صنعت
معیشت سخت کارگران در صنایع راکد
کارگران شاغل در کارخانه‌های شهرک شکوهیه از وضعیت نامناسب کار گلایه‌مندند
فاطمه امامی| قم - خبرنگار:
شهرک شکوهیه یکی از بزرگ‌ترین شهرک‌های صنعتی استان قم است که در سال‌های اخیر فازهای مختلف آن ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است. این شهرک به دلیل نزدیک بودن به تهران مزیت‌های زیادی برای استقرار صنعت دارد، اما این روزها حال و روز صنعت مستقر در این شهرک چندان خوب نیست. مشاهده میدانی وضعیت شهرک شکوهیه در سال رونق تولید با «حمید زنگارکی» مهندس عمرانی که در کار تولید بلوک‌های سقفی است آغاز شد. او که حدود 700 میلیون تومان سرمایه‌گذاری بدون وام داشته، از سنگ‌اندازی در مسیر گرفتن وام گلایه دارد و این‌که به سرمایه در گردش هیچ‌گونه تسهیلاتی پرداخت نمی‌شود.
زنگارکی می‌گوید: مواد اولیه را از دلال می‌خریم. می‌خواستیم از بورس کالا تهیه کنیم که برای ما 10 تن در نظر گرفتند. 10 تن مصرف 15 روز کارخانه ماست و بقیه را باید از دلال بخریم. دلال‌ها مواد را از کارخانه می‌خرند و در انبارها دپو می‌کنند. قیمت که بالا می‌رود، وارد بازار می‌کنند. البته مقداری نظارت بر انبارها بیشتر و وضعیت بهتر شده، اما دلال‌ها همیشه راهی برای فرار از قانون دارند. وی معتقد است: بورس کالا موادی عرضه می‌کند که چندان مفید نیست و مشتری ندارد. به همین دلیل مجبور است کالا را از بورس تهیه و به دلال بفروشد تا بتواند موادی که برای تولید او کاربرد دارد خریداری کند.
زنگارکی می‌افزاید: ظرفیت کارخانه خالی است و اگر سرمایه در گردش و مواد اولیه داشته باشم می‌توانم برای 7 نفر شغل ایجاد کنم. همه مجوزهای قانونی اعم از مالیات و بیمه را گرفته‌ام و مراحل قانونی را پشت سرگذاشته‌ام. برخی واحدها مثلاً در جاده کوه‌سفید هستند که غیرقانونی کار می‌کنند و به دلیل پرداخت نکردن مالیات، بیمه و... هزینه تمام‌شده آنها پایین‌تر است و رقابت با چنین واحدهایی سخت است. این افراد دانش و تجربه‌ای هم ندارند، اما وارد بازار رقابت شده‌اند و هیچ نهادی به روند کارشان نظارت ندارد. محصولشان هم نه کندسوز است و نه وزن استاندارد را دارد.
اگرچه با توجه به این شرایط، ادامه تولید برای او توجیه اقتصادی ندارد، اما چون شغلش این است و در پروژه‌های خود از محصولاتش استفاده می‌کند، هنوز آن را کنار نگذاشته. وی می‌گوید: دنبال دریافت 300 میلیون تسهیلات هستم، اما نمی‌توانم دریافت کنم. درصورتی که تا حالا حتی یک ریال هم وام نگرفته‌ام و کارخانه‌ام هم تضمین بازگشت است.
با این حال، نه سرمایه، نه مواد اولیه، نه تسهیلات و نه ماشین‌آلات که کارگران، حیاتی‌ترین بخش تولید را تشکیل می‌دهند و اگر آنها نباشند، خط تولیدی به افتتاح نخواهد رسید.
دشواری تهیه مواد اولیه
با مصطفی صحبت می‌کنم که 14 سال سابقه کارگری دارد. در شهرک فاطمیه زندگی می‌کند و در تولیدی پلاستیک فریزر شاغل است. مبنای حقوقش قانون کار است و می‌گوید روزانه 2 تن در روز کیسه تولید می‌کنند.
از او درباره شرایط کار و زندگی می‌پرسم که می‌گوید: همه از روی ناچاری این‌جا هستند. 12 ساعت کار می‌کنیم، اما حقوق 8 ساعت را می‌گیریم. در همین کوچه نزدیک 40 کارخانه وجود دارد که فقط 2 کارخانه باز است. همه در همین یکی دو ساله تعطیل شده و بیشتر هم به دلیل مواد اولیه است. فشار همیشه به کارگر می‌آید. 2 سال است زندگی مشترک را شروع کرده‌ام، اما زندگی را با ماهانه یک میلیون و 800 هزار تومان به‌سختی می‌گذرانیم. خانه‌ای را با 20 میلیون تومان رهن و ماهی 800 هزار تومان اجاره کرده‌ایم.
