بورس
ظرفیت بورس برای پذیرش شرکت‌های جدید
گزارش تحلیلی همشهری از ظرفیت‌های بازار سهام برای اینکه نقش بزرگ‌تری در اقتصاد ایران برعهده بگیرد
بهزاد رنجبر/خبرنگار
آنطور که مدیرعامل جدید بورس وعده داده، قرار است بورس تهران از طریق ورود شرکت‌های جدید بزرگ‌تر شود. اکنون این پرسش مطرح است که بورس تهران تا چه میزان می‌تواند بزرگ‌تر شود؟
به گزارش همشهری، آنطور که چهارشنبه هفته قبل علی صحرایی، مدیرعامل بورس تهران در نخستین نشست خبری‌اش اعلام کرد، مهم‌ترین برنامه او پذیرش شرکت‌های جدید و افزایش کیک بورس در اقتصاد ایران است. هم‌اکنون اطلاعات دقیقی در مورد تعداد شرکت‌های فعالی که از قابلیت ورود به بورس برخوردارند، در دست نیست اما برآورد‌ها نشان میدهد سهام کمتر از 30درصد شرکت‌های فعال در ایران در بورس دادوستد می‌شود؛ یعنی هنوز بسیاری از شرکت‌های فعال در اقتصاد ایران از مزایای تامین مالی در بورس محروم هستند، به همین دلیل این شرکت‌ها برای تامین منابع مالی مورد نیازشان محتاج بانک‌ها هستند و بخش زیادی از منابع مالی بانک درگیر وام‌دادن به همین شرکت‌ها‌ست.
اقتصاددانان می‌گویند اقتصاد ایران بانک‌محور است و به همین دلیل بخش زیادی از طبقات اجتماعی و شرکت‌های ریز و درشت محتاج منابع بانکی هستند؛ درحالی‌که در اقتصاد‌های پیشرفته، وظیفه تامین مالی شرکت‌های متوسط و بزرگ برعهده بازار سرمایه و تامین مالی خرد و شرکت‌های کوچک برعهده بانک‌ها‌ست.
بورس تا چه‌حد می‌تواند بزرگ شود
هنوز هیچ سازمان یا نهاد رسمی برآوردی در مورد شرکت‌هایی که ظرفیت و پتانسیل ورود به بورس را دارند، انجام نداده؛ در نتیجه محاسبه و ارزیابی اینکه با توجه به استاندارد‌های بورس چه تعداد شرکت توانایی ورود به بورس را دارند، دشوار است. مطابق مقررات، شرکت‌هایی که قصد دارند وارد بورس شوند، باید یک سری استاندارد‌های لازم را داشته باشند؛ به‌طور مثال، این شرکت‌ها باید 3سال به‌صورت مداوم سود‌آور باشند، سهامی عام باشند و گزارش‌های مالی شفافی ارائه کنند. با توجه به چنین استاندارد‌هایی روشن است هر شرکتی قابلیت ورود به بورس را دارد، با این حال، مطابق اطلاعات موجود تعداد شرکت‌های ثبت‌شده در ایران 1.5میلیون شرکت است. در سال1393 مرتضی ادب، سرپرست اداره کل ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجارتی، تعداد شرکت‌های ثبت‌شده در ایران را یک میلیون و 300هزار واحد اعلام کرد که نیمی از آنها در تهران ثبت شده بود، با این حال واضح است که از این تعداد شرکت ثبت‌شده فقط تعداد کمی فعال هستند و از میان شرکت‌های فعال هم با توجه به‌وجود شروط پذیرش در بورس، فقط تعداد کمی قابلیت ورود به بورس و فرابورس را دارند.
