در برابر تنش اقلیمی محیط‌زیست ایران

گلبهار کیامنش| خبرنگار: 

آغاز تنش اقلیمی ایران به سال‌های نخست دهه 70 باز می‌گردد. زاینده‌رود تقریبا درهمان سال‌ها موقعیتی نیمه خشک یافت. استان‌های بزرگی مانند کرمان، سیستان بلوچستان، خراسان جنوبی و نیز بخشی از اقلیم یزد با کم‌آبی مواجه شدند. حتی استان‌های پرآبی مانند مازندران، گلستان و گیلان نیز درگیر بحران کم‌آبی شدند. در سال‌های بعد نیز این ماجرا اشکال عمیق‌تری یافت. با این حال، مدیریت دقیق منابع آبی و تغییر الگوهای کشاورزی و گرایش به سوی اشکال گلخانه‌ای کشت و... به ایران فرصت داد که از این خشکسالی‌ها با موفقیت نسبی بگذرد. اما به تازگی مرکز هواشناسی دانشگاه سوئیس، پژوهش‌های گسترده‌ای در خصوص آب و هوای 520 شهر بزرگ جهان انجام داده است که چند شهر بزرگ ایران نیز در این فهرست  قرار دارند.

 نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که شهرهایی که در نیمکره شمالی زمین قرار گرفته اند در سال ۲۰۵۰ میلادی‌ آب وهوایی همانند وضعیت کنونی مناطق استوایی خواهند داشت. به عبارت دیگر اقلیمی گرم ‌به همراه اختلاف شدید دمای روز و شب در انتظار 520 شهر یاد شده است. این تحقیقات با 2 هدف انجام گرفته است؛ نخست درک صحیح عموم مردم از سرنوشت واقعی اقلیم محل سکونتشان و دوم فرصت‌سازی برای دولت‌ها بابت انجام اقدامات سازگار با وضعیت پیش‌ رو. هر چند بیشترین تغییر در شرایط دمایی را شهرهای اروپایی پیش رو  خواهند داشت.

 آنچه در انتظار اقلیم زیستی 520 منطقه یاد شده است وقوع مخاطره محیط زیستی وکاهش کیفیت زندگی دراین شهرهاست. برای نمونه، منطقه تهران در سال ۱۴۲۹ شمسی شبیه امروز شهر سن‌برناردینو - در ایالت کالیفرنیا- خواهد بود. گفته می‌شود این شهر رطوبتی بالا دارد و روزهای بارشی آن بسیار اندک است و حداقل دمای هوا در زمستان این شهر نیز هرگز به زیر صفر میل نخواهد کرد. البته در این گزارش تحقیقی پیش‌بینی‌هایی که برای آینده آب‌وهوای شهرهای ایران ارائه شده، بسیارجالب‌توجه است. بر اساس این گزارش، آب‌وهوای تهران تا سال ۲۰۵۰ حداکثر حدود ۶ درجه سانتی‌گراد افزایش خواهد یافت. به زبان ساده‌تر، تغییر دمای تهران به‌طور میانگین ۲/ ۰ درجه سانتیگراد در سال خواهد بود.

 در ۲۰۵۰، آب‌وهوای «کرج» شبیه قم پیش‌بینی شده است و هوای این شهر با 5/6 درجه‌ای افزایش دما در گرم‌ترین ماه سال روبرو خواهد شد. آب‌وهوای «قم» نیز شبیه به بغداد با افزایش 6/6 درجه‌ای دما در گرم‌ترین ماه سال پیش‌بینی شده است. در این گزارش علمی آب‌وهوای اصفهان مانند شهر مکزیکالی کشور مکزیک با افزایش 7/5 درجه‌ای دما در گرم‌ترین ماه سال تغییر خواهد یافت. آب‌وهوای مشهد شبیه کوئتا پاکستان خواهد شد که 5/3 درجه‌ افزایش دما در گرم‌ترین ماه سال در این اقلیم اتفاق خواهد افتاد. آب‌وهوای اهواز با 4/4 درجه‌ افزایش دما در گرم‌ترین ماه سال، این شهر را مانند اقلیم بصره خواهد کرد. آب‌وهوای کرمانشاه شبیه اقلیم شهری فینیکس خواهد شد و ۱/ ۴ درجه‌ افزایش دما در گرم‌ترین ماه سال این شهر رخ خواهد داد. آب‌وهوای تبریز نیز شبیه شهر تاشکند پیش‌بینی شده است که ۴ درجه افزایش دما در گرم‌ترین ماه سال احتمالا رخ خواهد داد.

این گزارش، تصویری از تحولات اقلیمی جهان است، اما باید دانست که تجربه‌های مدیریتی ایران برای مهار مخاطرات زیستی در سال‌های گذشته کاملا قابل توجه بوده است. با این حال، مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی نیازمند اقدامات منسجم تر در همه بخش‌هاست. زیرا نگرش عمومی به این دست وقایع، ممکن است با نتایج تحقیقات علمی، چندان هماهنگ نباشد. در این صورت تحول درشیوه‌های اطلاع رسانی، برنامه‌‌ریزی بسیارکارآمدی است که موفقیت برنامه‌های زیست‌محیطی را تضمین می‌کند.