طرح نیلوفری درلب‌خط

حامد فوقانی | خبر‌نگار

قطار طرح نیلوفری با سرعت به ایستگاه پایانی نزدیک می‌شود؛ قطاری که آرامش را به اهالی لب خط واقع در مناطق 17و 18هدیه خواهد داد. آنگونه که شهردار تهران هم اعلام کرده، وزیر راه و شهرسازی پشتیبانی خوبی از مسابقه‌ای که برای این طرح و بازآفرینی اراضی روسطحی و حاشیه‌ای خطوط ریلی تهران- تبریز برگزار شده، داشته و دارد. پیروز حناچی از مسابقه‌ای صحبت به میان آورده که برنده نهایی آن،  می‌تواند برای ساکنان بخشی از جنوب پایتخت، خوشبختی به ارمغان بیاورد. فضای شهری جنوب غرب تهران ساماندهی می‌شود و سرانه خدماتی آن افزایش می‌یابد.

اراضی روسطحی و حاشیه‌ای خطوط ریلی تهران- تبریز حدودا به طول 10کیلومتر امتداد دارد. ساماندهی این زمین‌ها سال‌ها در دستور کار مدیران شهری دوره‌های مختلف قرار داشت، اما هیچ‌گاه به نتیجه لازم نرسید تا دردسرهای بی‌شماری برای ساکنان لب‌خط ایجاد شود؛ از ترددهای غیرایمن دانش‌آموزان گرفته تا ایجاد محل‌هایی برای تجمع معتادان کارتن‌خواب. این محدوده آنقدر ماجراهای عجیب و غریب دارد که ذکر همه آنها در این مقال نمی‌گنجد. یکی از جالب‌ترین‌شان به دوره دولت دهم بازمی‌گردد که رئیس‌جمهور وقت و وزیر راهش به مردم محل وعده دادند کل خطوط ریلی تا پایان کار دولت، به زیر زمین منتقل می‌شود، اما تنها این وعده، از میدان سوزن‌بانی (شهدای گمنام) تا بخش شرقی رودخانه کن به‌صورت ضرب‌الاجلی اجرایی شد و بعدها صدها مشکل از آن سر بیرون آورد. در بخش غربی رودخانه نیز تا ایستگاه نیک‌پسندی (تقاطع جاده قدیم کرج (فتح) و بزرگراه آزادگان) با وجود آنکه پیمانکاری 200شمع بتنی را برای ایجاد تونل زد، یکباره تصمیم عوض شد و عده‌ای شبانه حفاری‌ها و روی شمع‌ها را با خاک پوشاندند. به این ترتیب همچنان مشکلات گرد و خاک، سر و صدای قطارهای عبوری-  آن‌هم اغلب شب‌هنگام -ترددهای پرخطر  عابران از روی خطوط، زیرگذرهای تاریک و قدیمی و حضور بزهکاران برای اهالی محله‌های خلیج‌فارس شمالی، ثارالله، سینا و فربت باقی ماند.

دعوت از جامعه طراحی برای بازآفرینی شهری

اراضی روسطحی و حاشیه‌ای خطوط ریلی تهران- تبریز 27هکتار وسعت دارد. طبق قانون، مالکیت این اراضی در دست شرکت راه‌آهن است. به همین‌خاطر کار ساماندهی با اما و اگرهای فراوان روبه‌رو و بسیار سخت شد. در این بین، مدیریت شهری دوره گذشته ساماندهی موقت را با موافقت شرکت راه‌آهن در دستور کار قرار داد که در نهایت محدوده میدان سوزن‌بانی تا بزرگراه آیت‌الله سعیدی، با اقداماتی مثل خاکبرداری، جدول‌کاری و گلکاری کمی سامان یافت. در بخش منطقه 18نیز اقداماتی جزئی را برای خروج از وضعیت موجود انجام دادند تا اینکه در دوره فعلی مدیریت شهری، با دستور شهردار منطقه بهسازی زیرگذرها انجام شد. از این میان، زیرگذر سینا را با اقداماتی عمرانی، برای تردد خودروها بازگشایی کردند تا دسترسی خودروها به بزرگراه فتح تسهیل شود.

حالا با پیگیری‌های فراوان شهردار تهران، طرحی به اجرا در خواهد آمد که می‌تواند تحولی بزرگ در جنوب غرب پایتخت رقم بزند. پیروز حناچی که پیش از اینها در قامت دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری و معاون شهرسازی شهرداری به‌دنبال اجرای طرحی جامع برای محدوده راه‌آهن تهران- تبریز بود، اکنون پیگیر به سرانجام رسیدن مسابقه طرح نیلوفری است. او هنگام بازدید وزیر راه و شهرسازی از نمایشگاه «طراحی فضای فوقانی تونل راه‌آهن تهران-تبریز» گفت: « یکی از اصلی‌ترین پروژه‌هایی که ما در حوزه بازآفرینی شهری تعقیب می‌کنیم محور راه‌آهن تهران- تبریز است. فراخوان این مسابقه‌ در حقیقت دعوت از جامعه طراحی شهری کشور به‌حساب می‌آید و امیدواریم این کار به نتیجه قطعی برسد.»

شهردار تهران گفت: « لب خط تهدیدی برای تهران بود که بازآفرینی آن، تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند. فراخوان مسابقه‌ مربوط در حقیقت دعوت از جامعه طراحی شهری کشور به‌حساب می‌آید و امیدواریم این کار به نتیجه قطعی برسد.»

یک طرح از 15طرح

شورای شهر تهران در برنامه سال‌97، طراحی مربوط به طرح نیلوفری را بر عهده سازمان نوسازی گذاشته و هزینه‌های آن را نیز مصوب کرده است. سازمان نوسازی نیز در راستای بودجه ذکر شده یک اعلام عمومی برای مسابقه طراحی شهری انجام داد و اوایل آبان‌ماه گذشته حدود 105طرح انتخاب شدند. چندی پیش 15طرح از مجموع 105طرح رسیده به مرحله نهایی رسیدند که از بین آنها 3طرح خارجی و 12طرح داخلی هستند. اینطور که زهرا نژادبهرام، عضو هیأت‌رئیسه شورای شهر تهران اعلام کرده، یکی از الزامات طرح‌هایی که به مرحله نهایی داوری رسیده‌اند، این بوده که باید حتما یک جامعه‌شناس در مجموعه خود داشته باشند. به گفته او، توجه مدیریت شهری به ظرفیت‌ها بیانگر آن است که زیبایی معماری تنها ملاک اثر نیست بلکه تأثیرگذاری آن طراحی نیز مورد توجه است. به گزارش همشهری، برای این منظور کارشناسان بسیاری - حتی از معاونت‌های رده بالای شرکت راه‌آهن- طرح‌هایی را ارائه کرده‌اند که برخی از روی نمونه‌های مشابه خارجی الگوبرداری شده‌اند.

پروژه‌های لاین (high line) در منهتن نیویورک یکی از آنهاست. به 15طرح انتخاب شده مبلغی بابت کمک هزینه داده شده و تا اوایل اسفند فرصت دارند تا طرح خود را نهایی و ارائه کنند. سرانجام پس از ارزیابی و انتخاب نهایی، اعتباری در ردیف‌های بودجه‌ای سال 98برای اجرای آن درنظر گرفته خواهد شد. گفتنی است در طرح‌ها ایجاد پیاده‌راه، فضای سبز، برج‌های نوری برای تامین روشنایی، کافه‌کتاب‌ها و سایر امکانات رفاهی با رویکرد زیست‌محیطی و اجتماعی باید درنظر گرفته شود.