سالم بمان

فاطمه شمس

پاییز است و هوای دل‌انگیز بارانی که بعد از گرمای تابستان حسابی می‌چسبد اما اگر دست نجنبانیم و از این نعمت نهایت استفاده را نکنیم هوا وارونه و آلودگی‌هایش نمایان می‌شود. در نیمه دوم سال، با آغاز سال تحصیلی و تردد خودروها، ترافیک و آلودگی هوا بیشتر می‌شود. سرما هم دلیل بزرگی است تا وارونگی هوا اتفاق بیفتد و دود سیاهی بالای سرمای را بگیرد و اجازه نفس کشیدن ندهد. آن وقت است که رسانه‌ها می‌گویند هوا در وضعیت هشدار قرار دارد و ورود کودکان و زنان باردار و سالمندان به فضای باز ممنوع است. کاش می‌شد کاری کرد تا از این آلودگی که چند‌ ماه دیگر در انتظارمان است در امان بود و مانند قدیم از 2فصل سرد سال لذت بیشتری برد! ... امکان‌پذیر است؛ منظورم این است که می‌توان با روش‌هایی ساده و گاهی ارزان هوا را کمتر آلوده کرد؛ روش‌هایی که بین کارهایمان فراموش یا کمرنگ شده‌اند. اگر علاقه‌مندید به‌عنوان یک شهروند نقش کمتری در آلودگی هوای شهرتان داشته باشید گزارش ما را بخوانید و به آن پایبند باشید.

  کمتر سیگار بکشید یا اصلا نکشید
باورش سخت است؛ سیگار، این کشیدنی کوچک هم می‌تواند هوای شهرمان را آلوده کند. جدا از فیلتر سیگار که محیط‌زیست را آلوده و زشت می‌کند، دود سیگار شامل نیکوتین است که یک روانگردان محسوب می‌شود و هوا را سیاه می‌کند. شاید در مقابل دود سیاهی که از اگزوز یک کامیون بیرون می‌آید دود سیگار به چشم نیاید اما این را باید از اهالی فن پرسید که معتقدند سیگار هم هوا را آلوده می‌کند. آنها معتقدند آلودگی هوا به وسیله سیگار 10برابر بیشتر از اگزوز خودروی دیزل منتشر می‌شود. با اینکه در شهرمان کشیدن سیگار در مراکز عمومی و بعضی از بوستان‌ها ممنوع است اما تعداد دکه‌ها و مغازه‌‌های فروش مواد دخانی نشان می‌دهد تعداد سیگاری‌ها در کشورمان کم نیست. پس کمتر سیگار بکشید یا اصلا نکشید که هم خودتان را از سرطان ریه (دومین سرطان شایع دنیا) راحت کنید و هم نقش کمتری در آلودگی هوا داشته باشید.

  خودتان هوای خانه را ضدعفونی کنید
اگر هر کدام از ما بتوانیم هوای خانه‌مان را ضدعفونی و آن را عاری از میکروب کنیم می‌توانیم در پاکی هوای شهرمان سهیم باشیم. برای ضدعفونی‌کردن هوای خانه روش‌های ساده زیادی وجود دارد که انجام آن از عهده هر کسی برمی‌آید. یکی از این راه‌ها ضدعفونی کردن لوازم الکترونیکی مثل گوشی تلفن، گوشی همراه و کنترل‌های تلویزیون است. با الکل و آب، محلولی تهیه و آن را روی این لوازم‌ها اسپری کنید. بعد پارچه تمیزی رویش بکشید تا ضدعفونی شود. هر قدر الکل آن بیشتر باشد قدرت پاک کنندگی آن بیشتر می‌شود. اسفنج، حوله، پارچه‌های تمیزکننده ظروف آشپزخانه، نقاط تماس خانه مثل دستگیره‌ها، پریز برق، نرده پله، شیرآب، دستگیره یخچال و... را هم یا با محلول‌‌های ضدعفونی که از بیرون تهیه می‌کنید یا با همان محلول آب و الکل خانگی تمیز کنید. اسباب‌بازی‌های بچه‌ها را هم هر هفته با ماشین لباسشویی یا با دست، در آب گرم بشویید تا خوب ضدعفونی شوند. سطل زباله، معدن میکروب‌هاست. حتما آن را روزانه خالی کنید و داخلش را با یک برس و محلول ضدعفونی‌کننده پاک کنید. فراموش نکنید حمام و دستشویی را هم با مواد ضدعفونی‌کننده قوی تمیز کنید. گاهی هم که هوا پاک است پنجره‌های خانه را باز کنید تا هوا جریان پیدا کند و مانع رشد میکروب‌ها شود.

