زندگی روی 8 گسل

امروز برخی از شهرهای کشور با پدیده‌ای به نام گسل مواجهند. ساختمان‌سازی در محدوده این گسل‌ها به عنوان عبور از خط قرمزی تلقی می‌شود که در صورت وقوع زمین‌لرزه‌هایی حتی با قدرت پایین می‌تواند فاجعه‌هایی جبران‌ناپذیر به بار آورد. به گزارش ایرنا، یکی از معضلاتی که این روزها با توسعه شهرنشینی برای مسئولان و مدیران کشوری و منطقه‌ای مطرح شده وجود گسل‌ها و ساخت‌وسازهای بی‌رویه و بی‌حساب و کتاب در حاشیه و حتی روی گسل‌هاست. وقوع هر زلزله‌ای می‌تواند مشکلات و فجایع انسانی و اقتصادی بی‌شماری را به همراه داشته باشد.

کارشناسان زلزله معتقدند در پهنه‌ گسل‌ها، انرژی زلزله در بالاترین حد خود قرار دارد و در صورت وقوع، تخریب‌ها شدیدتر از سایر نواحی خواهد بود. گسل‌ها نوعی شکستگی حاصل از سنگ‌هایی‌اند که ۲ طرف آنها شکسته است و جابه‌جا می‌شوند، اما فرونشست پدیده‌ای است که طی آن زمین به طور آنی یا تدریجی براثر تراکم سفره‌های ماسه‌ای یا تراکم لایه‌های رسی پایین می‌رود و باعث شکاف روی سطح زمین می‌شود. 


نبود مطالعات جامع

عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین در این باره گفت: تاکنون مطالعات جامع و متمرکزی در خصوص گسل‌های استان قزوین انجام نشده و هر تلاشی هم که صورت گرفته پراکنده بوده است. بنیامین محبی بیان کرد: باید توجه داشت بناهای ساخته‌شده روی گسل‌ها هرقدر هم با تکنولوژی‌های جدید ساخته شده باشند در نهایت به تخریب و ویرانی منجر خواهد شد. وی ادامه داد: با توجه به این‌که گسل‌ها عامل ایجاد زلزله با قدرت بالا و پایین هستند، لذا شناسایی دامنه فعالیت آنها در مناطق مختلف باعث کاهش بسیاری از آسیب‌ها و حوادث احتمالی می‌شود. 

این پژوهشگر مهندسی زلزله با بیان این‌که هنوز امکان پیش‌بینی دقیق بلایای طبیعی به خصوص زلزله وجود ندارد و باید با شناخت کافی از شرایط موجود منطقه سکونت، شدت آسیب‌پذیری‌ آن را کاهش داد، افزود: تلفات جانی در حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله در کشورهای پیشرفته با انجام مطالعات پیشگیرانه کاهش یافته است. 


تعیین حدود گسل

عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین گفت: آن چیزی که در مبحث شهرسازی‌های باید مورد توجه جدی قرار بگیرد، تعیین حدود حریم گسل و حتی نزدیکی آن با در نظر گرفتن تمهیدات ویژه به منظور جلوگیری از هرگونه ساخت‌و‌ساز در حاشیه آن است. متاسفانه این مساله به جز در تعداد اندکی از شهرهای کشور که طی ماه‌های گذشته به آن توجه داشته‌اند، در سایر نقاط مورد توجه قرار نگرفته است. 

محبی با اشاره به این‌که برخی از روستاها و حتی شهرهای استان قزوین در حاشیه گسل‌ها واقع شده‌اند، تصریح کرد: شهرهای استان به خصوص مرکز آن ۷۵ درصد از جمعیت استان را در خود جای داده است و با توجه به مهاجرپذیری و همچنین واقع شدن در نزدیکی گسل‌ها به عنوان کانون زلزله، باید به این موضوع توجه جدی شود. وی افزود: در شناسایی گسل‌ها، مطالعات حریم آن از اهمیت بالایی برخوردار است، چراکه این موضوع در حوزه طرح‌های بالادستی شهری و ساخت‌وسازها می‌تواند هنگام وقوع زلزله از شدت افزایش تلفات انسانی جلوگیری کند. 


