جازموریان خواب آب می‌بیند

راضیه زنگی‌آبادی/ خبرنگار


تالاب جازموریان که سال‌هاست تشنه آب است، هنوز به حقابه خود دست نیافته. شرکت آب منطقه‌ای کرمان معتقد است این حقابه از سد جیرفت تأمین نمی‌شود، اما کارشناسان محیط‌ زیست نظر دیگری دارند، هرچند چند روز پیش در فضای مجازی خبری مبنی بر دستور رها‌سازی حقابه زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی جازموریان از سد جیرفت منتشر شد.
 اصغر طیبیان، کارشناس آب‌های زیرسطحی در شرکت آب منطقه‌ای استان که مشاور ارشد مدیرعامل این شرکت هم هست، می‌گوید: حقابه پایین‌دست سد جیرفت کاملا رعایت می‌شود و بیش از این‌که سهم زیست‌محیطی آن باشد از سد جیرفت به پایین رها می‌شود و در رودخانه هلیل جریان می‌یابد. اما سطح حوضه آبریزی که به پهنه جازموریان وارد می‌شود باید از سطحی معادل 69هزار متر‌ مربع که رواناب‌ها یا جریان میان‌سطحی در آن تخلیه می‌شوند، رد شود، اما سد جیرفت فقط روی 8 هزار کیلومتر مربع قرار گرفته است، یعنی سد فقط همین مقدار آب را تنظیم می‌کند. بنابراین حوضه آبریز سد جیرفت تاثیر چندانی روی پهنه جازموریان ندارد.
وی می‌افزاید: آنچه برای جازموریان اتفاق افتاده در اصل مشکلی است که برای همه ایران پیش آمده و تالاب‌های دیگر را هم درگیر کرده است. دلایلش به چند مورد برمی‌گردد که یکی از آنها تغییر اقلیم است. سیل و خشکسالی افزایش پیدا کرده و دمای متوسط کره زمین، ایران و در نتیجه کرمان هر سال رکورد می‌شکند. یعنی کره زمین در سال 2016 از 180 سال گذشته گرم‌تر شده و این روند تا سال 2018 ادامه‌دار بوده است. این گرما موجب شده است در کرمان تبخیر افزایش پیدا کند و بارندگی در پهنه جازموریان نسبت به بلندمدت 15 درصد کاهش پیدا کند. میزان جریان‌های سطحی مثل رودخانه هلیل و شور در منطقه جنوبی و همچنین بمپور در سیستان و بلوچستان که از ایرانشهر می‌آید، حدود بیش از 50 درصد کم شده است.
به گفته این کارشناس، کشاورزی بی‌رویه که اقتصاد مردم به آن وابسته شده، هم به خاطر مشکلات دیگر است. بیش از 17هزار چاه در جنوب وجود دارد که آب برداشتی از این چاه‌ها بیش از توان دشت‌های پهنه جازموریان بوده و موجب شده است سطح آب زیرزمینی افت پیدا کند. در نتیجه، جریانات زیرسطحی هم نتوانستند خود را به پهنه جازموریان وارد کنند تا کمی سطح پهنه را خیس نگه دارند و ریزگرد هم ایجاد نشود.
او ادامه می‌دهد: مشکل عمده گرد و غبار از پهنه جازموریان نیست و اگر آمار سازمان هواشناسی را مشاهده کنید، نشان می‌دهد ریزگردهای کویر لوت و دشت‌های شمال کرمان به مراتب از پهنه جازموریان بیشتر است. نقشه‌های گرد و غبار ماهانه، فصلی و سالانه در سازمان هواشناسی نشان می‌دهد بحران ریزگرد منحصرا مربوط به جازموریان نیست. راه‌حلی که در این مورد وجود دارد این است که اقتصاد و معیشت مردم به چاه‌های غیرمجاز وابسته نباشد. گزینه بعدی روش کشاورزی سنتی است که به روش‌های نوین باید تغییر پیدا کند. برداشت اضافه از چاه‌های غیرمجاز را هم باید کم کنیم تا میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی هم کاهش یابد. در آخر هم در پهنه جازموریان باید گیاهان محلی سازگار با منطقه را شناسایی و کشت کنیم تا تثبیت زمین اتفاق بیفتد و ریزگرد کمتر شود.