وقتی خبر ناتمام ماند

جواد عزیزی| دبیر گروه حوادث

پاییز و زمستان برای خبرنگاران یادآور حوادث تلخ و دردناک است. زلزله بم، کرمانشاه، حادثه پلاسکو و سانچی و ... . اما یکی از آنها هرگز از خاطرشان نمی‌رود؛ حادثه سقوط هواپیما سی‌130 که قرار بود عده‌ای از خبرنگاران و عکاسان را برای پوشش خبری رزمایش ارتش به جنوب کشور ببرد؛ حادثه‌ای که بعدازظهر 15آذرماه سال 1384 رخ داد و جان 128 را گرفت. 

عقربه‌های ساعت 13 و 21 دقیقه روز سه‌شنبه 15 آذر‌ماه سال 84 را نشان می‌داد. هواپیمای سی130 ارتش از چند ساعت قبل‌تر قرار بود خبرنگاران، عکاسان و تصویربرداران رسانه‌های داخلی را برای پوشش خبری رزمایش «عاشقان ولایت» به جنوب ببرد. همه مسافران آماده پرواز بودند اما هنوز از دستور پرواز خبری نبود. در نهایت پس از چند ساعت تاخیر، هواپیما روی باند قرار گرفت اما تنها چند دقیقه بعد از پرواز بود که حادثه‌ای هولناک رخ داد. 

خبرنگار همشهری که لحظاتی پس از حادثه به محل سقوط رفته بود، اینطور گزارش کرد: «قرار بود این هواپیما ساعت 7 صبح خبرنگاران و تصویربرداران رسانه‌های جمعی را برای پوشش خبری و تصویر مانور نیروی دریایی ارتش به منطقه چابهار منتقل کند اما پس از تاخیر 5 ساعته به علت نقص فنی، هواپیما ساعت یک بعدازظهر از باند فرودگاه ساها برخاست. با این حال دقایقی پس از برخاستن از باند، به قصد فرودآمدن در فضای سبز شهرک توحید به این محوطه نزدیک شد و پس از برخورد با ساختمان‌ها، فاجعه‌ای هولناک رقم خورد.»‌

وحشت در شهرک

زمانی که حادثه رخ داد، تعداد زیادی از اهالی شهرک در خانه‌هایشان بودند. یکی از آنها «لیلا»، از ساکنان طبقه ششم ساختمان ۳۶ واحدی بلوک ۵۲ شهرک توحید بود. او ماجرا را اینطور تعریف کرد: «همراه برادرم سعید در سالن پذیرایی پشت میز کامپیوتر نشسته بودیم. من از بیرون آپارتمان صدای عجیبی شنیدم. وقتی از پنجره نگاه کردم، یک هواپیما را دیدم که مستقیم به طرف پنجره ما می‌آمد. چرخ‌هایش باز بودند و هنگامی که به ملخ های هواپیما دقت کردم متوجه شدم که چرخش آنها طبیعی نیست. چند لحظه بعد شیشه‌های پنجره از انعکاس آتش هواپیما، نارنجی‌رنگ شد و ما دیدیم که هواپیما با پایین پنجره برخورد کرد. بلافاصله توده‌ای از آتش و دود شیشه‌های پنجره را شکست و موجی قوی من و برادرم را محکم به عقب و به طرف دیواری که پشتمان بود، پرتاب کرد. وقتی می‌خواستیم از روی زمین بلند شویم، همه‌جا سیاه بود و چیزی را نمی‌دیدیم. تنفس دشوار بود. برادرم دست مرا گرفت و از روی زمین بلند شدیم. سپس روی دیوار دست کشیدیم تا دستگیره در را پیدا کردیم، اما در از شدت موج محکم بسته شده و چوب آن داخل چارچوب آهنی فرورفته بود. در حالی که به سختی نفس می‌کشیدیم، در دیگری را پیدا کردیم. به برادرم گفتم که نمی‌توانم نفس بکشم. او با دستش دهانم را گرفت و مرا به طرف راه‌پله کشاند. اگر چند ثانیه دیرتر از آپارتمان خارج می‌شدیم، حتما خفه می‌شدم.»

