راه سخت کردستان برای حضور در بازار عراق

محمدتوفیق مشیرپناهی/ سنندج - خبرنگار
چندی پیش در ادامه تبادلات فرهنگی و کنگره مشاهیر کُرد در کردستان، هیاتی شامل مدیران اجرایی کشاورزی، دامپزشکی، کنترل کیفیت، گمرک، ارشاد و جوانان، برق و تعدادی از تجار و سرمایه‎گذاران و در راس آن هه‎وال ابوبکر، استاندار سلیمانیه، در استان حضور داشتند. این هیات بازدیدهایی هم از صنایع و مراکز تولیدی و ظرفیت‎های تجاری و گردشگری انجام دادند. استاندار سلیمانیه در این سفر گفته بود: «با توجه به فراهم شدن شرایط لازم از جمله وجود آرامش و امنیت در دو طرف مرزهای ایران و اقلیم عراق امیدواریم سرمایه‌گذاری‌ها و روابط تجاری افزایش یابد.» استاندار کردستان هم تاکید کرده بود: «همه در استان کردستان بر این‌که تجارت خارجی از مهم‌ترین ظرفیت‌های منطقه به شمار می‌رود، اتفاق نظر دارند و تاکید مسئول و غیرمسئول بر ضرورت استفاده بهینه و بیشتر از این فرصت بالقوه است.» با وجود این، چالش‌های این حوزه همواره دغدغه فعالان عرصه تجارت خارجی بوده است. آنها درخواست‌ها و نظراتی برای بهبود وضع و رفع مشکلات و تنگناها دارند.

تشریفات سلیقه‌ای در گمرک
یکی از فعالان صادرات و واردات در مرز کردستان به همشهری می‎گوید: با وجود این‌که مرزهای کردستان چون سیرانبند زیرساخت‌هایی دارند، اما هنوز کمبودهایی موجب شده این پایانه‌های مرزی با استانداردها فاصله داشته باشند.

کامران صیدی می‎افزاید: تکمیل زیرساخت‎های مرز برای تسهیل صادرات و واردات، حذف تشریفات دست‎وپاگیر و سلیقه‎ای گمرکی کالا و تردد مسافر از ضروریات فعالیت در مرز است. کمبود امکانات و فراهم نبودن زیرساخت‎ها یکی از مهم‌ترین دلایل موفق نبودن بازارچه‏های کردستان در مرز عراق است که تاثیر مستقیمی بر صادرات و حتی واردات گذاشته و منجر به از دست دادن بخش زیادی از بازار عراق شده است.

وی انتقال فیبرنوری به عنوان یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین زیرساخت‏ها و استقرار سامانه جامع امور گمرکی از گمرکات کشور با استفاده از بسترهای مخابراتی را از زیر ساخت‌های مورد نیاز برای مرز می‌داند تا تشریفات گمرکی سریع‎تر و با قیمت ارزان‌تر انجام شود.

یک پیله‎ور مرزنشین بانه‏ای هم به فعالیت مرزنشینان در گمرک کردستان اشاره می‌کند و می‎گوید: جوانی 23 ساله‌ام که اما 8 سال است در این مرز هستم. ما از مرز خشکبار و تاناکورا (لباس خارجی) و غیره به داخل وارد می‎کنیم. مسئولان می‎گویند این کارها به اقتصاد کشور ضربه می‎زند. حرف آنها درست است، اما زیرساخت‌ها برای فعالیت قانونی ما هنوز فراهم نیست.

آرمان محمدی می‎افزاید: در طرح جدیدی که دولت می‎خواهد انجام دهد کوله‌بری برچیده می‌شود. به نظر می‌رسد مسئولان در مرز سیاست چندگانه دارند و تابع یک دستور و مصوبه نیستند. آیا با این طرح صادرات رونق می‌گیرد؟ ما کوله‌بران درآمد کافی خواهیم داشت؟ این طور که ما تجربه داریم با طرح جدید دولت باز هم صادرات رونق نمی‌گیرد، زیرا چون گذشته برای دیگران کالا وارد می‌کنیم و فقط این بار کار قانونی است و کوله‌بران اصلی سود نخواهند برد.


نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کردستان: مهم‌ترین رقیب ما در اقلیم کردستان، کشور ترکیه و تا حدودی سوریه به شمار می‎رود و لازمه رقابت با کالا و خدمات این کشورها، کیفیت و قیمت تمام‌شده است. دولت وظیفه دارد با ایجاد زیرساخت‎ها، شرایطی را مهیا کند که بخش خصوصی بتواند کالای باکیفیت به بازار هدف با قیمت رقابتی صادر کند

اهمیت توسعه روابط تجاری با عراق
یک کارشناس تجارت و دکترای اقتصاد به همشهری می‌گوید: هیچ کشوری از ابتدا تاکنون نتوانسته است همه نیازمندی‎ها و ضروریات خود را بدون داشتن روابط تجاری به نحو احسن برآورده کند. بنابراین ناگزیر به داشتن روابط تجاری با دیگر کشورهاست و این روابط تجاری بین کشورها که در آن کالا و خدمات در قالب صادرات و واردات عرضه و تقاضا می‌شود، تجارت خارجی نام دارد.

