نمدمالی هنری فراموش شده در مازندران

صنایع دستی
 نمدمالی از مشاغل سنتی بسیار قدیمی است که در آن رطوبت و حرارت، موجب درهم‌ تنیده شدن الیاف پشمی می‌شود و محصول نهایی که به آن نمد گفته می‌شود به عنوان زیراندازی محکم و با دوام مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هنر کهن در مازندران رو به فراموشی است و نفس‌های آخر را می‌کشد.به گزارش ایرنا، در مازندران و به ویژه غرب استان کسانی بودند که در این حرفه فعالیت داشتند و تا قبل از آمدن فرش‌های دستی و ماشینی، بازار پر رونقی را تجربه می‌کردند، اما به مرور زمان استقبال از نمد در خانواده‌ها کمرنگ و نبود بازار مناسب منجر به بسته شدن بسیاری از کارگاه‌های نمدمالی شد.مرحوم «علی حلاجیان» نمدمالی بود که موفق به دریافت مهر اصالت یونسکو شده بود. وی متاسفانه دار فانی را وداع گفت و با رفتن او این هنر اصیل در غرب مازندران رفته رفته رو به فراموشی رفت. در حال حاضر در این منطقه نمدمال‌هایی هستند که شاید تعداد آنها به اندازه انگشتان یک دست هم نرسد ولی چراغ این هنر اصیل را با سختی‌های بسیار روشن نگه داشته‌اند. اگر مسئولان از آنها حمایت‌ نکنند شاید برای همیشه نمدمالی غرب مازندران به تاریخ بپیوندد.


زیراندازی سنتی با قدمتی تاریخی

یک کارشناس صنایع دستی، نمد را زیراندازی سنتی با قدمتی تاریخی دانست و گفت: ماده اصلی نمد، پشم گوسفند به رنگ‌های طبیعی سفید، قهوه‌ای، سیاه یا ترکیبی از آنها برای زمینه و مقداری پشم رنگ شده است که در سال‌های نه چندان دور مورد استفاده قرار می‌گرفت.«اسماعیل عسگری» افزود: امروزه نمد در بیشترین نقاط ایران تولید می‌شود و مراکز عمده آن استهبان فارس و نیز مناطق جنوبی اصفهان، سمنان، دامغان، قوچان، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه است.وی اظهار کرد: در مازندران نیز کارگاه‌های نمدمالی زیادی وجود داشت که به دلایلی بسته شده‌اند. در حال حاضر تعداد معدودی از نمدمالان قدیمی در این منطقه حضور دارند که نگذاشته‌اند چراغ این حرفه و هنر قدیمی خاموش شود.عسگری نبود استادکاران جوان و ماهر، افزایش قیمت پشم درجه یک، نبود تبلیغات و بازاریابی مناسب برای این محصول را از مشکلات این حرفه قدیمی برشمرد و بیان کرد: نمدمالی نیاز به توان جسمانی بالایی دارد. متاسفانه بسیاری از فعالان این عرصه به دلیل کهولت سن قادر به ادامه فعالیت نیستند.وی تصریح کرد: در سال‌های اخیر دستگاه‌هایی برای مالش نمد به بازار عرضه شدند، اما کیفیت نمد‌های دستی را نداشتند و مورد استقبال قرار نگرفتند.


 در انتظار حمایت 

تنها نمدمال قدیمی تنکابن هم درباره این شغل قدیمی گفت: حدود نیم قرن به نمدمالی مشغولم. این کار را از پدرم آموختم و در حال حاضر تنها نمدمال منطقه هستم.«کامران علی پور تکام‌جانی» با بیان این‌که روزانه تنها می‌توان یک نمد به شیوه سنتی تولید کرد، اظهارکرد: به لحاظ کیفی نمد‌هایی که تولید می‌کنم بیش از ۴۰ سال ضمانت دارد و در بدترین شرایط هم مشکلی برای نمد‌ها ایجاد نخواهد شد و مردم می‌توانند با خیال آسوده از آنها استفاده کنند.علی پور تکام‌جانی از بی‌توجهی به این شغل قدیمی انتقاد کرد و افزود: در سیل سال گذشته بسیاری از ابزارهای نمدمالی‌ام نابود شد و این موضوع را به اداره میراث فرهنگی گزارش کردم، اما تاکنون برای جبران خسارت‌ها اقدامی صورت نگرفته است.وی اظهار کرد: مسئولان مربوطه حتی برای یک بار هم که شده به دیدن کارگاهم نیامدند تا ببینند در چه شرایط سختی، نمدمالی می‌کنم.

 
از هنر اصیل تا کالایی تجاری و سودآور

یک کارشناس بازاریابی درباره علت بی‌رغبتی مردم به خرید نمد گفت: تنوع نداشتن در طرح و نقش از یک سو و متنوع نبودن کاربرد آن باعث شده تا نمد طی گذشت روزگار سرشار از طرح و رنگ از غافله عقب بیفتد.«علی امینیان» افزود: برای احیای این هنر اصیل نیاز به مواد اولیه مناسب، نیروهای کارآزموده و ماهر، طرح و نقش‌های جدید متناسب با سلیقه خریداران داریم تا بتوانیم این هنر دست را از شرایط نامناسب کنونی خارج کنیم.وی اظهار کرد: در سال‌های اخیر از نمد محصولاتی از قبیل زیرانداز، زیورآلات، کوسن مبل، کلاه و انواع کیف تولید شد که مورد استقبال قرار گرفت و باید این روند همچنان ادامه داشته باشد.این کارشناس، بوی پشم در نمد‌ ایرانی را از دیگر عوامل بی‌رغبتی مردم به خرید آن عنوان کرد و افزود: برای رفع این مشکل می‌توان پشم ایرانی را با پشم خارجی مثل پشم گوسفندان اصلاح نژادی استرالیا (مرینوس) مخلوط کرد تا این مشکل برای همیشه برطرف شود.امینیان بیان کرد: با ماشینی شدن فرایند مالش مسلما کیفیت کار پایین می‌آید و همین مساله می‌تواند در فروش این محصول در بازارهای داخلی و خارجی تاثیر منفی داشته باشد.


نمدمالی یک فعالیت بومی است

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری تنکابن هم گفت: در گذشته‌های نه چندان دور نمدمال‌های زیادی در این شهرستان فعالیت می‌کردند که به مرور زمان به دلیل کهولت سن این کار بسیار پرزحمت را کنار گذاشتند. هم‌اکنون فقط یک نمدمال در منطقه فعالیت می‌کند.«سعید بهادری» با بیان این‌که شیوه سنتی نمدمالی مازندران تقریبا با همه شهرها یکسان و ابزار آن نیز کمان، مشته، قالب، طناب، پنجه و پاتیل است، اظهار کرد: باید با بهره‌گیری از علم روز و استفاده از تجربه افرادی که در این عرصه فعالیت داشتند، تلاش کنیم تا این میراث کهن برای آیندگان باقی بماند.به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری تنکابن، در برخی از استان‌ها اقدامات خوبی جهت احیا و رونق بخشیدن به نمد و نمدمالی آغاز شده و بازخورد خوبی هم داشته است. باید از تجربیات آنها در این زمینه استفاده شود.وی تربیت نیروی انسانی ماهر در این زمینه را تضمینی برای بقای این صنعت کهن در مازندران دانست و بیان کرد: نمدمالی یک فعالیت بومی است که می‌تواند به کاهش بیکاری جوانان در روستاها کمک قابل توجهی کند.