«محمدرضا» با دوستانش در پارکینگ مقابل بلوک ۵۲ کنار یک ستون ایستاده بودند و صحبت می کردند که این حادثه رخ داد. او می‌گوید: «ناگهان یکی از دوستانم با دست به سمتی اشاره کرد و به ما گفت که آنجا را تماشا کنیم. ما یک هواپیمای غول‌پیکر را دیدیم که از فاصله ۲۰۰ متری به ما نزدیک می‌شد. فکر کردیم که خلبان قصد انجام حرکات نمایشی دارد. همانجا ایستادیم و تماشا کردیم. هواپیما در حالی که تکان‌های شدیدی داشت خیلی به ما نزدیک شد و از کنار ساختمان عبور کرد اما لحظه‌ای بعد بال آن با کنار ساختمان برخورد کرد. هواپیما ناگهان چرخید و با نوک به دیوار کوبیده شد و ناگهان موجی از آتش و دود به اطراف بلند شد.»

آتشی که هواپیما را در بر گرفته بود، راهی برای نجات سرنشینان باقی نگذاشته بود. گستردگی دامنه آتش تا حدی بود که فضای سبز و درختان اطراف، تا شعاع ۳۰۰ متری سوخت. به دنبال این حادثه، تیم‌های امدادی و آتش‌نشانان، عملیات اطفای حریق را آغاز کردند اما هرگز موفق نشدند مسافران هواپیما را نجات دهند. در این حادثه ده‌ها خبرنگار و عکاس سوختند که یکی از آنها محمد کربلایی‌‌احمد، عکاس پرتلاش روزنامه همشهری بود. پس از این حادثه، بررسی‌ها برای مشخص شدن علت سقوط هواپیما آغاز شد. مسئولان ارتش می‌گفتند که خلبان هواپیما 8دقیقه پس از برخاستن از فرودگاه اقدام به فرود اضطراری به دلیل نقص فنی کرده و قصد داشته هواپیما را در فضای سبز شهرک توحید فرود آورد که متاسفانه هواپیما پس از برخورد با ساختمان 10طبقه آتش گرفت. در جریان عملیات امداد، ساکنان ۶۰ واحد مسکونی این آپارتمان را تخلیه کردند و پس از گذشت چند ساعت عملیات امداد و خارج کردن اجساد قربانیان انجام شد که در این حادثه 128 نفر جان باختند که ۹۴ نفر آنها سرنشینان هواپیما، 
۳۴ نفر دیگر از ساکنان ساختمان و افراد حاضر در محل حادثه بودند و عده زیادی نیز زخمی شدند. 


معرفی مقصران

تاخیر ۵ ساعته هواپیما به علت نقص فنی، اعتراض خلبان به نقص فنی و عدم ایمنی هواپیما، انتقال خبرنگاران با هواپیمای نظامی و غیرمسافری و عدم اجازه فرود به هواپیما در فرودگاه‌های نزدیک ازجمله مسائل و نقاط ابهام‌برانگیزی بود که تا مدت‌ها مردم و رسانه‌های جمعی خواستار رسیدگی و روشن شدن آنها شده بودند. در نهایت نیز یک سال پس از حادثه، سازمان قضایی نیروهای مسلح مقصران سقوط هواپیما سی130 ارتش را اینطور معرفی کرد؛ گروهی از فرماندهان، مسئولان و کارکنان فنی پایگاه هوایی مهرآباد و بخش‌های مراقبت پرواز و تقرّب فرودگاه در این حادثه مقصر بودند. بر اساس اطلاعیه‌ این سازمان، «خلبان گوهری ساعت 8 صبح روز حادثه هواپیما را کنترل کرده و اعلام می‌کند سیستم ناوبری هواپیما اشکال فنی دارد. تیم تعمیر و نگهداری سرانجام سیستم ناوبری هواپیمایی دیگر را جایگزین آن می‌کنند و خلبان گوهری پس از تعویض سیستم و صدور اجازه پرواز هدایت هواپیما را به عهده می‌گیرد و سرانجام پرواز با 5 ساعت تأخیر انجام می‌شود، اما 10 دقیقه بعد موتور شماره 4هواپیما دچار نقص فنی می‌شود و خلبان گوهری با اعلام وضعیت اضطراری به سوی فرودگاه بازمی‌گردد که در نهایت با سهل‌انگاری تقرّب (رادار) فرودگاه، از مسیر منحرف شده و حادثه رخ می‌دهد.