هنری
کوچه از نمدمال‌ها خالی است
مغازه های کوچه نمدمال‌های تربت حیدریه به لباس‌فروشی، داروخانه و عطاری تبدیل شده‌اند
نمدمالی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین شیوه‌های نساجی و بافت است. در گذشته این محصول کالایی مهم و مورد نیاز در بیشتر شهرها و روستاها بوده و به شکل‌های مختلف مانند پوشاک نمدی، کلاه، زیرانداز و پادری استفاده می‌شده است. به گزارش فارس، این هنر روزی در تربت حیدریه رونق داشت و یک بازار اختصاصی معروف به «کوچه نمدمال‌ها» مخصوص عرضه بافته‌های نمدی بود، اما امروز این هنر اصیل سنتی به دست فراموشی سپرده شده است. سال‌هاست که دیگر از دکان‌های نمدمالی در کوچه موسوم به نمدمال‌ها در تربت حیدریه خبری نیست. روزگاری نمدمال‌ها در این کوچه برای خود بروبیایی داشته‌اند، اما گویی با از دنیا رفتن استادکاران نمدمال در طول این سال‌ها، صنعت نمدمالی هم از یاد رفته و مغازه‌های راسته نمدمال‌ها به داروخانه، لباس‌فروشی، فروشگاه لوازم‌خانگی و عطاری تبدیل شده است.
تعیین کاربری جدید برای بافته‌های نمدی و معرفی این هنر می‌تواند رونق از دست رفته نمدمالی در تربت حیدریه را بازگرداند و شاید دوباره کوچه نمدمال‌ها در این شهر ایجاد شود.نمد نوعی بافته سنتی است که از پشم تولید می‌شود. برای تهیه نمد، عمل بافتن انجام نمی‌شود، بلکه با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت، الیاف پشمی درهم کوبیده می‌شود. 2 خاصیت جعدیابی و پوسته‌ای شدن پشم امکان تولید نمد را فراهم می‌کنند. نمد را به دلیل سهولت در فراهم آوردن ابزار و مواد مورد نیاز، به‌ویژه برای دامداران از قدیمی‌ترین دست‌ساخته‌های بشری قلمداد می‌کنند که با آن 2 نیاز عمده تامین زیرانداز و پوشش رفع می‌شد. پشمی که برای تولید نمد به کار می‌رود پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند است، از صابون و زرده تخم‌مرغ نیز برای بهتر شدن کیفیت کار استفاده می‌کنند.
حمایت دولتی برای فعال کردن هنرهای بومی
«رضا حسینعلی‌زاده» از نمدمال‌های اهل تربت حیدریه است که 50 سال در این حرفه مشغول به کار بوده و امروز به دلیل کهولت سن مجبور شده این حرفه را رها کند. وی گفت: نمدمالی شغل اجدادی من است و زمانی بیشتر مردم تربت حیدریه نمدمالی می‌کردند، اما امروز دیگر کسی به سراغ نمد نمی‌آید. حسینعلی‌زاده درباره وضعیت نمدمالی در تربت حیدریه بیان کرد: جوانان دیگر به سراغ این کار نمی‌آیند، وقتی هم می‌آیند بعد از مدتی متوجه دشواری آن می‌شوند، چون این کار عشق و حوصله می‌خواهد و هنر بسیار پرزحمتی است. این نمدمال با تاکید بر این‌که تنها کسانی که نمدمالی را دنبال می‌کنند پیرمردان کهن‌سالی هستند که امروز دیگر قادر به ادامه فعالیت نیستند، افزود: اگر مسئولان تسهیلات مناسبی در اختیار نمدمال‌ها قرار دهند و از آن‌ها حمایت کنند، قطعا افراد به سمت این حرفه می‌آیند و دوباره نمدمالی زنده می‌شود.