مصطفی باغبانیان می‌افزاید: کردستان در حوزه تجارت خارجی با کشورهای همسایه به دلیل ظرفیت‌هایی چون 227 کیلومتر مرز مشترک، زبان و فرهنگ مشترک، وجود مرز بین‌المللی باشماق، مرز سیرانبند بانه و مرز سیف سقز می‌تواند بهترین شرایط را با کشور عراق و به‌ویژه منطقه اقلیم کردستان عراق داشته باشد.

این کارشناس معتقد است در این مرزها هنوز واردات به طور رسمی انجام نمی‌شود و با توجه به وضع سیاسی کنونی عراق با کاهش صادرات کالا و خدمات روبه‌رو شده‌ایم؛ زیرا تولید کل استان‌های کشور از مرزهای استان‌های مرزی صادر می‌شود. آنها نماینده و حافظ منافع کل کشور هستند و بنابراین بخش مهمی از روند مثبت تجارت خارجی آنان با شرایط مطلوب کل کشور گره خورده است.

باغبانی تصریح می‌کند: بخش کوچکی از تجارت خارجی به صادرات کالاهای تولید داخل استان بازمی‌گردد و چون ظرفیت‌های کردستان شامل کشاورزی، معدن و گردشگری تاکنون بی‌استفاده مانده، نتوانسته‌اند سهم قابل ‌توجهی از تجارت خارجی داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد: تجارت خارجی در کردستان متاثر از بوروکراسی غالب در این حوزه است و رفع آن با برخی مقابله‌ها و مقاومت‌ها روبه‌روست. به اعتقاد من، مقررات دست‌و‌پاگیر بعضا سلیقه‌ای و ساختگی باید با هدف روان‌سازی تجارت خارجی برای همیشه برچیده و حذف شوند. همچنین با توجه به سفرهای اخیر هیات‎های تجاری اقلیم عراق می‎توان با برنامه‎ریزی حساب‌شده و لحاظ کردن همه مولفه‎های تجارت و سرمایه‎گذاری از این موقعیت به‎ وجود آمده استفاده بهینه کرد.

به گفته این کارشناس و اقتصاددان، رویکرد دولت درباره این وضع مثبت است و برای این منظور، شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی فرصت مناسبی است که باید بیشتر از آن استفاده شود.

افزایش کیفیت برای رقابت با رقبا
نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کردستان در این باره که چه زیرساخت‎هایی برای رونق این عرصه لازم است، اظهار می‌کند: مهم‌ترین رقیب ما در اقلیم کردستان، کشور ترکیه و تا حدودی سوریه به شمار می‎رود و لازمه رقابت با کالا و خدمات این کشورها، کیفیت و قیمت تمام‌شده است. دولت وظیفه دارد با ایجاد زیرساخت‎ها، شرایطی را مهیا کند که بخش خصوصی بتواند کالای باکیفیت به بازار هدف با قیمت رقابتی صادر کند. از سوی دیگر، ضعف سیستم حمل‌ و ‌نقل و جاده‌های منتهی به مرزها موجب شده است تجارت فرامرزی استان با وضع مطلوب فاصله پیدا کند.

محمد هلاکو می‌افزاید: مهم‌ترین کمبود در حوزه زیرساخت سخت‌افزاری، کریدورهای حمل ‌و ‌نقل است. باید برای رفع این نارسایی تدبیری اندیشید.

وی کاهش بوروکراسی و اقدام بهتر سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط در تجارت را، به‌ویژه سازمان‌های خدمات‌دهنده را که به‌طور مستقیم در عملکرد بخش تجارت خارجی تاثیرگذارند، از دیگر موارد ضروری عنوان می‌کند.

این فعال حوزه تجارت اظهار می‌کند: گمرک از سازمان‌هایی است که نقش آن در بهبود تجارت خارجی به‌ویژه صادرات غیرقابل انکار است و باید طرح‌هایی به‌روز برای تسریع، روان‌سازی و تسهیل تجارت از سوی این سازمان برای کاهش هزینه خدمات و به حداقل رساندن زمان عملیات گمرکی به اجرا درآید.

هلاکو می‎افزاید: تاخیر در ترخیص و حمل بارهای شکستنی و فسادپذیر در مناطق مرزی اقلیم کردستان موجب بروز خسارت به بازرگانان ایرانی شده. مدت‎هاست این فعالان اقتصادی خواستار رسیدگی سریع به این مسائل هستند و اگر مشکلات به‌زودی حل نشود ناچارند مسیر خود را به سمت مرزهای جنوبی تغییر دهند.

