حذف صفرها روی میز دولت

2 سال به پایان عمر دولت باقی‌مانده و بانک مرکزی می‌خواهد مجوز حذف صفرهای اضافی را از جلوی اسکناس‌ها بگیرد؛ آن‌هم در شرایطی که اقتصاد ایران با خطر رکود اقتصادی و تورم بالا مواجه است. چند روز پیش رونمایی از اسکناس‌های جدید 50 هزار تومانی با طرح جدید شایبه حذف صفرها را به همراه داشت زیرا در این اسکناس‌ها عدد 50 به صورت پررنگ و 4 صفر دیگر به صورت کم‌رنگ چاپ شده بود.

 رئیس کل بانک مرکزی دیروز در جمع تعدادی از نمایندگان مجلس از تقدیم لایحه حذف 4 صفر از پول ملی به دولت خبر داد و ابراز امیدواری کرد این طرح هر چه سریع تر به نتیجه برسد اما ساعتی پس از انتشار این خبر یک مقام آگاه در بانک مرکزی تاکید کرد: برای آماده‌سازی مقدمات اجرای طرح حذف صفر‌ها از پولی ملی به 2 سال زمان نیاز است و این طرح در کوتاه مدت قابل اجرا نیست. اظهار نظری که نشان می‌دهد اجرای این طرح، به عمر دولت فعلی قد نمی‌دهد و شاید در دولت آینده پیگیری شود.

طرح قدیمی، قالب جدید؟

ماجرای حذف صفرهای اضافی از روی اسکناس‌ها در سال‌های اخیر چندبار مطرح شده و هر بار به دلایلی از جمله فراهم نبودن شرایط به تعویق افتاده است. به نظر می‌رسد لایحه پیشنهادی بانک مرکزی بخشی از طرح کلی این نهاد برای رفورم پولی و اصلاح ساختار بانکی ایران است. پیش‌تر یک بار در سال 72، یک بارهم در سال 86 و سرانجام در آذرماه 95 ماجرای حذف صفرهای اضافی رسانه‌ای شد و تصویب لایحه‌ای در دولت و پیشنهاد جایگزین شدن تومان به جای ریال به عنوان پول ملی، گمانه‌زنی‌ها درباره عزم دولت روحانی برای آغاز رفورم پولی را تقویت کرد اما ولی‌اله سیف، رئیس وقت بانک مرکزی تغییر پول ملی از ریال به تومان را بی‌ارتباط با حذف صفرها دانست و گفت: دولت و بانک مرکزی تصمیم دارند در لایحه جداگانه‌ای به حذف 4 صفر از پول ملی اقدام کنند. آیا لایحه پیشنهادی بانک مرکزی به دولت، همان ایده‌ای است که در زمان ولی‌اله سیف تدوین شده و حالا عبدالناصر همتی دنبال احیای آن برآمده است؟

الان وقت حذف صفرها نیست

سیدبهاءالدین حسینی هاشمی کارشناس بانکی و بازار پول در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به تجربه کشورهای موفق در حذف صفرهای اضافی می‌گوید: پیش‌شرط این کار باعث ایجاد ثبات بلندمدت در اقتصاد، رشد اقتصادی مستمر، مهار تورم در محدوده تک‌رقمی در یک افق بلندمدت و ایجاد رونق در بخش‌های مختلف اقتصادی و بهبود نسبی سطح درآمدها می‌شود وگرنه با شتاب نرخ تورم، چند سال دیگر دوباره ارزش پول ملی افت می‌کند و صفرها بازمی‌گردند.

مدیرعامل اسبق بانک‌های صادرات و تات با اشاره به شکست ایده حذف صفرهای اضافه در کشورهای دارای تورم بالا و دارای نوسان شدید رشد اقتصادی تاکید می‌کند: به نظر می‌رسد الان فرصت خوبی برای حذف صفرها نیست و به دلیل باقی‌ماندن عوامل تهدید کننده رشد اقتصادی و تشدید‌کننده نرخ تورم، دوباره شاهد افت ارزش پول ملی خواهیم بود که در این صورت غرور ملی لطمه می‌بیند.

