جنگل
افزایش 30هزار هکتاری جنگل‌ها
همزمان با روز درختکاری، کارشناسان بر ضرورت کاشت گونه‌های بومی در توسعه جنگل‌کاری و ایجاد فضای سبز تاکید می‌کنند
الهام مصدقی‌راد/خبر‌نگار
ایران در زمره کشورهای خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و همین موقعیت، حفظ و البته توسعه پوشش جنگلی را با اهمیت بسیاری روبه‌رو می‌کند. قرار داشتن در این موقعیت، از نظر دارا بودن پوشش جنگلی نیز ما را در میان کشورهای فقیر از جنگل و دارای پوشش کم جنگلی گنجانده اما به اعتقاد کارشناسان در همین شرایط نیز می‌توان پوشش جنگلی ایجاد کرد، کمااینکه طی 40سال گذشته تاکنون این اتفاق رخ داده و هرساله به وسعت جنگل‌های کشور افزوده شده است. رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به مناسبت هفته منابع طبیعی و روز درختکاری از توسعه جنگل در سال‌جاری و همچنین برنامه سال98 در این خصوص خبر داده است.
پوشش جنگلی ایران 14.3میلیون هکتار است که البته دارای تنوع ارزشمندی است. آنگونه که فریبرز غیبی، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها و مراتع می‌گوید: طی 40سال اخیر، یک‌میلیون و 500هزار هکتار جنگل‌کاری در کشور انجام شده و همچنان در حال گسترش است. توسعه جنگل‌های ایران بر اساس اسناد بالادستی نیز انجام می‌شود. به‌گفته غیبی، بر اساس ماده15 قانون افزایش بهره‌وری، سرانه جنگل در ایران باید از 1700مترمربع در هر هکتار به 2500مترمربع در هکتار افزایش یابد تا با این اقدام از فقر جنگل خارج شویم. او همچنین می‌افزاید: «طبق ماده38 قانون برنامه ششم توسعه نیز باید تا پایان این برنامه، 815هزار هکتار توسعه جنگل انجام و 75هزار هکتار به زراعت چوب افزوده شود.» اجرای این برنامه در کنار برنامه‌های فائو (سازمان بین‌المللی خواربار و کشاورزی) که در سال‌های اخیر برای حفاظت شمشادهای شمال و بلوط‌های زاگرس در دستور کار قرار گرفت دنبال خواهد شد.
سال98، سال خوب محافظت از زاگرس
با اجرای جنگل‌کاری و توسعه جنگل در سال‌جاری و در راستای اجرای برنامه ششم توسعه، تا پایان سال‌جاری به میزان 30هزار هکتار بر وسعت جنگل‌کاری کشور افزوده می‌شود که به گفته غیبی، اعتبار 19هزار و 92هکتار آن از محل صندوق توسعه در سال‌جاری و اعتبار 6هزار هکتار آن از محل اعتبارات استانی است. آنچه بعد از این توسعه رخ می‌دهد، سبز شدن و رشد بذرهایی است که به‌صورت بالفعل در خاک منطقه قرار داشتند و با جنگل‌کاری و مهیا شدن شرایط، سر از خاک خارج می‌کنند. همچنین بعد از این اتفاق، حیات‌وحش در منطقه نیز حضور پیدا خواهند کرد. یکی از اقداماتی هم که برای حفظ بهتر درختان در کشور و البته با توجه به تغییرات اقلیم و کاهش بارندگی انجام می‌شود، ایجاد بانکت‌های هلالی در پای درختان است تا میزان ذخیره آب باران و امکان استفاده بیشتر درخت از آن را فراهم کند. رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها همچنین از برنامه سازمان جنگل‌ها برای سال98 خبر داده و به همشهری می‌گوید: «با دستور مقام معظم رهبری، در سال آینده 175میلیارد تومان برای اجرای طرح «مدیریت بوم‌سازان زاگرس» در اختیار سازمان جنگل‌ها قرار خواهد گرفت؛ اعتباری بی‌نظیر برای حفظ و توسعه بزرگ‌ترین رویشگاه جنگلی کشور.» در این طرح آنچه به اجرا درخواهد آمد کاهش حریق و اطفای آن، ساماندهی دام‌ها در جنگل به کمک روستاییان، ایجاد معیشت جایگزین همچون کاشت گیاهان دارویی، فعال‌سازی رشد گونه‌های گیاهی به کمک خراش سطحی در نقاطی از جنگل که به‌دلیل تردد دام ازبین رفته است.
