صنایع دستی
دست‌بافته‌های مهجور دویدوخ
مدیر گمرک خراسان شمالی: طی 15 سالی که از استان شدن خراسان شمالی می‌گذرد، فقط یک نوبت صادرات فرش از گمرک این استان انجام گرفته است
اهمیت صنعت قالیبافی در ارزآوری برای خراسان شمالی بر کسی پوشیده نیست و دست‌اندرکاران این حوزه به‌خوبی واقفند که این هنر چه تاثیری بر اقتصاد دارد، اما سال‌هاست گرهی کور بر این هنر افتاده است. به گزارش مهر، صنعت قالیبافی و فرش ترکمن یکی از برجسته‌ترین صنایع‌دستی خراسان شمالی به شمار می‌رود. به طوری که دوستداران فرش، نام این منطقه به‌ویژه شهرستان راز و جرگلان را با نام هنر ارزشمند قالیبافی می‌شناسند، اما طی سال‌های گذشته به دلایل متعدد این صنعت کمرنگ شده است. از جمله روستای دویدوخ در راز و جرگلان خراسان شمالی که به هنر بافت فرش دوروی ابریشمی مشهور است.فرش ترکمن تنها فرش ایرانی است که شکل آن با سایر فرش‌های کشور متفاوت است و بدون توجه به نوع بافت آن قابل تشخیص بوده و این حائز اهمیت است. در این بین فرش دوروی ابریشم از بارز‌ترین هنرهای بافندگان راز و جرگلان به شمار می‌رود که ترکمنان این منطقه با روش و ظرافت خاصی، نقش فرش را بر دار قالی گره می‌زنند و همچنین رنگ‌بندی آن اثر هنری فوق‌العاده‌ای است که هر علاقه‌مندی را محو تماشا می‌کند.
متاسفانه با وجود این‌که این اثر هنری ارزشمند که می‌تواند علاوه بر اشتغال‌زایی در زمینه ارزآوری و تحول در اقتصاد خراسان شمالی تاثیر بسزایی داشته باشد، مورد غفلت قرار گرفته و سال‌هاست در فراز و نشیب به سر می‌برد. چراکه مدیریت دقیقی در این حوزه وجود نداشته و از طرفی حمایت نشدن بافندگان و نبود بازار در کنار مشکلات تحریم اوضاع فرش خراسان شمالی را آشفته کرده و کمتر بافنده‌ای تمایل به بافت فرش دستباف دارد. متاسفانه با وجود این‌که خراسان شمالی از مرز مشترک و گمرک برخوردار است، اما اکثر تولیدات هنرمندان این استان با برند سایر مناطق صادر می‌شود و نامی از محصولات صنایع‌دستی استان در لیست صادرات گمرک نبوده است. در این بین فرش دستباف خراسان شمالی نیز همچون دیگر محصولات به دلیل نداشتن امکانات خاص با بسته‌بندی دیگر استان‌ها همچون تهران صادر می‌شود، مسلما همین امر زمینه وجود دلالان را فراهم می‌کند.
ناشناخته در بازارهای داخلی
یکی از بافندگان فرش دستباف خراسان شمالی می‌گوید: طی چند سال اخیر به دلیل نبود خریدار و به میان آمدن پای دلالان انگیزه بافندگان کم شده چراکه برای به فروش رفتن تولیداتشان تردید دارند. «محمد یزدانی» اظهار می‌کند: پیش از افزایش قیمت‌ها و تحریم‌ها، برخی ایرانیان مقیم خارج از کشور در زمینه خرید و فروش فرش دستباف ترکمن و دورو تجارت می‌کردند اما اکنون تعداد آنها انگشت‌شمار شده و این به دلیل مشکلات موجود است. وی می‌افزاید: متاسفانه باوجود این‌که کیفیت و زیبایی فرش دورو از دیگر فرش‌های ایران متمایز است، اما به علت ناشناخته بودن در بازارهای داخلی طرفدار زیادی ندارد. این تولید‌کننده فرش در خراسان شمالی تصریح می‌کند: طی چند سال گذشته حدود ۴۰۰ بافنده در کارگاه تولیدی بنده مشغول فعالیت بودند اما اکنون تعداد آنها کم شده است. یزدانی می‌گوید: علاوه بر این‌که زمینه اشتغال بسیاری از بافندگان از بین رفته، در بخش ارزآوری هم نتوانسته‌ایم مؤثر واقع شویم.