  دوچرخه‌سواری کنید
حتما شما هم کسانی را دیده‌اید که برای بعضی از کارهای روزانه خود دوچرخه‌سواری می‌کنند و رکاب‌زنان از خانه به مقاصد مختلف می‌روند. البته تعداد چنین افرادی در شهرهای بزرگ خیلی کم است. چند سالی بود که شهرداری های کلانشهرهای ایران سعی کردند برای احیای فرهنگ دوچرخه‌سواری مسیرهایی را در معابر طراحی کنند که به دلایل مختلف به نتیجه کامل نرسید. نکته مهم این بود که کودکانمان از همان سنین کودکی آموزش ندیده‌اند که دوچرخه مثل موتور و دیگر خودروها یکی از وسایل نقلیه عمومی است و می‌تواند برای مسافت‌های کوتاه گزینه مناسبی باشد. استفاده از دوچرخه می‌تواند تا حد زیادی از آلوده کردن هوا جلوگیری کند. این وسیله پاک به مرور هوای پاک به ارمغان خواهد آورد.

  درخت یا گیاه بکارید
در هر شهری که زندگی می‌کنید می‌توانید با توجه به آب وهوا و موقعیت جغرافیایی درخت بکارید؛ زبان گنجشک، کاج، نارون، چنار، توت، اقاقیا، سرو، درختچه‌های رز، بربریس، پیراکانتا و حتی خرزهره. گونه‌های پهن‌برگ به‌دلیل کاهش آلودگی هوا و گونه‌های سوزنی‌برگ به‌دلیل همیشه سبز بودن در اولویت قرار دارند. از بین آنها نهال توت به‌دلیل مقاومت در برابر شرایط آب و هوا و انواع آفت‌های گیاهی بیشترین نوع درختی است که در بوستان‌های شهرها کاشته شده است. با توجه به نابودی روزانه جنگل‌ها هر کدام از ما با کاشت یک درخت می‌توانیم نقش اثرگذاری در کاهش آلودگی هوا داشته باشیم. اگر آپارتمان یا فضاهای اطرافتان جایی برای کاشت درخت ندارد گل بکارید و در خانه از نوع آپارتمانی آن که کمترین احتمال از بین رفتگی را دارد نگهداری کنید. خیلی از گیاهان قابلیت جذب آلاینده‌های موجود در اتمسفر را دارند. می‌توانید با یک تحقیق ساده، از چگونگی کاشت و نگهداری از آنها مطلع شوید.

  از اتوبوس و مترو استفاده کنید نه خودروی شخصی


خانه‌تان هر کجا باشد حتما یکی از ایستگاه‌های اتوبوس، مترو، مینی‌بوس یا تاکسی در نزدیکی آن قرار دارد. حمل‌ونقل بزرگ‌ترین منبع آلودگی هواست و اگر شهروندان از حمل ونقل عمومی استقبال بیشتری کنند در کنار ارزان و سریع‌تر بودن، می‌توانند حجم آلودگی کمتری وارد هوای شهرشان کنند. همین باعث شده است مسیرهای ویژه اتوبوس و تاکسی در شهرها روزبه روز در حال افزایش باشد تا شهروندان را در استفاده بیشتر از این وسایل راغب کند.
  خودروی کم‌مصرف بخرید
بنزین متهم ردیف اول آلودگی هواست البته از نوع نامرغوبش. پس اگر بتوان هر چه کمتر از آن استفاده کرد آلودگی و سرب کمتری به هوا تزریق می‌شود. خودروهایی وجود دارند که بین ما به‌خودروهای کم‌مصرف معروفند؛ یعنی برای راه رفتن بنزین کمتری نیاز دارند. از طرف دیگر با رانندگی صحیح در محدوده مجاز سرعت می‌توان سوخت کمتری مصرف کرد و هوا را آلوده نکرد. هر چند وقت خودرویتان را کنترل کنید تا مطمئن شوید که سوخت اضافی مصرف نمی‌کند. لاستیک خودرو را هم کنترل کنید تا به اندازه کافی باد داشته باشد. این موارد هم عمر وسیله نقلیه شما را بیشتر می‌کند و هم تا حد زیادی جلوی آلودگی هوا و محیط‌زیست را می‌گیرد. در کنار همه اینها پیشنهاد اصلی خرید خودروهای هیبریدی و برقی است که شما را دوستدار محیط‌زیست معرفی می‌کند.

  لامپ‌های کم‌مصرف و باتری‌های قابل شارژ بخرید


جیوه موجود در لامپ‌ها و باتری‌هایی که عمرشان به پایان رسیده برای سلامت محیط‌زیست و هوای اطرافمان بسیار مضر است. برای همین تا می‌توانید تعداد استفاده از این وسایل را کاهش دهید. علاوه بر اینکه لازم است چراغ‌ها و وسایل الکتریکی را در مواقع غیرضروری خاموش کنیم باید از لامپ‌های کم‌مصرف یا فوق‌کم‌مصرف ال‌ای‌دی استفاده کرد که عمر بیشتری دارند. با خرید باتری‌های قابل شارژ هم می‌توان باتری کمتری دور انداخت و هوا را کمتر آلوده کرد. در نگاه اول شاید خرید این وسایل هزینه زیادی تحمیل کند اما عمر طولانی‌مدت آنها نه‌تنها آنها را به‌صرفه‌تر می‌کند بلکه تعداد زیادی از آنها را از چرخه طبیعت حذف خواهد کرد.



