خزر همیشه آبی نیست

اشکان جهان‌آرای - مهسا طالبی/خبرنگار

استان‌های شمالی به‌ویژه مازندران و گیلان از مهم‌ترین نقاط گردشگری کشورند. فصول گرم سال زمان اوج حضور گردشگرانی است که این استان‌ها را برای تفریح انتخاب می‌کنند. شهروندان هم استفاده از سواحل و شنا در دریا را در فهرست سرگرمی‌های تابستانی خود قرار می‌دهند. 
هر سال از سوی مراکز رسمی، آماری از حوادث دریایی و غرق‌شدگی در آب‌های خزر منتشر می‌شود. از سوی دیگر، ‌چنان که باید برنامه‌ها و آموزش‌ها نتوانسته‌اند میزان تلفات را به صورت چشمگیری کاهش دهند. بی‌مبالاتی و ناآگاهی برخی افراد محلی و مسافران هنگام شنا در دریا، آن هم در روزهایی که شرایط جوی پایدار نیست، موجب می‌شود میزان تلفات افزایش یابد. به هرحال باید توجه داشت، خزر همیشه آبی نیست و پشت ظاهر آرام و درخشانش، چهره‌ای تیره و خشمگین هم دارد. با توجه به همین شرایط، طرح‌های سالم‌سازی دریا هر سال اجرا می‌شود. این طرح امسال از اول خرداد با 60 درصد ظرفیت و از 15 خرداد به طور کامل اجرا شد. در مازندران 97 و در گیلان 35 طرح سالم‌سازی اجرا شده است تا خانواده‌ها و مسافران بتوانند در مناطق امن و زیر نظر ناجیان غریق تن به آب بزنند.
کاهش تلفات دریا در فصل شنا مهم‌ترین اولویت برای مسئولان است، اما در کنار این اولویت، نکات دیگری هم مورد توجه قرار دارد؛ نکاتی که مسافران معتقدند در عمده طرح‌های سالم‌سازی دریا به آنها توجه نمی‌شود.

 عوارض بی‌نتیجه
برای بسیاری از مسافران، پس از ورود به محدوده طرح‌های سالم‌سازی و مواجه شدن با زیرساخت‌ها و امکانات، این پرسش پیش می‌آید که مبلغ ورودی دریافت‌شده از آنها بابت چه خدماتی است و صرف چه کارهایی می‌شود؟ یکی از مسافران حاضر در مازندران، اهل کرمانشاه، که به محدوده ساحلی در جاده پلاژ فرح‌آباد آمده، در این‌ باره به همشهری گفت: برای هر بار ورود به این محدوده ساحلی 4 هزار تومان دریافت می‌شود. مشکلی برای پرداخت این مبلغ ندارم و معتقدم پرداخت مبلغی به عنوان ورودی برای استفاده از مکان‌های تفریحی عادی است، اما این پرسش برایم پیش آمده که این مبلغ در ازای چه خدماتی دریافت می‌شود؟ کامران سمیع‌زاده افزود: نکته جالب این‌که از خودروهای پلاک بومی برای ورود به محدوده ساحلی 2 هزار تومان دریافت می‌شود، اما خودروهای پلاک غیربومی باید 4 هزار تومان بپردازند در حالی که آنها هم از ساحل مانند ما استفاده می‌کنند. این موضوع تنها انتقاد مسافران به طرح‌های سالم‌سازی دریا نیست. در سایر نقاط استان هم وقتی پای صحبت گردشگران و مسافران بنشینیم، در کنار نکات مثبتی مانند حضور مستمر و پررنگ ناجیان غریق یا نیروهای انتظامی، نقدهایی مانند ضعف زیرساخت‌ها، پاکیزه نبودن ساحل، تردد وسایل نقلیه مختلف مانند موتورهای چهارچرخ و موتورسیکلت در ساحل و میان جمعیت و حتی بلند شدن پاراگلایدر در میان جمعیت هم مطرح می‌شود که ماه گذشته در سلمان‌شهر موجب مصدوم شدن 11 نفر شد.