نمدمالی درآمد چندانی ندارد
یکی از جوان‌ترین نمدمال‌های تربت حیدریه که در روستای سهل‌آباد زندگی می‌کند، با بیان این‌که از 18 سالگی مشغول به این فعالیت شده است، گفت: پدرم در سهل‌آباد نمدمالی داشت و من هم از دوران کودکی در ساخت نمد به پدرم کمک می‌کردم. «مصطفی یار سهل‌آبادی» با اشاره به این‌که بیشتر چوپان‌ها برای خرید نمد چوپان به سهل‌آباد می‌آیند، تصریح کرد: با استفاده از نمد انواع زیرانداز، کلاه نمدی، عروسک، کمربند و پابند تولید می‌شود، اما این هنر در حال فراموشی است. وی در مورد دلیل کم شدن تعداد کارگاه‌ها طی چند سال اخیر گفت: حرفه نمدمالی سختی زیاد دارد و به همین دلیل جوان‌ها کمتر به سمت این حرفه روی می‌آورند، علاوه بر زحمت زیاد درآمد چندانی هم ندارد و فقط افراد قدیمی در این حرفه باقی مانده‌اند و اگر به همین منوال پیش رود کم‌کم این حرفه از بین می‌رود.
بانوی احیاگر نمدمالی
حدود 3 سال است که یکی از بانوان فعال در حوزه صنایع دستی این شهر در یکی از روستاهای بخش مرکزی تربت حیدریه، کارگاه نمدمالی با تولید محصولات نمدی و کاربری‌های جدید راه‌اندازی کرده و توانسته با حمایت اداره کل میراث فرهنگی به برگزاری کلاس‌های آموزشی ویژه شاغلین و بانوان در روستای سهل‌آباد زاوه بپردازد. «ناهید مؤذن» با یادآوری این‌که نمدمالی در قدیم با روش‌های مخصوص به خود یعنی همان ورزیدن پشم همراه با آب و صابون درست می‌شد، گفت: من توانسته‌ام نمدمالی را دوباره احیا کنم، اما نه به روش قدیم، بلکه به رفع نیازهای امروزی پرداختیم و به جای تولید زیرانداز به سمت تولید کیف، کفش و لوازم تزیینی داخل منزل رفتیم.
وی با بیان این‌که هنر نقاشی نیز به این محصول اضافه و کارهای نمدی امروزی‌پسند شده است، تصریح کرد: کفش‌های طبی، کیف، زیورآلات، کار روی شال و لباس، کلاه، سنجاق‌سینه و هزاران طرح دیگر از تولیدات جدید نمد به شمار می‌آید. این بانوی هنرمند یادآور شد: در حال حاضر برای رسیدن به اهدافی که برای این حوزه تعریف کرده‌ام نیازمند حمایت مالی هستم، اما حمایت مسئولان برای اعطای تسهیلات کافی نیست. مؤذن به علاقه‌مندان سرمایه‌گذار این اطمینان را داد که در صورت مشارکت در این حوزه، سود خوبی عایدشان می‌شود و افزود: با توجه به خواص نادر موجود در محصولات نمدی و ترکیب هنر سنتی قدیم با طرح‌های نو مطابق نیاز امروز، هر کس در این حوزه سرمایه‌گذاری کند، قطعا شاهد بازگشت خوب سرمایه و و کسب سود خواهد بود.
معرفی هنر نمدمالی
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تربت حیدریه با یادآوری این‌که نمدمالی هنر و صنعتی قدیمی و سنتی است، گفت: با وجود این‌که این هنر شغلی سخت به نظر می‌رسد، اما می‌توان با نوآوری در محصول تولیدی، رونقی دوباره به آن داد. «علی محمدی» تغییر کاربری در تولیدات این هنر را که در گذشته فقط به‌صورت تن‌پوش، کلاه و زیرانداز استفاده می‌شد، تنها کلید رهایی این حرفه از زندان فراموشی در این روزها دانست. وی تاکید کرد: زمانی می‌توان گفت یک رشته صنایع دستی احیا شده که مورد استقبال مردم قرار بگیرد و فروش آن رونق زیادی داشته باشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری تربت حیدریه فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی، تبلیغ و بازاریابی‌های منطقه‌ای، ملی و جهانی را از جمله مهم‌ترین اقدامات لازم برای شناساندن هنر نمدمالی می‌داند که به گفته وی، مدتی است در دستور کار قرار دارد.
برای این‌که بتوانیم چراغ هنر نمدمالی را روشن نگه داریم، باید حمایت از این هنرمندان مناسب شود و دست‌اندرکاران همه هنرهای دست‌ساز با توجه به نیاز بازار باید سعی کنند با ایجاد خلاقیت در هنر خود آن را حفظ کنند و اجازه ندهند آن هنر به دست فراموشی سپرده شود. استفاده از شبکه‌های اجتماعی در این زمینه برای معرفی محصولات می‌تواند راهی تازه برای جذب مشتری باشد.
