تجمع فقر زیر پوست چاقی

شیوا نجفی/روزنامه نگار

شخصیت‌های ثابت در زنگ تفریح مدارس ابتدایی، دخترانی هستند که به جای دویدن در گوشه‌ای از حیاط در حال خوردن ساندویچ، کیک، نوشابه و از این دست خوراکی‌ها هستند.
چاقی به‌عنوان اپیدمی قرن بیست‌و‌یکم شناخته شده و در بسیاری از کشورها ازجمله ایران، شیوع آن در کودکان بیش از 2برابر نسبت به 3دهه گذشته گزارش شده است. سازمان جهانی بهداشت نیز گزارش کرده که تعداد کودکان چاق در سال 2020 به حدود 60میلیون نفر می‌رسد.
دکتر اسفندیار مالی، متخصص کودکان و نوزادان بیمارستان میلاد- در گفت‌وگو با همشهری شایع‌ترین دلیل چاقی کودکان را ابتدا  «عوامل ژنتیک» و بعد از آن «نداشتن فعالیت بدنی» می‌داند و می‌گوید: «باید الگوهای ناسالم غذایی و مشکلات هورمونی را هم به این فهرست افزود».
یک‌پنجم کودکان زیر 2سال نوشابه‌های گازدار می‌نوشند و سه‌چهارم دریافت کالری‌شان از غذاهای فراوری‌شده و فست‌فودهاست. ذرت، سویا و گندم که بیشترین زنجیره غذایی را در خود جای داده‌اند در 3دهه گذشته با فراوری‌های غیراستاندارد و تولید محصولاتی بی‌کیفیت همچون پفک، چیپس و... به چاقی مفرط به‌ویژه در کودکان دامن زده‌اند. او در بررسی ریشه‌های علل چاقی در دختران به کمی قبل‌تر یعنی دوران بارداری مادر بازمی‌گردد و می‌گوید: «زمانی که اطرافیان متوجه بارداری یک زن می‌شوند، او را تشویق به خوردن زیاد به بهانه تقویت جنین می‌کنند. این مشکل باعث می‌شود که مادر در زمان بارداری دچار افزایش وزن شود که افزایش وزن جنین را هم به‌دنبال خواهد داشت. بعد از زایمان هم خیلی از مادران به بهانه اینکه نوزادشان با شیرمادر سیر نمی‌شود و خواب خوبی ندارد، از پزشکان تقاضای شیرخشک می‌کنند. این عادت بد هم موجب می‌شود انرژی بیشتری در زمان شیرخوارگی و نوزادی به کودک برسد و منجر به افزایش وزن شود.  در حالی که آنها از این نکته غافلند که اگر در چند‌ماه اول تولد افزایش وزنی ایجاد شود تا بزرگسالی همچنان باقی خواهد ماند».

   کم‌درآمدها چاق‌ترند
مطالعات مراکز بهداشتی و پروژه‌های تحقیقاتی پژوهشگاه غدد و متابولیسم و دانشکده تغذیه دانشگاه علوم‌پزشکی تهران نشان می‌دهد شیوع چاقی و اضافه وزن در افراد با سطح درآمدی بالا در حال کاهش و در افراد با سطح درآمد پایین، بیشتر شده است. دکتر مالی درباره این موضوع توضیح می‌دهد: «خوراکی‌های سالم در سال‌های اخیر گران شده و برعکس غذاهای پرچرب و پرکالری ارزان شده؛ موضوعی که سبب گرایش خانواده‌ها به‌ویژه کودکان به سمت مصرف غذاهای ناسالم شده و چاقی را افزایش داده».
این پزشک اطفال به فرهنگ‌ها و سنت‌های غلطی که در ایران در مورد دختربچه‌های چاق رایج شده هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیشتر والدین دوست دارند فرزندانشان به‌ویژه کودکان دخترشان تپل و گونه‌های برآمده‌ای داشته باشند تا بامزه و بانمک به‌نظر برسند. چنین تفکری موجب می‌شود تا غذای بیشتری به او بدهند و باعث چاق‌شدنش بشوند». 
او کم‌تحرکی فعالیت دختران نسبت به کودکان پسر، رسیدن زودهنگام به سن بلوغ که موجب تحریک اشتها می‌شود، درس‌خوان‌تر بودن، ورزش بدنی کمتر، گذاشتن قرارهای دوستانه در محل‌هایی که وسایل خوردنی و نوشیدنی فراهم است مانند جشن تولدها و پوشش دختران را از مهم‌ترین علل چاقی در دختران عنوان می‌کند.

   عوارض چاقی
فوق‌تخصص تغذیه و اعصاب نوزادان، کودکان و نوجوانان بیمارستان میلاد عوارض چاقی دختربچه‌ها در دوران بزرگسالی را فشار خون بالا، دیابت نوع دو، آپنه انسدادی در خواب، مشکلات مفصلی و استخوانی به‌خاطر اضافه‌وزن و فشار وارده بر بدن، آسم و تنگی نفس، به‌وجود آمدن سندروم‌های متابولیک مانند بالارفتن چربی خون، کلسترول و تری‌گلیسیرید، بیماری‌های کبدی، اختلالات تولید مثل، مشکلات اجتماعی مانند عزت‌نفس پایین، زورگویی، افسردگی، منزوی‌شدن، مشکلات رفتاری و یادگیری، بیماری‌های زودرس قلبی به‌خاطر چربی‌های بالایی که دارند، عفونت‌های قارچی و آکنه و... عنوان می‌کند. به خانواده‌ها توصیه می‌کند قبل از فرزنددارشدن، نوزادی، شیرخوارگی و بارداری مطالعات لازم در مورد کنترل وزن را داشته باشند و در مورد افزایش وزن مادر و جنین در زمان بارداری مشاوره بگیرند و موارد تغذیه‌ای و مراقبتی را به درستی انجام دهند. بعد از تولد، تغذیه انحصاری با شیر مادر داشته باشند و تا جای ممکن از شیرخشک استفاده نکنند مگر به دستور پزشک متخصص. تغذیه تکمیلی را به موقع شروع کنند؛ چرا که شروع زودتر آن باعث رسیدن انرژی بیشتری به بچه‌ها می‌شود. از مزه‌ها و طعم‌دهنده‌ها در شروع تغذیه تکمیلی استفاده نکنند تا باعث تحریک اشتها نشود. ورزش را در دستور برنامه‌های روزانه  قرار دهند. کالری ورودی به بدنشان را متعادل کنند. کودکان را باید به نوشیدن آب به جای نوشیدن مواد شیرین و قندی عادت دهند. در نهایت باید مصرف قندهای مصنوعی را محدودتر و محیط روحی و روانی امنی را برای کودکان ایجاد کرد.


خوراکی‌های ارزان
خوراکی‌های سالم در سال‌های اخیر گران شده و برعکس غذاهای پرچرب و پرکالری ارزان شده؛ موضوعی که سبب گرایش خانواده‌ها به‌ویژه کودکان به سمت مصرف غذاهای ناسالم شده و چاقی را افزایش داده