بازسازی بازار تبریز به زودی آغاز می‌شود

 «بازار تاریخی و ثبت جهانی شده تبریز در آتش سوخت»، «سرای ایکی‌قاپیلی بازار جهانی تبریز طعمه حریق شد»، «آتش به جان بازار جهانی تبریز افتاد» و... این تیترها تنها بخشی از جریان خبری 2روز گذشته از آتش‌سوزی در بخشی از بزرگ‌ترین بازار سنتی جهان است که سال‌90 یعنی 8سال پیش به‌دلیل برخورداری از ارزش‌های جهانی در فهرست میراث‌جهانی یونسکو به ثبت رسید. اما انتخاب این تیترها چه اندازه با واقعیت موجود در آتش‌سوزی 2روز گذشته بازار بزرگ تبریز منطبق است؟

600متر از 270هزار مترمربع از بازار تبریز طعمه حریق شد
به گزارش همشهری، بازار بزرگ تبریز که عنوان بزرگ‌ترین بازار سنتی سرپوشیده جهان را به‌خود اختصاص داده و به ثبت جهانی در یونسکو رسیده است، 27هکتار مساحت دارد؛ یعنی 270هزار مترمربع که 2روز قبل آتش‌سوزی فقط در یک سرای این بازار و در 600مترمربع از آن رخ داد و علت آن نیز هنوز در دست بررسی است. سرای ایکی‌قاپیلی یا سرای دودری‌ها در بازار تبریز، تنها 600متر از 270هزار مترمربع بازار بزرگ تبریز را به‌خود اختصاص داده است و 10سال پیش نیز بار دیگر آتش گرفته بود. سرای دودری‌ها در بازار تبریز محل عرضه عطر و ادکلن و اسپری‌‌های خوشبو‌کننده و مواد آرایشی و بهداشتی است که کالاهایی مستعد آتش‌گرفتن هستند. 10سال پیش همین مواد آتش گرفتند و 2روز قبل هم همین کالاها بودند که شعله‌های آتش را در سرای ایکی‌قاپیلی به آسمان بلند کردند. براساس گزارش‌های اولیه، 100مغازه دچار حریق شده و آسیب دیدند، اما همین صبح دیروز بخشایش آبدار، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی به همشهری گفت که تعداد مغازه‌های خسارت‌دیده در آتش‌سوزی سرای دودری‌ها به 150مغازه رسیده است.

آتش‌سوزی اخیر 4برابر بزرگ‌تر از آتش‌سوزی 10سال قبل بود 
تفاوت اصلی آتش‌سوزی 2روز گذشته در سرای ایکی‌قاپیلی با آنچه 10سال پیش رخ داد، چه بود؟ حجم آتش‌سوزی 2روز گذشته در بازار بزرگ تبریز، براساس آنچه مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی به همشهری گفته است، 4برابر حجم آتش‌سوزی 10سال پیش بود.
اما چرا این حجم بزرگ از آتش‌سوزی تنها توانست 600متر از 270هزار مترمربع از بزرگ‌ترین بازار سنتی سرپوشیده جهان را طعمه خود کند و آتش ظرف 3ساعت با تلاش نیروهای امدادی و آتش‌نشانی مهار شود؟ طی 10سال گذشته و پس از ثبت جهانی بازار بزرگ تبریز، ساماندهی این بازار آغاز شد.
کسبه بازار تبریز به یاری شهرداری و میراث‌فرهنگی آمدند و جداره‌سازی‌ و ساماندهی حجره‌های بازار را آغاز کردند. شهرداری و اداره میراث‌فرهنگی استان آذربایجان شرقی نیز کف‌سازی وسیع‌ترین بازار سرپوشیده جهان را برعهده گرفتند و تا همین حالا 70درصد از کفسازی بازار را با تراشیدن آسفالت که خود تولید حرارت و گرما می‌کند و می‌تواند تبدیل به عاملی برای تشدید آتش‌سوزی شود، سنگفرش کردند.
بخشایش آبدار، مدیر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی به همشهری می‌گوید: 30درصد باقیمانده از کفسازی‌‌ها تا پایان امسال به اتمام می‌رسد و تمامی 270هکتار از بازار جهانی شده تبریز سنگفرش می‌شود. شهرداری تبریز هم در این سال‌ها شیرهای آتش‌نشانی را در نقاط مختلف بازار بزرگ تبریز و با هدف مقابله با آتش‌سوزی‌های احتمالی تعبیه کرد. اداره برق و مخابرات هم ساماندهی کابل‌کشی‌ها را آغاز کردند و سرای در آتش سوخته‌ای را که 2شب پیش دچار آتش‌سوزی دوباره شد، ‌پیش از این مرمت کرده بودند. سقف‌های چوبی هم ساماندهی‌شده تا آتش‌سوزی‌های احتمالی خسارت بیشتری به بازار تاریخی وارد نکند.
نتیجه همین اقدامات بود که حجم 4برابری آتش‌سوزی 2شب گذشته در بازار بزرگ تبریز را که به جان 600مترمربع از مساحت 270هزار مترمربعی بازار جهانی تبریز افتاد توانست در 3ساعت مهار کند و آتش نتوانست به بخش‌های بیشتری از بازار تاریخی تبریز سرایت کند و خسارت بیشتری بر جای بگذارد.
در تصاویر منتشر‌شده از آتش‌سوزی سرای دودری‌های تبریز هیچ حجره‌ای فرونریخته است و دیوارهای مرمت‌شده هم همچنان پایدار هستند. اینها نتیجه تلاش یک دهه گذشته کسبه بازار تبریز و همکاری بین دستگاهی برای حفاظت و نگهداری از میراث جهانی ایران است.