وی اظهار می‎کند: یکی دیگر از مشکلات، نبود مرکز داوری برای رفع اختلاف و دعاوی تجار دو طرف است. آمادگی خود را برای همکاری در زمینه تشکیل این مرکز اعلام می‌کنیم.


رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان: نبود مناطق ویژه و آزاد تجاری، نامناسب بودن زیرساخت‌های مرزی و جاده‌های منتهی به مرزهای تجاری کردستان، غالب بودن مراودات سنتی و نبود شرکت‌های مشاوره‌ای، بازاریابی و مدیریت صادرات در استان، نبود آمار و اطلاعات مناسب در کل کشور مهم‌ترین موانع صادرات به عراق محسوب می‌شود

تفاوت نرخ گمرک مناطق مرزی اقلیم کردستان
نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سنندج تفاوت نرخ گمرک مناطق مرزی اقلیم کردستان با سایر مناطق عراق را تهدیدی برای روند گسترش مبادلات مرزی با این منطقه عنوان و اظهار می‌کند: نرخ عوارض گمرکی در منطقه اقلیم کردستان چند برابر مناطق جنوبی عراق است و اگر چنین روندی ادامه یابد، تجار کردستانی ناچارند مناطق جنوبی را جایگزین مرز ایران با اقلیم کنند.

هلاکو تقویت تفکر استراتژیک و نظام تدبیر در بافت اجرایی، اعمال رویه واردات و تخفیف سود بازرگانی و حقوق گمرکی مرز بین‎المللی باشماق همچون 14 گمرک 5 استان دیگر کشور، از سرگیری قوانین یارانه و مشوق‌های صادراتی، ایجاد سیستم بانکی و امکانات تهاتر ارز، رفع ابهام در خصوص مالیات بر صادرات و افزایش سقف تردد  روادید تجار  و فعالان اقتصادی به اقلیم کردستان و عراق و ایجاد مدیریت واحد در مرزها را از عوامل گسترش و بهبود این حوزه دانست که در زمره زیرساخت‌ها به حساب می‌آیند.

می‌توانیم عامل رشد اقتصاد کشور باشیم
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان مشکلات مربوط به صادرات استان را مرتبط با نبود مناطق ویژه و آزاد تجاری، نامناسب بودن زیرساخت‌های مرزی و جاده‌های منتهی به مرزهای تجاری کردستان، غالب بودن مراودات سنتی و نبود شرکت‌های مشاوره‌ای، بازاریابی و مدیریت صادرات در استان، نبود آمار و اطلاعات مناسب در کل کشور، استرداد دیرهنگام مالیات بر ارزش افزوده کالاهای صادراتی، سختگیری‌های شرکت B.V و S.G.S، قوانین متغیر گمرکی کشورهای هدف و سنگین بودن تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای ایرانی، نبود پشتیبانی‌های بانکی در تامین منابع مالی صادرکنندگان، فقدان کارایی صندوق‌های ضمانت صادرات، کمبود و ضعیف بودن رایزنان بازرگانی در بازارهای هدف عنوان می‌کند.
محمد دره‌وزمی با اشاره به ظرفیت‌های استان می‌گوید: در حوزه‌های مختلف صنایع، معادن، کشاورزی، فرش دستباف و گردشگری این استان می‌تواند نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفا کند.

   صادرات 216 میلیون دلاری از کردستان
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان با بیان این‌که کردستان با 2 بازارچه و 3 گمرک در 10 ماه گذشته (4 ماه سال جاری و 6 ماه سال 97) مجموعا 216 میلیون دلار صادرات از گمرکات استان و 300 میلیون دلار از سایر گمرکات داشته است، می‌گوید: در مقابل 516 میلیون دلار مجموع صادرات استان کردستان، 20 میلیون دلار واردات داشته‌ایم و در مدت یادشده بیش از یک میلیارد و 975 میلیون دلار ترانزیت کالا صورت گرفته است.
محمد دره‌وزمی با بیان این‌که در 10 ماه گذشته 2 میلیارد و 511 میلیون دلار مبادله‌های مرزی در کردستان داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال قبل 24 درصد کاهش نشان می‌دهد، می‌افزاید: اقلام عمده صادرات استان انواع تراکتور، برخی قطعه‌های صنعتی، انواع بستنی، گوجه‌فرنگی، تخم‌مرغ، مواد پروتئینی، کیسه خون و انواع سبزی و کاهو است. بازارهای عمده صادراتی این استان هم عراق، افغانستان، سودان، امارات متحده عربی و هلند بوده‌اند که 93 درصد سهم صادرات به کشور عراق، 7/2 درصد سهم افغانستان و بقیه هم سهم دیگر کشورهاست.