کاهش خرید فرش دستباف
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان شمالی در رابطه با وضعیت خرید و فروش فرش دستباف این استان می‌گوید: وضعیت آشفته‌بازار، مشکلات اقتصادی و از همه مهم‌تر تحریم‌های حاکم بر ایران، تمایل خارجیان را برای خرید فرش دستباف کم کرده است. «محمد صمدی» اظهار می‌کند: نمی‌توانیم فرش را با اجبار به خارجی‌ها بفروشیم، بنابراین باید زمینه به وجود آمدن خریدار را فراهم کرد.صمدی می‌افزاید: به منظور صادرات فرش خراسان شمالی بازاریابی و رایزنی‌هایی انجام‌شده اما هنوز خریداری اعلام آمادگی نکرده است. وی تصریح می‌کند: فرش دورو و ترکمن خراسان شمالی در کشورهایی همچون آلمان، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپا معرفی شده اما مشکلات موجود، زمینه صادرات و خرید آن را فراهم نکرده است. رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان شمالی تاکید می‌کند: البته نظر مشتری در انتخاب و تقاضا برای خرید فرش دستباف حائز اهمیت است که در این رابطه باید قوی‌تر در حوزه بازاریابی عمل کرد.
صمدی بیان می‌کند: در حال حاضر کشوری برای خرید فرش دستباف خراسان شمالی اعلام آمادگی نکرده است. وی می‌گوید: از ۱۰۰ سال گذشته فرش خراسان شمالی همچون دیگر فرش‌های ایران به سایر نقاط دنیا صادر می‌شد. برنامه اصلی برای صادرات این اثر هنری ارزشمند، پیگیری و تقویت بازار خرید است. مدیر گمرک خراسان شمالی هم می‌گوید: طی 15 سالی که از استان شدن خراسان شمالی می‌گذرد، تنها یک نوبت صادرات فرش از گمرک این استان انجام گرفت. «جواد جعفری» با بیان این‌که سال‌های زیادی از صادرات فرش از گمرک خراسان شمالی می‌گذرد، اظهار می‌کند: امکانات لازم برای صادرات فرش در گمرک استان وجود ندارد به همین دلیل از تهران صادر می‌شود.
یک میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی
مدیرکل اقتصاد و امور دارایی خراسان شمالی می‌گوید: از زمان تشکیل استان تاکنون یک میلیون دلار ارزآوری در بخش سرمایه‌گذاری خارجی در این استان داشته‌ایم. «مجید درخشانی» با بیان این‌که صادرات و سرمایه‌گذاری خارجی 2 بحث مهم ارزآوری خراسان شمالی به شمار می‌روند، اظهار می‌کند: صادرات عمده استان مربوط به بخش دولتی است و در زمینه صادرات بخش خصوصی رقم بسیار پایینی نسبت به صادرات محصولات دولتی کسب کرده‌ایم. درخشانی می‌افزاید: متاسفانه در حال حاضر در بخش سرمایه‌گذاری خارجی موفقیت خاصی برای خراسان شمالی در زمینه ارزآوری کسب نشده است. وی تصریح می‌کند: میزان صادرات از گمرک خراسان شمالی ۵۰ میلیون دلار بوده که عمده‌ترین محصول صادراتی کود شیمیایی بوده است.
مدیرکل اقتصاد و امور دارایی خراسان شمالی بیان می‌کند: آمار صادرات از گمرک استان تقریبا یک‌سوم است، یعنی کمتر از نصف و در بخش صنایع‌دستی نیز آمار ارزآوری ما صفر است. با وجود این‌که خراسان شمالی در کنار ظرفیت‌های بالقوه طبیعی که دارد از صنایع‌دستی برجسته‌ای نیز برخوردار است اما داشتن گمرک و مرزی بودن این استان نتوانسته در حوزه صادرات محصولات، گردشگری و جذب سرمایه‌گذار خارجی آنطور که باید زمینه ارزآوری را فراهم کند. بنابراین لازم است مسئولان استان با آگاهی از این پتانسیل‌ها راهکار مناسبی برای توسعه این منطقه پیدا کنند تا بیش از این هنرمندان این خطه ناامید نشوند و ظرفیت‌ها بدون شناسایی باقی نماند.