«مهدی کمالی» کارگر دیگری که 10 سال است در حرفه تولید پلاستیک فریزر اشتغال دارد از سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌گوید: ابتدا که کار را شروع کردم با 50 میلیون تومان بود، اما الان شاید یک میلیارد تومان ارزش مالی داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: فروش خوب است، اما خرید مواد اولیه کار سختی است. تقاضا زیاد است، اما عرضه مواد اولیه در بورس کالا کم است. روزی 7 تن نیاز به مواد اولیه داریم که بورس کالا تقریباً روزی 2 تن به ما می‌دهد و مجبوریم بقیه را از بازار آزاد، گران‌تر تهیه کنیم. کمالی می‌افزاید: اگر مسئولان سری به این شهرک بزنند و وضعیت ما را ببینند می‌تواند از راه‌های مختلف به ما کمک کنند. یکی از مشکلات ما شرایط سختی است که برای دریافت وام از بانک پیش پای ما می‌گذارند. سند ملکی به ارزش مبلغی که وام بگیریم نداریم و هر چه سرمایه از روز اول داشتیم مواد اولیه و دستگاه خریدیم. همین است که با 40 درصد ظرفیت کار می‌کنیم و درآمدمان به قدری است که فقط چراغی روشن باشد. در استان‌های دیگر در سهمیه مواد و تجهیزات به صنعتگر کمک می‌کنند، اما در قم از کمک خبری نیست. جالب‌تر این‌که اگر یک روز دستگاه‌ها به دلیل مواد اولیه‌ای که خودشان نداده‌اند خاموش شود، پروانه‌ام ابطال می‌شود. گرچه در پرداخت مالیات، 7 سال خواب به تولیدکنندگان داده شده و امتیاز خوبی برای صنعتگران است، اما در بیمه و سهمیه مواد اولیه، تقریباً هیچ کمکی به آنها نمی‌شود.
کم شدن نیروی کار و تأخیر در پرداخت دستمزد
«مصطفی رزاقی» که کارگری ساده و21 ساله است می‌گوید: 6 سال است کار می‌کند؛ 3 سال در همدان و 3 سال در شهرک شکوهیه قم. او ساکن قلعه کامکار است و یک میلیون و 700 هزار تومان برای 12 ساعت می‌گیرد که کفاف خانواده 3 نفره او را نمی‌دهد.
از کم شدن نیروی کار گلایه دارد که فشار کاری او و همکارانش را بیشتر کرده و این‌که حقوقشان از سال گذشته با تأخیر پرداخت می‌شود.
تعدیل نیروهای باسابقه
«مسلم سیدزاده» با 46 سال سن که به لطف مسکن مهر پردیسان به‌صورت اقساطی صاحب‌خانه شده می‌گوید: حدود 30 سال است کار می‌کنم که 20 سال از آن را در این کارخانه بودم، اما از وضعیت کار راضی نیستم، چراکه پرداخت حقوق و بیمه به‌موقع نیست و به‌تازگی این مشکلات بیشتر شده و شرایط هر روز سخت‌تر می‌شود. دریافتی من با 20 سال سابقه و داشتن یک داماد و یک عروس، 2 میلیون تومان است. بیشتر نیروها مثل من هستند. کارخانه با نیمی از ظرفیت خود کار می‌کند و نیرویی که می‌آورند هم دیگر با این شرایط نمی‌ماند. ما هم که مانده‌ایم به دلیل این است که سن‌مان بالا رفته و جای دیگر کاری به ما نمی‌دهند.
«حسن هاشمی» کارگر دیگر همین کارخانه است که حال صنعت را خوب نمی‌داند و می‌گوید همین چند ماه پیش، 30 نفر تعدیل نیرو داشتیم. بین این افراد کسانی بودند که 15 سال سابقه کار داشتند و اکنون بیکار هستند. شرایط صنعت طوری است که هم برای تولیدکننده شرایط بد است و هم برای کارگر. خیلی از شرکت‌ها را می‌شناسم که به دلیل نقدینگی و مشکلات تأمین مواد اولیه، تعطیل شدند. یکی از دوستانم بعد از سال‌ها کارگری، کارگاه لوسترسازی ایجاد کرده بود. مواد خامی که کیلویی 15 هزار تومان می‌خرید، اکنون کیلویی 60 هزار تومان شده و دیگر نمی‌تواند ادامه دهد.
کارگر دیگری که او هم دل پری از مشکلات دارد وسط صحبت‌های هاشمی می‌آید و می‌گوید: بیشتر افراد در کارخانه شهرک شکوهیه با حداقل نیرو کار می‌کنند و در حدی است که چراغی روشن باشد نه کار واقعی. تا وقتی جوان هستی جذب کار می‌کنند و تا می‌شود از تو کار می‌کشند، اما کمی که سن بالا می‌رود می‌بینند که دیگر نمی‌توانی مثل قبل کار کنی و در نتیجه به‌راحتی تعدیل می‌شوی.
کارگران دیگری جمع می‌شوند و از میان آنها فرد دیگری صدا بلند می‌کند که ما چقدر مگر درآمد داریم که از ما مالیات کم می‌کنند. از حقوق من 270 هزار تومان مالیات کسر می‌کنند. ما نمی‌توانیم با این شرایط به زندگی‌مان برسیم. من در این هفته یک روز هم با زن و بچه‌ام نبودم. همه‌اش اضافه‌کار ایستادم تا چرخ زندگی بچرخد.
هاشمی می‌گوید: هر مسئولی که خبر یا وعده از بهبود شرایط می‌دهد، بیاورید در محیط کارگری. چون از ما کناره‌گیری می‌کنند، فقط وعده می‌دهند و کسی هم نیست از آنها مطالبه کند.
هنگام پایان کار، حجم زیادی از کارگران با سرویس‌های واحدهای تولیدی یا وسایل نقلیه شخصی به سمت خانه خود می‌روند که دیدن چهره خسته و درهم‌کشیده‌شان، گویای همه‌چیز است. این صحنه‌ای از خروج کارکنان یکی از کارخانه‌های قطعات خودرو با قدمت 24 ساله و تعداد 120 کارگر ، فرصت مناسبی برای بررسی وضعیت شغلی آنها است.