او می‌افزاید: صفرهای اضافی را وقتی می‌توان حذف کرد که نرخ رشد اقتصادی از نرخ تورم سالانه بیشتر باشد و در نتیجه چنین اتفاقی سطح درآمد‌ها از هزینه‌ها بیشتر خواهد بود و با تقویت قدرت خرید مردم، رونق اقتصادی ایجاد و نرخ بیکاری به کمتر از 5 درصد خواهد رسید. حسینی هاشمی با اشاره به چالش در تعامل اقتصاد ایران با اقتصادهای دیگر کشورهای جهان، می‌گوید: در شرایطی که اقتصاد ایران از نرخ تورم و بیکاری بالا رنج می‌برد و تهدید ناشی از تحریم‌ها و تنگناهای بازار پولی همچنان باقی است، اولویت دادن به ماجرای حذف 4 صفر از پول ملی، دردی را دوا نمی‌کند و بهتر است سیاست‌گذار پولی اولویت‌های مهمتری از جمله مهار نرخ تورم و بهبود شاخص رشد اقتصادی را در اولویت قرار دهد.

این کارشناس بانکی با اشاره به تسهیل امور حسابداری شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی و حساب‌های ملی در صورت حذف صفرهای اضافی تاکید می‌کند: حذف صفر‌ها یک تحول بین‌نسلی است و اگر چنین اتفاقی رخ دهد، اما نرخ تورم در محدوده 20 درصد حفظ شود، هر 4 سال یک بار دوباره شاهد اضافه شدن یک صفر دیگر خواهیم بود و عملا باعث سرخوردگی مردم خواهد شد.

 او تاکید می‌کند: حذف صفر‌های اضافی به خودی خود هیچ خاصیت اقتصادی از حیث ایجاد شکوفایی در اقتصاد، مهار تورم و افزایش رفاه و رضایت مردم ندارد و حتی در صورت تورم بالا با وجود حذف صفرها، بیم آن وجود دارد که گرانی پنهان کالاها و خدمات مصرفی حفظ شود. حسینی هاشمی، با اشاره به شرایط لازم داخلی و خارجی برای ایجاد یک رفورم پولی می‌افزاید: این اقدام در صورتی که به رضایت مردم منجر خواهد شد که هم از بعد داخلی شاهد روی کارآمدن دولت و مجلس کارآمد باشیم و بین گروه‌ها و احزاب سیاسی وفاق نسبی بر سر ضرورت رفورم پولی ایجاد شده باشد، تراز پرداخت‌های خارجی مثبت باشد، چالش‌های بیرونی تاثیرگذار بر‌اقتصاد ایران رفع شده و سیاست کنترل دستوری قیمت‌ها و سرکوب مالی و پولی کنار گذاشته و در نهایت شاهد روابط مالی و پولی موثری با نظام‌های مالی و پولی دنیا باشیم.


 
ساختار اقتصادی باید اصلاح شود

حیدر مستخدمین حسینی، معاون اسبق بانک مرکزی با بیان اینکه همه کارشناسان با حذف صفر از پول ملی به شرط آماده‌بودن شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی موافق هستند، از ارائه لایحه توسط بانک مرکزی در شرایط کنونی ابراز تعجب می‌کند و می‌افزاید: به نظرم الان اصلا شرایط مناسب نیست و ما با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و نقدینگی بالا مواجه هستیم و هنوز دولت و بانک مرکزی نتوانسته‌اند نقدینگی را به سمت بخش‌های واقعی اقتصاد سوق دهند.
 او هشدار می‌دهد: اثر تورمی نقدینگی موجود در دوره‌های بعدی اقتصاد ایران تکرار خواهد شد و انتظار می‌رفت بانک مرکزی اولویت را به اصلاح ساختار بانک‌ها بدهد زیرا در 2 دولت گذشته کارگروه‌هایی برای این مهم تشکیل دادند و حتی مجلس هم طرح اصلاح نظام بانکی را ارائه داد که هنوز بلاتکلیف مانده است.