 نیاز به تغییر مدیریت و ساختار
مرور گفته‌های مسافران حاضر در سواحل، چالش‌ها و نقدهای دیگری را هم نشان می‌دهد. از شلوغی طرح‌های سالم‌سازی به علت مساحت کم، نامناسب بودن سرویس‌های بهداشتی و دوش‌های آب شیرین گرفته تا نیاز به ساماندهی کسبه حاضر در سواحل، گرانی و بی‌ضابطه بودن قیمت کالاها و خدمات در مناطق ساحلی و محدوده طرح‌ها و محسوس بودن جای خالی برخی امکانات رفاهی و تفریحی برای حاضران و به‌ویژه کودکان. همه این مسائل موجب می‌شود طرح‌های سالم‌سازی دریا مناطق جذابی برای مسافران نباشند. به همین دلیل برخی مسافران یا بومیان قید حضور در طرح‌های سالم‌سازی را می‌زنند و در مناطق ممنوعه و خارج از طرح وارد آب می‌شوند.

واگذاری طرح‌ها به بخش خصوصی 
مدیر کل امور اجتماعی استانداری مازندران راه خروج از این وضع را منوط به بررسی برای رسیدن به الگوهای مناسب و اجرای این الگوها عنوان کرد و واگذاری طرح‌ها به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را پیشنهادی مناسب در این زمینه دانست. عیسی قاسمی طوسی بیان کرد: تصمیم بر این است که با ایجاد سازوکارهای نظارتی، این طرح‌ها را در بازه زمانی پنج‌ ساله به سرمایه‌گذاران واگذار کنیم. در این مسیر آماده دریافت پیشنهادها و حضور سرمایه‌گذاران هستیم و مشوق‌های مالیاتی، تسهیلاتی و اشتغال به متقاضیان ارائه خواهیم داد.

طرح‌های جدید به جای چادر و داربست
برخی کارشناسان معتقدند راه درست مدیریت طرح‌های سالم‌سازی و جذاب کردن آنها در کنار افزایش امنیت و سودآوری بیشتر، اجرای طرح‌های پایدار به‌ کار گرفته شده در کشورهای همسایه است. شهردار شهر ساحلی رویان نخستین گام برای بهینه‌سازی طرح‌های سالم‌سازی دریا را تعیین تکلیف مدیریت سواحل و پس از آن اجرای طرح‌های با کیفیت در محدوده‌های ساحلی دانست. احمد توکلی طرح‌های سالم‌سازی اجراشده با چادر و داربست را طرح‌هایی نامناسب و منسوخ عنوان کرد و گفت: در ماه‌های ابتدایی سال، سواحل مازندران می‌توانند محل مناسبی برای استراحت افراد به‌ویژه بانوان باشند، اما به دلیل اجرا نشدن طرح‌های سالم‌سازی این امکان فراهم نیست. در حالی که با اجرای طرح‌های پایدار سالم‌سازی دریا با سازه‌های جدید و با کیفیت و تعبیه زیرساخت‌های مناسب در این سازه‌های ساحلی می‌توان جذب مسافر و همچنین کسب درآمد از مناطق ساحلی را افزایش داد. وی افزود: در طرح‌های جدید ساحلی که می‌توان با سازه‌های فضایی سبک و مستحکم فلزی آنها را در مساحت‌های 1500 تا 2 هزار متر اجرا کرد، ساحل برای همیشه به‌صورت مناسبی محفوظ می‌ماند و امکانات مناسبی مانند بوفه، فضای استراحت، محل شنای کودکان، سرویس‌های بهداشتی مناسب و کابین‌های تعویض لباس می‌توان در نظر گرفت تا گردشگران و به‌ویژه بانوان با خیالی آسوده و بدون دغدغه از ساحل و دریا لذت ببرند. ضمن این‌که به دلیل تغییر زاویه خورشید در 6 ماه نخست سال، امکان آفتاب گرفتن بانوان حتی با سرپوشیده کردن بخشی از سازه به منظور در دیدرس نبودن محدوده ساحلی بانوان از برج‌های ساحلی وجود دارد. شهردار رویان با بیان این‌که جلوگیری از تکرار هزینه‌های هر ساله برای برپایی چادرها و داربست یکی از مزایای این طرح است، ادامه داد: در واقع یک بار هزینه‌ای برای اجرای طرح انجام می‌شود و پس از آن حداقل 20 سال می‌توان از آن استفاده کرد. جذابیت، امنیت و کیفیت خدمات در این سازه‌های ساحلی می‌تواند به افزایش درآمد از سواحل، بیشتر شدن تعداد مسافران و همچنین کاهش تلفات کمک کند. وی ادامه داد: این طرح را از 4 سال پیش آماده کردم، اما به دلیل حمایت نشدن برای اجرا، کمبود منابع اعتباری و همچنین تعیین تکلیف نشدن مالکیت سواحل، به‌ویژه در شهرها و مناطق زیر نظر شهرداری‌ها، به سرانجام نرسید. اجرای این طرح هم رضایت مسافران از خدمات گردشگری در سواحل استان را بیشتر می‌کند و هم گردشگری دریایی اسلامی را در مازندران رونق می‌دهد که می‌تواند موجب افزایش حضور مسافران مسلمان در سواحل مازندران شود. امروز گردشگری به ایجاد جذابیت نیاز دارد، در غیر این صورت نمی‌تواند سود واقعی‌اش را به جامعه محلی برساند.

