تغییر نگرش در نیمه‌راه 1400
حفظ محیط‌زیست و لغو مصوبه برج‌باغ‌ها، شفافیت و مبازه با فساد و تغییر نگرش خودرو محوری به انسان محوری طی 2 سال گذشته 3 رویکرد عمده شوراست
در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته دنیا، شورای شهر یا همان پارلمان مدیریت شهری را تالار شهری می‌نامند؛ یعنی جایی که به‌صورت کاملا شفاف، ساده و گویا، بی‌پرده و البته در چارچوب قوانین بالاسری، به مسائل مرتبط پرداخته می‌شود و همگان به راحتی از این تالار یا ویترین می‌توانند آنچه را که در شهر و مدیریت شهری می‌گذرد، مشاهده کنند و نظرات و ایده‌هایشان را انتقال دهند. با این حساب، شورای شهر چشم، گوش و زبان شهروندان است. با چنین تفسیری، ساختار بسیاری از مدیریت شهرها در دنیا طی سال‌های گذشته تغییر کرده تا شوراها و پارلمان‌های محلی بر مدار شفافیت، پاسخگویی به شهروندان و برآورده‌سازی نیازهای مردمی حرکت کند. تورنتو یکی از سرآمدترین شهرها در این زمینه به‌حساب می‌آید که پارلمان شهر و مرکزی آن اساسا به یک‌تالار شهری تغییر عنوان داد. در این تغییر شفافیت و کارآمدترشدن سیستم موجود، هدف قرار گرفت و در سال 2016 میلادی، به گفته مسئولان کانادا، سیستمی که کارایی خود را به دلایل مختلف از دست داده بود، ترمیم شد. این ترمیم پارلمان شهری تورنتو چنان ضروری می‌نمود که پیش از آن، کارگروهی قانونی متشکل از اساتید برجسته دانشگاهی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، برنامه‌ریزی شهری، رسانه‌ای، اجتماعی و رهبران مدنی به‌وجود آمد تا اگر مقاومتی برای اصلاح روندها و ساختارها وجود داشت، این کارگروه با امتیازات قانونی و پشتوانه حکومتی بتواند نظرات خود را اعمال کند. سرانجام 2 سال پیش و در سال 2017 بسیاری از مسائل به قول خودشان ترمیم و نتیجه‌ای حاصل شد که حالا 2 سال پس از تغییرات صورت گرفته، مردم را راضی کند.
فهرست 21 نفره امید
2 سال پیش و در اردیبهشت سال 96 که ایرانی‌ها پای صندوق‌های رأی رفتند، همزمان با انتخاب رئیس‌جمهور دولت دوازدهم با انتخاب نمایندگان خود در شوراهای شهر هم خواستار تغییر شیوه در اداره بسیاری از شهرها شدند. تهران یکی از بارزترین نمونه‌هایی بود که شهروندان با آرای میلیونی خود به فهرست 21 نفره امید، به نوعی بیان کردند اداره شهر دست‌کم با الگوی یک‌دهه‌و‌نیم پیش دیگر امکانپذیر نیست و مدیریتی متفاوت باید تغییراتی محسوس را نسبت به گذشته ایجاد کند. البته اینکه مردم از اداره شهر در دوره گذشته رضایت داشتند یا نه و اینکه کارنامه مدیریت شهری پیشین چقدر موفق بوده، محل بحث در این مطلب نیست. به هرحال خود شهروندان بهترین قاضی در این رابطه هستند ولی آنچه اهمیت دارد، مردم خواستار تغییر نگرش و رویکرد در اداره شهر هستند.
شورای اسلامی پنجم شهر تهران با همین انتظار مردمی در شهریور 96 فرمان نظارت و تدوین قوانین و خط‌مشی کاری برای پایتخت را در دست گرفت. به اعتقاد برخی از کارشناسان، همین نگاه سبب شد تا اعضای شورا در نخستین اقدام اساسی خود، یعنی انتخاب شهردار هم فاکتورهایی را درنظر بگیرند که شاید کمتر کسی تصور می‌کرد چنین مواردی مدنظر آنها باشد. برخی دیگر هم معتقدند شورای پنجم، با چنین نگاهی، وسعت دید خود را کم کرده و از توانایی سایر نامزدهای تصدی شهرداری تهران غافل شد. به هرحال اعضای شورا، تاوان تغییر نگرش را خیلی زود پرداختند و با استعفای منتخب‌شان روبه‌رو شدند. پس از آن، اعضای شورای برای برگزیدن شهردار جدید برای تهران، بازهم در چرخش نگرشی، فردی را انتخاب کردند که بیشتر به‌عنوان یک مدیر اجرایی شناخته می‌شود اما این بار قانون ممنوعیت به‌کارگیری بازنشستگان، نگرش شورایی‌ها را تحت‌تأثیر قرار داد تا باز هم انتخاب شهردار جدید کلید بخورد.