این کارشناس بانکی با اشاره به افت شدید شاخص سرمایه‌گذاری در کشور نسبت به تولید ناخالص داخلی که آن را در نیم‌قرن اخیر بی‌سابقه می‌داند، می‌افزاید: اقتصاد ایران در حال حاضر با چالش‌هایی از جمله موانع بر سر بهبود کسب و کار، نرخ بیکاری بالا و اختلال در روند فعالیت بنگاه‌های تولیدی مواجه است و حتی شاخص خط فقر هم به سطح نگران‌کننده رسیده، بنابراین دغدغه مردم و فعالان اقتصادی، کاهش نرخ تورم، ایجاد رونق اقتصادی و رفع مشکلات بیکاری است نه حذف صفر‌های اضافه.

مستخدمین حسینی با بیان اینکه بعید است دولت لایحه پیشنهادی بانک مرکزی را در شرایط فعلی در اولویت قرار دهد می‌افزاید: رفورم پولی از جمله موارد مورد وفاق اکثر کارشناسان اقتصادی و پولی است اما در مقطع فعلی پیشنهاد بانک مرکزی برای حذف صفر‌ها یک بدسلیقگی است که اصل دغدغه سیاست‌گذار پولی و بانکی برای رفورم پولی و اصلاح ساختار بانک‌ها را زیر سوال می‌برد. معاون اسبق بانک مرکزی با اشاره به کسری بودجه دولت و اثر آن بر نرخ تورم و خلق پول از کانال بانک‌های مشکل‌دار ادامه می‌دهد: پیش‌بینی می‌شود اقتصاد ایران در سال آینده با توجه به جهت‌گیری‌های بودجه با رکود تورمی مواجه شود، بنابراین اولویت نخست و جدی دولت و بانک مرکزی باید مهار تورم، مدیریت نقدینگی و رفع اشکالات ساختاری اقتصاد از جمله چالش‌های بانکی باشد.

واکنش مجلس به حذف صفرها

سیدناصر موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه حذف ۴ صفر از پول ملی باید از طریق مجلس مصوب شود، می‌گوید: دولت باید با ارائه لایحه‌ای به مجلس پیگیر وضعیت پول ملی و واحد آن باشد. سیدناصر موسوی لارگانی با بیان اینکه ما باید ببینیم که با حذف صفر چه تغییری در کشور، ارزش پول ملی و غیره ایجاد می‌شود، تاکید می‌کند: با حذف صفر تغییری در قدرت خرید مردم ایجاد نخواهد شد؛ اکنون مردم با کاهش قدرت خرید خود به شدت درگیرند و در نتیجه آن سفره های مردم کوچک و کوچک تر شده از این رو دولت باید برای این مهم تدبیری کند. او تاکید کرد: اگر توازن میان توانایی مردم و وضع اقتصادی برقرار نباشد هر نوع تغییری در واحد پول ملی بی فایده است. شهباز حسن‌پور، عضو دیگر کمیسیون اقتصادی مجلس هم گفت: حذف صفر از پول ملی به کاهش هزینه ضرب سکه و اسکناس در آینده منجر می‌شود. شهباز حسن‌پور با بیان اینکه این بهترین اقدام برای ساده‌سازی اعداد است، تاکید می‌کند: با نهایی شدن این اقدام تغییرات بسیاری در حسابداری و همچنین اسناد و مدارک بانکی صورت خواهد گرفت. او با تاکید بر اینکه دولت باید از تجربیات موفق کشورها برای حذف صفر از پول ملی بهره گیرد، می‌گوید: با تسهیل مناسبات اقتصادی و مالی سردرگمی مردم در حین مراجعه به بانک‌ها نیز از بین می‌رود.