کمبود ناجیان غریق
البته نکته دیگری که در کنار اجرای نادرست طرح‌های سالم‌سازی باید مورد توجه قرار گیرد، حضور ناجیان غریق است. یک وکیل پایه یک دادگستری در گیلان در این‌باره بیان کرد: هر سال از تعداد ناجیان غریق با سابقه کم و به تعداد ناجیان غریق کم‌سابقه اضافه می‌شود. در برخی نقاط به دلیل کمبود نیروی متخصص، افراد بی‌تخصص گمارده می‌شوند. حامد آریانفر با بیان این‌که زنگ خطر به صدا درآمده ولی کسی به آن توجه ندارد، بیان کرد: کم شدن تعداد ناجیان غریق می‌تواند به علت حقوق بسیار ناچیز و تاخیر در پرداخت باشد. یک ناجی غریق در رودسر هم در این باره گفت: تعداد ناجیان در رودسر کم است و به همین دلیل بیشترین غرق‌شدگی را در این ساحل شاهدیم. احمد بیان کرد: هیچ‌وقت حقوق ما سر موقع پرداخت نشده است و اغلب ناجیان غریق از این وضع گلایه دارند. میزان حقوق ناجیان غریق هر سال توسط فدراسیون نجات غریق جمهوری اسلامی ایران تهیه و در سایت این فدراسیون قرار می‌گیرد، اما کمتر نسبت به پرداخت حقوق ناجیان براساس جدول پرداختی فدراسیون اقدام می‌شود که موجب دلسردی آنان است. وی ادامه داد: تعداد ناجیان غریق فعال و خبره در حال کاهش است. این موضوع موجب می‌شود هر سال برای آموزش افراد، وقت و انرژی بیشتری صرف شود.

   سیستان و بلوچستان، مازندران و تهران در صدر بیشترین حوادث غرق‌شدگی

رئیس سازمان اورژانس کشور با اشاره به غرق‌شدگی ۲۸۸ نفر در محیط‌های آبی از اول فروردین تا ۱۰ خرداد 98 در کشور گفت: ۲۰۳ نفر از این افراد جان خود را از دست داده‌اند. پیر حسین کولیوند با تاکید بر این‌که ۱۸ درصد از افراد غرق‌شده در گروه سنی ۴ تا ۱۰ سال قرار دارند، اظهار کرد: از اول فروردین تا ۱۰ خرداد از مجموع ۲۸۸ مصدوم و فوتی حوادث ناشی از غرق‌شدگی، ۹ درصد مربوط به کودکان زیر ۳ سال، ۱۸ درصد مربوط به ۴ تا ۱۰ سال، ۱۹ درصد مربوط به میانگین سنی ۱۱ تا ۲۱ سال، ۱۴ درصد مربوط به گروه سنی ۲۱ تا ۳۰ سال، ۱۸ درصد مربوط به ۳۱ تا ۴۰ سال  ، ۸ درصد مربوط به گروه سنی ۴۱ تا ۵۰ سال،  ۶ درصد مربوط به ۵۱ تا ۶۰ سال و ۶ درصد مربوط به گروه سنی ۶۱ سال و بیشتر هستند.
وی افزود: سیستان و بلوچستان، مازندران و تهران در صدر بیشترین حوادث ناشی از غرق‌شدگی هستند. بیشترین فوتی نیز به ترتیب به سیستان و بلوچستان با ۱۹ نفر، مازندران با ۱۷ نفر و فارس با ۱۱ نفر اختصاص دارد.