چه بخوریم تا اثر آلودگی هوا را کم کنیم؟ 

حتما روزهایی پیش آمده که دلتان می‌‌خواهد چیزی بخورید که جلوی سوزش گلویتان را بگیرد یا سوزش چشم‌ها را بعد از یک روز که بیشتر آن را در خیابان‌های پرتردد شهر بودید. گاهی هوای کثیف و پردود اجازه تنفس و دید راحت را از کسانی که در کلانشهرها زندگی می‌کنند می‌گیرد درحالی‌که با نوشیدن یا خوردن برخی مواد غذایی می‌توان عوارض آن را کاهش داد. بعضی از این مواد را معرفی می‌کنیم.

  شیر و لبنیات
مصرف لبنیات نیاز به تبلیغ ندارد و همه به خواص آن واقفند. اگر در روزهایی که آلودگی هوا به اوج رسیده شیر بیشتری بنوشید می‌توانید تا حد زیادی جلوی اثر ذرات موجود در هوا را بگیرید. شیر به‌دلیل داشتن کلسیم، منیزیم و فسفر مانع از جذب عناصر فلزی موجود در هوا می‌شود. از طرف دیگر می‌تواند با عناصری که از طریق نفس کشیدن وارد بدن می‌شود ترکیب ‌شود و آنها را دفع ‌کند.

   میوه‌‌های با آنتی‌اکسیدان
آنتی‌اکسیدان‌ها شامل ویتامین سی، ویتامین آ، بتاکاروتن، ویتامین‌    ای و سلنیوم هستند و به‌معنای واقعی خودشان را قربانی مراقبت از سلول‌های بدن می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها در بسیاری از مواد خوراکی وجود دارند مثل سیب قرمز، انار، انگور قرمز، هویج، مرکبات، تخم‌مرغ، گوشت، ماهی، مرغ، نان، آجیل ، غلات سبوس‌دار و... بیشتری بخورید.

  سبزیجات فیبردار
کاهو، کرفس، پیاز، سیب‌زمینی، گل کلم، اسفناج، هویج و... فیبر دارند. این سبزیجات به مواد مضر و سمی که از طریق هوای آلوده وارد بدن شده می‌چسبند و مدت زمان باقی‌ماندن آنها را کاهش می‌دهند.

   آب آشامیدنی
آب مایه حیات است. نوشیدن زیاد آن می‌تواند کمک حال کلیه‌هایی باشد که ذرات آلوده زیادی را در خود جمع کرده‌اند.



ضدعفونی‌کردن هوای خانه با طب سنتی

 دودکردن اسپند 
یکی از رایج‌‌ترین گیاهان ضدعفونی‌کننده در فرهنگ ما دودکردن اسپند است. اسپند در طب سنتی هم آرامبخش است هم مانع پخش‌شدن ویروس سرماخوردگی و هم هوا را ضدعفونی می‌کند. بماند که خیلی از ما ایرانی‌ها آن را برای دور کردن چشم بد هم استفاده می‌کنیم.

  سیر و پیاز
سیر و پیاز آنقدر خاصیت دارند که آنتی‌باکتریال بودن یکی از موارد آن است. مادربزرگ‌های قدیم عادت داشتند تکه‌‌های پیاز مانده سر سفره را داخل کاسه و روی طاقچه می‌گذاشتند تا هوای خانه تمیز بماند. شما هم می‌توانید پیاز و سیر را ببرید و در اتاق قرار دهید که میکروب‌ها را به‌خودشان جذب ‌کنند.

  مریم گلی
طب سنتی، مریم گلی را یکی از آنتی باکتریال‌ها، ضد‌قارچ‌ها و ضد‌ویروس‌های قوی معرفی می‌کند. برای این کار یک دسته مریم گلی خشک را با نخ به هم ببندید و انتهای آن را مثل سیگار با آتش روشن کنید و کمی فوت کنید تا دود کند. در واقع سوزاندن این گیاه بنفش باکتری‌ها را از بین می‌برد.

  بخور اکالیپتوس 
اگر دستگاه بخور در خانه دارید می‌توانید هوای خانه را با اکالیپتوس ضدعفونی کنید. دوستداران طب گیاهان دارویی معتقدند که این گیاه ضدمیکروب، ضدسردرد، درمان‌کننده سرماخوردگی و سرفه است.

  بخور بابونه
بابونه‌های زرد و کوچک استفاده‌های فراوانی دارند اما می‌توانید اسانس آن را تهیه کنید و داخل دستگاه بخور بریزید تا خاصیت آنتی باکتریال و ضدقارچ آن هوای اطراف را ضدعفونی کند.

​​​​​​​