خاور میانه
سعودی از درون
تازه‌ترین گزارش عفو بین‌الملل از شکنجه فعالان حقوق زنان در زندان‌های عربستان وکمرنگ شدن موضوعاتی چون رانندگی زنان حکایت دارد
سیاوش فلاح‌پور _خبرنگار
تبلیغات گسترده رسانه‌ها از آزادی‌های اجتماعی، سینما، حق رانندگی برای زنان و... یا گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشری از وضعیت زندان‌ها؛ کدامیک مرجعی معتبر برای فهم آنچه در داخل عربستان در جریان است به شمار می‌روند؟ در یک سوی این پرده کشوری نمایش داده می‌شود که با رهبری مردی جوان با سرعت در حال عبور از سنت‌های معارض با حقوق بشر و ورود به دایره جوامعی است که حداقلی از حقوق اجتماعی را برای شهروندان خود تضمین کرده‌اند. در سوی دیگر اما هر روز، اخباری تکان‌دهنده از زیر این نقاب رسانه‌ای به گوش می‌رسد؛ اخباری از جو رعب و وحشت در جامعه، بازداشت‌های غیرقانونی، مصادره اموال ثروتمندان، شکنجه‌های وحشتناک و البته قتل مخالفان. اگرچه جامعه جهانی به دلایل متعددی تمایل نداشت این روی دیگر سعودی در عصر محمد بن‌سلمان را مورد توجه قرار دهد، اما اکنون شرایط به‌گونه‌ای رقم خورده که تمامی فجایع حقوق بشری داخل این کشور زیر ذره‌بین قرار گرفته است؛ از طرح نام مسئولین عالی‌رتبه این کشور در پرونده قتل جمال خاشقجی گرفته تا گزارش‌های متعدد از وضعیت تکان‌دهنده زندانیان سعودی؛ زندانیانی که طیفی گسترده از روحانی و تاجر، تا فعال حقوق بشر و حتی برخی شاهزادگان عربستانی را شامل می‌شود.
آخرین مورد مربوط به گزارش سازمان عفو بین‌الملل از وضعیت زندانیان سعودی است؛ گزارشی که البته بیشتر بر زندانیانی تمرکز دارد که فعال حقوق زنان بوده‌اند. عفو بین‌الملل در این گزارش اعلام کرده که به گزارش‌هایی دست یافته که نشان میدهد بعضی از زنان زندانی در عربستان سعودی تا حدی شکنجه شده‌اند که دیگر حتی توان راه رفتن یا حتی ایستادن روی پای خود را ندارند. براساس این گزارش، فعالین حقوق زنان سعودی که بعد از قدرت گرفتن محمد بن‌سلمان در پی مخالفت با سیاست‌های او زندانی شده‌اند، در معرض شکنجه‌های جنسی، شلاق و همچنین شوک برقی قرار گرفته‌اند. وال‌استریت‌ژورنال به فاصله ساعاتی از انتشار این گزارش جزئیات بیشتری از وضعیت فعالان حقوق زنان در زندان‌های سعودی را منتشر کرد. به گفته این روزنامه، زنان سعودی در جریان بازجویی‌ها به‌طور مرتب مورد اذیت و آزار جنسی قرار گرفته و با شلاق شکنجه می‌شوند. از سوی دیگر و براساس گزارش عفو بین‌الملل، برخی زنان برای ساعات طولانی از سقف به‌صورت عریان آویزان شده و مورد انواع آزار و اذیتها قرار می‌گیرند.
لین معلوف، مدیر تحقیقات عفو بین‌الملل در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفته است: تنها چند هفته بعد از قتل بی‌رحمانه جمال خاشقجی، این گزارش تکان‌دهنده از شکنجه، آزار و اذیت جنسی و سایر بدرفتاری‌ها علیه فعالان مدنی، بیانگر دیگر موارد ظالمانه نقض حقوق بشری توسط مقامات عربستان سعودی است. معلوف ضمن درخواست آزادی فوری تمامی زندانیان سیاسی و فعالین حقوق بشر سعودی از جامعه جهانی نیز خواست به‌منظور کمک به زندانیان عربستانی با استفاده از ابزارهای مختلف، حاکمیت این کشور را تحت فشار قرار دهند.
پاسخ عملی جامعه جهانی به این درخواست اما متفاوت بوده است، درحالی‌که جریاناتی نظیر دولت آمریکا، روسیه یا اسرائیل با جدیت به حمایت خود از حاکمیت ولیعهد عربستان و سیاست‌های وی ادامه می‌دهند، تغییرات قابل توجهی در مواضع برخی کشورهای اروپایی و کانادا نسبت به عربستان سعودی صورت گرفته است؛ اگرچه این تغییرات تا تبدیل شدن به عاملی جدی برای فشار به حاکمان عربستان برای ایجاد تغییر در سیاست‌های داخلی (یا خارجی) این کشور راه زیادی در پیش دارد.
مواردی از این دست اما محدود به فعالان حقوق بشر نمی‌شود و تمامی زندانیان سعودی در معرض شکنجه‌های غیرانسانی قرار دارند؛ برای مثال شیخ سلیمان‌الدویش ازجمله روحانیون منتقد سعودی بود که در جریان بازداشت‌های گسترده ولیعهد، در اردیبهشت سال ۹۵ بازداشت شد و از آن زمان خبری از او در رسانه‌ها منتشر نشد؛ تا اینکه منابع خبری از داخل عربستان در مرداد ۹۷ اعلام کردند که الدویش در زندان و زیر شکنجه به قتل رسیده است؛ منابع سعودی درآن زمان اعلام کردند که به احترام شخصیت سلیمان‌الدویش از انتشار جزئیات قتل وی خودداری می‌کنند اما اخیرا دیده‌بان حقوق بشر تأیید کرد که این روحانی منتقد محمد بن‌سلمان در اثر تجاوزهای مکرر با باتوم به قتل رسیده است.
تمام اینها در حالی است که حتی نشانه‌های اصلاحات اجتماعی ولیعهد در داخل عربستان نیز به‌تدریج کمرنگ شده است؛ ازجمله این نشانه‌ها حق رانندگی برای زنان است که با گذشت چند‌ماه از آغاز اجرای آن، تنها در چند شهر بزرگ عربستان قابل مشاهده است، اگرچه شکست سیاست‌های محمد بن‌سلمان محدود به این طرح نبوده و تقریبا تمام برنامه‌های اصلاحات اقتصادی او، ازجمله خصوصی‌سازی سهام آرامکو با شکست روبه‌رو شده است.