گونه‌های بومی مغفول مانده
یکی از مواردی که در کاشت درختان و گونه‌های گیاهی مورد توجه و تاکید قرار می‌گیرد، همخوانی با اقلیم منطقه است. کاشت گونه‌های ناسازگار با اقلیم نه‌تنها گونه را بعد از مدتی با مشکل مواجه می‌کند بلکه بر منابع آبی منطقه نیز تأثیر گذاشته و همچنین گونه‌های بومی را با خطر مواجه می‌سازد؛ اما آنگونه که غیبی به همشهری می‌گوید، توجه به‌گونه‌های سازگار و بومی منطقه در توسعه جنگل‌کاری از مهم‌ترین اولویت‌هاست و این موضوع حتی در کاشت گونه‌های پیشرو و «پرستار» در توسعه جنگل نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. او می‌افزاید: «ما به دنبال پایداری هستیم، پس گونه مورد نظر و بومی بودن آن، خاک، نحوه کاشت و اقلیم همگی مورد توجه قرار می‌گیرد. این موارد در کاشت گونه‌های پیشگام یا همان گونه‌های پرستار که ابتدا در توسعه جنگل‌کاری مورد استفاده قرار گرفته و بعد از رشد آنها، گونه شاخص منطقه کاشته می‌شود هم مورد توجه قرار می‌گیرد.»
توجه به‌گونه‌های بومی
احمد رحمانی، رئیس انجمن اعضای هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع اما معتقد است: توجه به کاشت گونه‌های بومی باید بسیار بیشتر از آنچه عنوان می‌شود اتفاق بیفتد. او به همشهری می‌گوید: «اعداد و ارقام کاشت درختان با توجه به تعداد نهال‌هایی است که تهیه و کاشته می‌شود اما همگی آنها به جنگل تبدیل نمی‌شوند چراکه عمدتا مسئله بومی بودن مورد توجه قرار نمی‌گیرد.» او البته تاکید می‌کند که این موضوع بیشتر در شهرداری‌ها و داخل شهر و البته در برخی ادارات منابع طبیعی رخ می‌دهد؛ چراکه عمر مدیریت کوتاه است و می‌خواهند در زمان حضورشان، نهال‌های کاشته‌شده رشد خوبی داشته باشند و به همین دلیل از گونه‌های سریع‌الرشد استفاده می‌کنند. رحمانی می‌افزاید: «گونه‌های بومی معمولا رشد آهسته‌ای دارند اما از آن طرف، گونه‌های سریع‌الرشد نیز به همان میزان آب مصرف می‌کنند و مناسب بسیاری از اقلیم‌ها نیستند. برخی دیگر از این گونه‌ها برای زراعت چوب استفاده می‌شوند و مناسب توسعه فضای سبز نیستند اما معمولا به این مسائل توجه نمی‌شود.» او به پژوهشی در خصوص شناسایی درختان کهنسال در 20استان کشور اشاره کرد و گفت: «براساس این پژوهش، در 20استان کشور، 1190درخت کهنسال شناسایی شده‌اند؛ درختانی که شرایط و سختی‌های مختلف و متفاوت آب و هوایی را تاکنون تحمل کرده و توانسته‌اند همچنان به حیات خودشان ادامه دهند. این درختان می‌توانند گزینه مناسبی برای کاشت در داخل و خارج از شهر باشند و با توجه به تغییرات اقلیمی مورد استفاده قرار بگیرند.»
