حسینیه رحیمیان در مشهد مربوط به اواخر دوره قاجار، حسینیه گلمکان در چناران مربوط به دوره قاجاریه، حسینیه تایباد مربوط به دوره پهلوی، حسینیه حصار در شهرستان بینالود مربوط به دوره پهلوی اول، حسینیه حاج خداداد در بجستان مربوط به دوره قاجاریه، حسینیه داورزن مربوط به دوره قاجاریه، حسینیه بالاده برس در تربت حیدریه مربوط به اواخر دوره قاجار، حسینیه چشمه علی در نیشابور مربوط به دوره قاجار، تکیه ابوالفضلی در نیشابور مربوط به دوره پهلوی اول و تکیه سفلی کنگ در بینالود مربوط به اواخر دوره قاجار. مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی و حرایم اداره کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان رضوی ادامه داد: معماری حسینیه‌ها مربوط به اواخر دوره صفویه تا میانه دوره قاجار می‌شود که برگرفته از اعتقاد شیعیان از زمان شکل‌گیری اسلام در ایران است. 

طغرایی افزود: معماری حسینیه‌ها متفاوت از معماری مساجد است، زیرا مساجد فضای سرپوشیده‌ای هستند که ویژه اقامه نماز ساخته شده‌اند اما حسینیه‌ها فضای باز و بدون سقف هستند که برای برگزاری تعزیه و شبیه‌خوانی تعبیه شده‌اند. وی یادآور شد: اغلب حسینیه‌ها چادرپوش یا خیمه‌پوش بوده‌اند به نحوی که به صورت موقت چادری روی بخشی از سقف آن نصب می‌شده است که نمادی از خیمه امام حسین (ع) باشد و فضای کربلا را حین برگزاری تعزیه برای مردم تداعی کند. این مسئول گفت: حسینیه از ابتدا دارای حیاط مرکزی بزرگ برای برگزاری شبیه‌خوانی و تعزیه بوده که در وسط محوطه آن هیات یا مراسم تعزیه و روضه‌خوانی برگزار می‌شده است و مردم به تماشای آن می‌ایستادند.