تخصیص اعتبارات

دکترای مهندسی عمران زلزله دانشگاه بین‌المللی امام (ره) اظهار کرد: با توجه به هزینه‌های مطالعاتی بالا در این حوزه، استان‌ها به تخصیص اعتبارات خاص و جداگانه‌ای نیاز دارند تا ضمن شناسایی و تهیه پهنه‌بندی گسل‌ها، این موضوع در طرح‌های جامع و بالادستی استان نیز مورد توجه جدی قرار گیرد. به گفته وی، در صورت توسعه حریم نقاط شهری و حتی روستایی، مناطق گسلی و حریم آنها می‌تواند حداقل به عنوان فضای سبز محیط‌های پیرامونی به کارگرفته شود. 


گسل‌های شناسایی‌شده در قزوین

مدیرکل بحران استانداری قزوین نیز گفت: با مطالعات انجام‌شده در گذشته ۲۵ تا ۳۵ گسل در استان شناسایی شده که از این میان 8 گسل فعال است. قدرت‌الله مهدیخانی توضیح داد: الموت‌رود، طالقان‌رود، ایپک بویین‌زهرا، آوج، آبگرم، انگه باراجین، نجم‌آباد و کبریت از جمله گسل‌های فعال شناسایی‌شده در استان قزوین به شمار می‌روند. 

وی با بیان این‌که مطالعات انجام‌شده در حوزه زلزله نشان می‌دهد به جز معدودی از شهرها، گسل خاصی مناطق استان را تهدید نمی‌کند، افزود: با اقدامات صورت‌گرفته، هر نوع ساخت‌و‌ساز در حریم گسل‌های شناسایی‌شده ممنوع شده است. این مسئول با اشاره به انواع حریم‌های گسل خاطرنشان کرد: 3 نوع گسل با تعیین حریم آنها از جمله نرمال با شعاع ۳۰۰ متر، امتداد لغزه با ۵۰۰ متر و معکوس و راندگی‌ها با یک کیلومتر شناسایی شده‌اند که هر 3 نوع آن در گسل‌های این استان مشاهده شده است. 


گسل در روستاها 

به گفته مدیرکل بحران استانداری قزوین، ۳۰ درصد از روستاهای استان که از گذشته‌های دور و قبل از پیدایش تکنولوژی‌های شناخت گسل بنا شده بودند در حریم گسل‌ها واقع شده‌اند. مهدیخانی با اشاره به این‌که پهنه‌بندی خطر زلزله شهر قزوین انجام شده است، افزود: با انجام این مهم و شبیه‌سازی رایانه‌ای، همه برآوردهای احتمالی جانی و مالی در زمان وقوع حادثه در بدترین حالت ممکن به عمل آمده است. پهنه‌بندی زلزله در همه نقاط استان با تامین اعتبارات مالی حیاتی و مهم است. 


تیم کارشناسی مطالعات گسل در قزوین

معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین گفت: طی ۲ هفته آینده تیم کارشناسی برای انجام مطالعات گسل‌ها و فرونشست‌های زمین به قزوین سفر خواهند کرد تا نحوه چگونگی اجرا، زمان و میزان اعتبارات مورد نیاز آن را تعیین کنند. محسن اسماعیلی بیان کرد: پهنه‌بندی زلزله به صورت کلی در طرح جامع ۲۵ شهر استان دیده شده است، اما ضوابطی که بخواهد خط گسل زلزله و حریم آن را مشخص کند وجود ندارد. اکنون ضوابط خاص گسل‌های زلزله و حریم آن در طرح‌های جامع و تفصیلی دیده شده است که در صورت انجام مطالعات کامل و دقیق اعمال نظر خواهد شد. 

وی ادامه داد: در صورت شناسایی و تعیین حریم گسل‌ها، با کارهای انجام‌شده می‌توان آن را در طرح‌های جامع و تفصیلی پیاده کرد. در چنین شرایطی است که می‌توان اظهار کرد چه نوع کاربری‌هایی در محدوده حریم‌های گسل‌ها مجاز، مشروط یا ممنوع است. کاربری‌ها، استقرار واحدها، سطح اشغال و تراکم‌ها نیز به طور دقیق مشخص خواهد شد.