فرزندآوری اجباری

شبنم سیدمجیدی

یکی از طرح‌های مجلس شورای اسلامی در سال1393 طرح جلوگیری از کاهش جمعیت بود. براساس یک ماده از این طرح، جراحی برای پیشگیری از بارداری (وازکتومی، توبکتومی) مشمول 2 تا 5 سال حبس می‌شد. 131نماینده نیز آن را امضا کردند و یک فوریت این طرح را به تصویب رساندند. به این ترتیب همه اقدامات درباره سقط جنین، عقیم‌سازی‌ و هرگونه تبلیغات درباره تحدید موالید و کاهش فرزندآوری ممنوع و مرتکبان مجازات می‌شدند.

اما مخالفان، از هر سو به این مصوبه تاختند. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز میان مخالفان این طرح نمایندگان مجلس قرار داشت. این مرکز با انتشار گزارشی درباره نقاط ضعف این طرح گفته بود: آنچه سبب کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری کل شده تمایل کمتر جوانان به فرزندآوری است، نه فراگیر‌بودن عمل‌های جراحی عقیم‌سازی‌. در آخر نیز پیشنهاد داده بود این طرح مسکوت بماند و با طرحی تحت عنوان جمعیت و تعالی خانواده جایگزین شود.

مهدی دواتگری- از نمایندگان مراغه- نیز از مخالفان طرح بود. وی گفته بود: با تصویب این قانون به جای حبس‌زدایی در حال زیاد کردن حبس هستیم که مخالف سیاست‌های نظام است.

سیدحمیدرضا طباطبایی- نماینده نائین- هم با اشاره به کاستی‌های این طرح گفته بود که با زور و زندان و شلاق نمی‌توانیم مردم را بچه‌دار کنیم. باید اقدامات فرهنگی انجام دهیم و مشکلات ازدواج و مسکن جوانان را حل کنیم.

در فضای مجازی و رسانه‌ها نیز بسیاری به این طرح ایراد گرفتند. در نهایت مصوبه مجلس به شورای نگهبان فرستاده شد و شورای نگهبان ایراداتی به آن وارد کرد و به مجلس ارجاع داد. مصوبه ماده یک به این شرح اصلاح شد که همه اعمال جراحی که به‌منظور پیشگیری دائمی از بارداری انجام می‌شود به استثنای موارد مرتبط با تهدید سلامت ممنوع است.

همچنین در ماده دیگری مصوب شد هرگونه تبلیغ در مورد پیشگیری از بارداری و کاهش فرزندآوری ممنوع است. دوباره این لایحه از سوی شورای نگهبان به‌دلیل مغایرت با سیاست‌‌های کل جمعیت، رد و به مجلس بازگردانده شد. درنهایت بعد از مدت‌ها و در سال1396 و با ایرادات دوباره‌ای که شورای نگهبان به این طرح وارد کرد، کل مصوبه افزایش نرخ باروری و پیشگیری از کاهش رشد جمعیت حذف شد.