مرمت سرای در آتش‌سوخته بازار تبریز با اعتبارات مدیریت بحران
بخشایش آبدار، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی اما انتقاداتی به برخی کسبه دارد که چرا به هشدارهای میراث‌فرهنگی در حفاظت از سرای ایکی‌قاپیلی بی‌توجه بودند. او می‌گوید: دفتر امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی چندین مرتبه از کسبه خواسته بود که مغازه‌های واقع در سرای دودری‌های تبریز را تبدیل به انبار نکنند اما متأسفانه به این تذکرات توجه نشده بود و در نتیجه کالاهای موجود در این سرا که عطر و ادکلن و اسپری و مواد آرایشی بهداشتی بودند، طعمه حریق شدند.
او گفت: خوشبختانه وجود شیرهای آتش‌نشانی و تلاشی که اداره آب و فاضلاب تبریز برای ساماندهی به وضعیت بازار ثبت جهانی‌شده تبریز داشتند، موجب شد که آتش ظرف 3ساعت مهار شود و آتشی که ساعت 10شب به جان سرای ایکی‌قاپیلی افتاد، ساعت 1بامداد به‌طور کامل مهار شد. آنطور که بخشایش آبدار به همشهری گفت، حالا قرار است براساس مذاکراتی که با ستاد مدیریت بحران استان آذربایجان شرقی انجام شده، در تفاهم با سازمان برنامه و بودجه، هزینه مرمت سرای ایکی‌قاپیلی از بودجه مدیریت بحران تامین شود.
به گفته او، آتشی که به جان بازار بزرگ تبریز افتاد، تنها در یک‌دهم هکتار از بازار 27هکتاری تبریز رخ داده ‌‌که وسعت بسیار اندکی است و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، امکان مرمت آن وجود دارد. خبرهای منتشر‌شده از علت آتش‌سوزی در بازار بزرگ تبریز اما مورد نظر مدیرکل میراث‌فرهنگی استان آذربایجان شرقی نیست و بخشایش آبدار می‌گوید: نیروهای آتش‌نشانی همچنان در حال بررسی علت آتش‌سوزی در سرای ایکی‌قاپیلی هستند و بهتر است تا نهایی‌شدن گزارش آتش‌نشانی از هرگونه اظهارنظر در مورد علت آتش‌سوزی خودداری شود.


160نقطه از بازار بزرگ تبریز ثبت جهانی شده است 
بازار بزرگ تبریز کامل‌ترین مجموعه تجاری سنتی در جهان است که 160عنصر در آن شامل‌ تیمچه‌ها، سراها، دالان‌ها، راسته‌ها، چهارسوق‌ها، مساجد و آب‌انبارهای این وسیع‌ترین بازار سرپوشیده جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. حسین اسماعیلی‌سنگری، مدیر پایگاه میراث‌جهانی بازار بزرگ تبریز به همشهری می‌گوید: بازار بزرگ تبریز بیش از هزار سال پیش شکل گرفت، اما در دوره‌های مختلف به‌دلیل وقوع زلزله‌های متعدد در تبریز، این بازار چند مرتبه از صفر تا صد تخریب شده است، تا جایی که تنها بخشی از پایه‌‌ ستون‌ها و محراب‌های مسجد جامع بازار بزرگ تبریز پایدار ماندند. به گفته سنگری، مجموعه‌ای که اکنون به ثبت جهانی یونسکو رسیده، عمدتا در سال1193هجری قمری و در دوره قاجار بازسازی شده که البته در برخی نقاط تغییرات زیادی در همان بازسازی‌ها صورت گرفته است. مدیر پایگاه میراث‌جهانی بازار بزرگ تبریز به آثار موجود از دوره‌های مختلف تاریخی در بازار تبریز اشاره می‌کند و می‌گوید: مجموعه چهارمنار مربوط به قرن دوم و سوم هجری است که قدمت آن به پیش از دوره سلجوقی می‌رسد و هنوز قسمت‌هایی از آن باقی است. محراب مسجد جامع بازار از دوره ایلخانی و سلجوقی باقی است. قسمتی از مسجد حاج‌صفرعلی و مسجد صاحب‌الامر نیز متعلق به دوره صفویه و مجموعه حسن پادشاه نیز متعلق به دوره آق‌قویونلوها است. قدمت مسجد کبود تبریز هم که بخشی از مجموعه ثبت جهانی‌شده بازار تبریز است، به دوره قرا‌قویونلوها بازمی‌گردد که خوشبختانه هیچ‌یک از این ابنیه‌ها در آتش‌سوزی اخیر آسیب ندیدند.