با وجود این، برخی برآورد‌ها نشان میدهد 88هزار کسب‌و‌کار خرد و متوسط در قالب شرکت‌های کوچک، متوسط و بزرگ در ایران وجود دارد که در میان آنها شرکت‌هایی وجود دارند که از توانایی ورود به بورس برخوردارند. 2سال پیش اکبر سهیلی‌پور، رئیس سازمان حسابرسی، تعداد شرکت‌های فعال در اقتصاد ایران را 450هزار شرکت دانسته و حتی اعلام کرده بود این تعداد شرکت اظهارنامه مالیاتی ارائه می‌کنند. او همچنین در پاسخ به پرسش رسانه‌ها که از او پرسیده بودند ارزش واقعی شرکت‌های دولتی چقدر است، گفته بود: با توجه به اینکه سازمان حسابرسی صورت‌های مالی همه شرکت‌های دولتی را رسیدگی نمی‌کند، بنابراین ارزش واقعی آنها را در اختیار ندارد، اما تمام شرکت‌هایی که مورد رسیدگی قرار گرفته‌اند، جمع دارایی‌هایشان ۲۰ میلیون میلیارد ریال است. برای ارائه آمارهای دقیق‌تر همچنین می‌توان به گزارش‌های سازمان مدیریت صنعتی که هر سال فهرست بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال ایران را معرف می‌کند، به‌طور موثق‌تری اشاره کرد. با توجه به آمار سازمان مدیریت صنعتی، حجم فروش ۱۰۰شرکت اول سال۹۳ براساس اطلاعات مالی سال92، معادل ۵۲۸هزار و ۲۳۰میلیارد تومان بوده است. این سازمان هر‌ساله تعداد شرکت‌های بزرگ ایران را 500شرکت ارزیابی می‌کند که دست‌‌کم 500شرکت در اقتصاد ایران فعال هستند و قابلیت ورود به بورس را دارند.
بررسی سناریو‌‌های محتمل
برخی کارشناسان معتقدند که رقم واقعی شرکت‌های قابل پذیرش در بورس که می‌توانند از مزایای تامین مالی در بورس برخوردار شوند، رقمی بین 2500 تا 1500شرکت است. با این حال، این ارقام با توجه به فقدان اطلاعات مؤثر فقط برآورد‌های تخمینی و غیردقیق است اما اگر اطلاعات رئیس سازمان حسابرسی را بپذیریم، می‌توان گفت تعداد شرکت‌هایی که می‌تواند سهامشان در بورس دادوستد شود، بسیار بیش از ارقام کنونی است؛ به‌طور مثال، چنانچه بپذیریم 450هزار شرکت فعال در ایران حضور دارند، اگر فقط یک درصد از این شرکت‌ها پتانسیل ورود به بورس را داشته باشند، به‌معنای این است که تعداد شرکت‌های بورس این قابلیت را دارد که به 4500شرکت افزایش یابد.
در عین حال چنانچه برآورد‌های سرانگشتی را مورد محاسبه قرار دهیم و بپذیریم که بازار سهام ایران این قابلیت را دارد که در آن سهام 1000 تا 2500شرکت دادوستد شود، می‌توان گفت با توجه به شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس، مقدار کل شرکت‌هایی که وارد بازار سهام شده‌اند، کمتر از 30درصد است و هنوز شرکت‌های زیادی پشت در‌های بورس حضور دارند که می‌توان از طریق بهینه‌سازی و بازیابی عملکرد، زمینه حضور آنها را در بازار سهام فراهم کرد.
پیش‌زمینه‌های بزرگ‌شدن کیک
بزرگ‌شدن کیک بورس مطابق آنچه مدیرعامل بورس تهران هفته پیش در نخستین نشست خبری‌اش اعلام کرد، مستلزم ایجاد یک سازوکار بازاریابی جدید و پیشرفته از سوی بورس تهران است که این قابلیت را در شرکت‌ها به‌وجود آورد که وارد بورس شوند تا اقتصاد ایران از ساختار بانک‌محور فاصله بگیرد و این فرصت برای شرکت‌ها ایجاد شود که به جای وابستگی به بانک‌ها از مزایای تامین مالی در بورس برخوردار شوند. طبق قانون، یکی از مسئولیت‌های بورس و فرابورس بازاریابی برای پذیرش شرکت‌های جدید در بازار سهام است.
