بودجه
بودجه98؛ بیم کمبود یا امید بهبود؟
شورای نگهبان به افزایش حقوق‌ها ایراد نگرفت؛ اختلاف دولت و مجلس همچنان باقی است
شورای نگهبان از یک‌سو و هیأت نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی دیگر تصمیم نمایندگان درباره لایحه بودجه پیشنهادی دولت را در مواردی خلاف شرع، قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام دانسته‌اند و وکلای مردم در فرصت اندک باقی‌مانده باید نسبت به رفع ایرادهای مطرح‌شده اقدام کنند. با این حال، به‌نظر نمی‌رسد ایرادهای وارده چندان در ارقام کلی بودجه تغییری ایجاد کند، درحالی‌که به‌نظر می‌رسد سند دخل و خرج سال آینده از چند کانال با چالش کسری بودجه مواجه خواهد شد و تلاش مشترک مجلس و دولت برای بهبود معیشت مردم با تکیه بر 14میلیارد دلار درآمد نفتی هم محل تردید است. با تصویب نهایی بودجه98، اقتصاد ایران در سال آینده چه مسیری را طی خواهد کرد؟
از رفع ایراد تا چالش حقوق
شورای نگهبان 19ایراد و شورای‌عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام هم 3ایراد به مصوبه بودجه‌ای مجلس وارد کرده و با این حال همچنان دولت معتقد است که مصوبه مجلس برای افزایش 400هزار تومانی حقوق‌بگیران دولتی باید بازنگری شود، درحالی‌که شورای نگهبان این مصوبه را فاقد ایراد دانسته است. به گزارش ایرنا، عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای یادشده می‌گوید: مشکل دولت این بود که به‌دلیل آنکه ضریب برای این موضوع درنظر گرفته نشده نمی‌توان بعدا برای پاداش پایان خدمت و بازنشستگی این رقم را محاسبه کرد، از این‌رو دوستان دولت معتقد بودند باید روش محاسبه عوض شود و هم‌اکنون اختلافی در این موضوع وجود دارد که امیدواریم در مجلس حل شود. ازجمله ایرادهای شورای نگهبان به برداشت از صندوق توسعه ملی برمی‌گردد که به گفته کدخدایی نیازمند اجازه مقام معظم رهبری است و از سوی دیگر مصوبه مجلس مبنی بر بخشش سود و جرایم دیرکرد تسهیلات بانکی هم با ایراد این شورا مواجه شده است. حالا باید منتظر نظر دوباره اکثریت نمایندگان درباره موارد مغایرت بودجه98 با قانون اساسی، شرع مقدس و همچنین سیاست‌های کلان نظام ماند و دید سرانجام مجلس و دولت بر سر نحوه افزایش حقوق حقوق‌بگیران به تفاهم می‌رسند یا نه؟
خطر کسری‌بودجه جدی است
نمایندگان در حالی میزان منابع عمومی بودجه سال آینده را نسبت به لایحه پیشنهادی دولت 10درصد و میزان فروش نفت و گاز را 6.6درصد افزایش داده‌اند که تحقق این میزان بودجه از محل افزایش درآمدهای مالیاتی به‌دلیل رشد منفی اقتصاد در سال98 و فروش نفت و گاز بیشتر به‌خاطر احتمال محدود‌شدن صادرات نفت ایران در نتیجه تحریم‌ها، خطر کسری بودجه را تقویت می‌کند. اگر مصوبه مجلس مبنی بر افزایش منابع بودجه عمومی دولت از 407هزار و 700میلیارد تومان به 448هزار و 500میلیارد تومان به قانون تبدیل شود، رویکرد بودجه سال آینده انبساطی با چاشنی کسری بودجه خواهد بود. اصلی‌ترین چالش درخصوص میزان فروش نفت و گاز در سال آینده این است که دولت چه میزان نفت بر مبنای کدام نرخ دلار باید بفروشد و نرخ تبدیل دلار به ریال در بودجه98 چگونه ترسیم شده است. پیشنهاد اولیه دولت بسته‌شدن بودجه بر مبنای فروش هر بشکه نفت 54دلاری است و نرخ تبدیل آن هم 5544تومان دیده شده است. براساس سناریوهای مختلف، دولت سال آینده باید روزانه بین 1.4میلیون تا بالای 2میلیون بشکه نفت خام بفروشد. این در حالی است که یک سناریوی بدبینانه هم وجود دارد که براساس آن میزان فروش نفت خام ایران در سال98 حداکثر یک میلیون بشکه در روز خواهد بود.
از سوی دیگر قرار است از کل درآمد نفتی 14میلیارد دلار برای تامین کالاهای اساسی بر مبنای دلار 4200تومانی اختصاص یابد و مابقی درآمد ارزی هم بر مبنای نرخ نیمایی محاسبه خواهد شد. تصمیم روزهای پایانی مجلس درخصوص نحوه هزینه‌کرد 14میلیارد دلار یک پیام روشن دارد؛ دولت این میزان ارز را با نرخ نیمایی عرضه و مابه‌التفاوت آن را بر مبنای راه‌اندازی نظام کوپن الکترونیکی بین مردم توزیع کند. البته هنوز مشخص نیست دولت برای تخصیص این میزان یارانه ارزی چه تصمیمی خواهد گرفت؛ تصمیمی که اثر آن بر نرخ ارز و ثبات بازار ارز نمایان خواهد شد.
خطر جدی دیگر پیش روی دولت بیش‌نمایی میزان درآمدهای مالیاتی است؛ به‌نحوی که میزان درآمدهای مالیاتی از 153.5هزار میلیارد تومان در لایحه دولت با رشدی 12درصدی به 172هزار میلیارد تومان براساس بودجه مصوب مجلس افزایش یافته اما هم فعالان اقتصادی و هم کارشناسان با اشاره به منفی‌شدن شاخص رشد اقتصادی و بروز پدیده رکود تورمی، تحقق این میزان درآمد مالیاتی را بعید می‌دانند. از این جهت بستن منابع بودجه سال آینده براساس ارقام شکننده میزان فروش نفت و درآمدهای مالیاتی می‌تواند دولت را در سال بعد با کسری بودجه مواجه سازد؛ افزون بر اینکه اجرایی‌شدن تصمیم مجلس مبنی بر وضع پایه‌های مالیاتی جدید و مالیات‌ستانی از پزشکان هم با چالش جدی روبه‌رو خواهد بود.
بودجه در خدمت معیشت یا چالش رکود؟
سند دخل و خرج سال آینده برخلاف انتظارات دولت بیش از آنکه به اصلاح ساختار بودجه کمک کند، بودجه‌ای است که رؤیای تقویت معیشت را دنبال می‌کند. افزایش حقوق‌ها و اختصاص 14میلیارد دلار برای تامین کالای اساسی 2پیام روشن بودجه98 برای حمایت از معیشت مردم گرفتار تورم است، اما سند دخل و خرج98 نشانه‌ای روشن از خروج اقتصاد از تله رکود را به همراه ندارد. چه اینکه سهم پیش‌بینی‌شده برای اعتبارات عمرانی با لحاظ نرخ تورم، نسبت به امسال کمتر ارزیابی شده و از سوی دیگر افزایش درآمدهای نفتی با وجود تنگناهای بیرونی با تردید مواجه است. دولت حسن روحانی برای دخل و خرج دولت فربه و پرهزینه ایران سال سختی را پیش رو دارد و همه در انتظار نقشه راه اصلاح ساختار بودجه ایران هستند.