حفظ محیط زیست
با وجود همه این تفسیرها، شورای پنجم شهر تهران همواره سعی کرده تا در مسیری که برگزیده است ادامه حرکت دهد. بی‌تردید از نظر نگارنده، موتور شورا طی 2 سال گذشته همیشه با تغییر نگرش شهرفروشی به حفظ محیط‌زیست، روشن مانده و در چندین مورد این موضوع به وضوح دیده شده است. البته در این راه با پستی و بلندی‌های فراوان روبه‌رو بوده‌اند و به‌طور حتم طی 2سال آینده نیز دست‌اندازها و سختی‌‌های بسیاری خواهند داشت. با وجود این، نباید شورا به دلایلی تنها گذاشته شود؛ آن هم در روزگاری که برخی از دستگاه‌ها با رویکرد تخریبی، برخی از اعضای شوراها را به دادگاه فراخوانده و برای‌شان حکم صادر می‌کنند.
در این میان، دستاوردهای قابل ذکری برای شورای پنجم شهر تهران حاصل شده که لغو مصوبه برج باغ‌ها (مصوبه ماحصل کار دوره دوم شورای شهر) را می‌توان یکی از مهم‌ترین آنها دانست. شورای شهر فعلی به این دلیل که مصوبه معروف به برج‌باغ‌ها هیچ‌گاه نتوانست از باغ‌های تهران محافظت کند و برعکس تعداد زیادی از باغات به‌دلیل همین مصوبه زیرخاک مدفون شده و از بین رفتند، در هماهنگی با شورای‌عالی شهرسازی و معماری، مصوبه مذکور را در اواخر سال 96 لغو کرد؛ اگرچه شورای شهر حدودا یک‌سال بعد در استفساریه شهرداری تهران، جلوی احداث بنا برای مجوز ساخت برج باغ را برای 62ملک صادر کرد و عده‌ای تاب برنیاوردند که این کار، تکرار همان روند گذشته است. درصورتی که شورا با بررسی این استفساریه، در عمل از یک سو جلوی صدور مجوز پروانه ساخت برای
411 برج باغ را گرفت و از سوی دیگر، موافقتش را با 62 برج باغ اعلام کرد که درخواست مالکان آنها پیش از لغو مصوبه برج باغ‌ها ارائه داده شده بود؛ به‌عبارتی شورا باید حقوق مکتسبه مربوط به 62 پرونده را رعایت می‌کرد و زیرپا نمی‌گذاشت. در عین حال، موافقت نهایی به‌دلیل همین توجیه، حاصل نشد. این در حالی است که طبق آمار شورا با لغو مصوبه برج باغ، جلوی ساخت‌وساز حدود 600 باغ را گرفت و نگرش گذشته موجود در مدیریت شهری را تغییر داد.
راه‌اندازی سامانه شفافیت از دیگر اقدامات اساسی شورای پنجم شهر تهران به‌حساب می‌آید؛ اقدامی که با همه ضرورت‌ها در هیچ دوره‌ای به قد و قدواره دوره فعلی صورت نگرفت. اما چنین عملیاتی انجام شد تا چند کلانشهر دیگر هم برای راه‌اندازی سایت شفافیت، دست به‌کار شوند. بدون شک سامانه شفافیت، هنوز تا مقصد فاصله دارد اما همین که تمام روندها در یک‌اتاق شیشه‌ای قرار بگیرد و راه پرسشگری فراهم شود، بسی ارزشمند محسوب می‌شود.
تغییر رویکرد در توسعه شهر از شیوه خودرومحوری به انسان‌محوری، تنظیم بودجه سالانه با کمترین افزایش نسبت به سال گذشته، پررنگ‌ترکردن حضور زنان در پست‌های مدیریتی با همه هجمه‌هایی که در سطح خرد و کلان وجود داشت و دارد، توجه به حوزه فرهنگی و علنی برگزارکردن تمام جلسات اصلی شورا از دیگر مواردی بود که شورای پنجم شهر تهران تاکنون انجام داده که در دوره‌های پیشین محوریت کار نبود. در همین ارتباط در صفحات پیش‌رو به این موضوع پرداخته‌ایم که شورای فعلی شهر تهران، چه تغییر نگرشی را در برنامه کاری خود قرار داده است. حالا شورا 2 سال دیگر پیش‌رو دارد و باید دید نیمه باقیمانده راه را چگونه طی می‌کند. آیا انتظارات شهروندان و رسانه‌ها با تغییر نگرش در سال 1400 تامین می‌شود؟