گفت‌وگو با حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت درباره پیامرسانهای بومی و طرح جدید حمایت از 2پیام‌رسان داخلی
با زیست‌بوم کامل نیازی به فیلترینگ نیست
اشکان خسروپور/خبرنگار
به تازگی اعلام شد 2پیام‌رسان داخلی از میان گزینه‌های موجود در کشور از حمایت جدید و ویژه‌ای برخوردار خواهند شد. پیش از این به چند پیام‌رسان وام ۵میلیارد تومانی و امکانات فنی دیگر داده شده بود اما به‌نظر می‌رسد اکنون قرار است تمرکز تنها روی 2پیام‌رسان پس از فیلترینگ تلگرام قرار بگیرد.
حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت در گفت‌وگو با همشهری از ابعاد مختلف زیست‌بوم یا اکوسیستم پیام‌رسان‌ها در کشور گفته که اعتماد کاربران یک بخش یا بعد آن را تشکیل می‌دهد. به گفته او درصورت رشد هماهنگ همه ابعاد این زیست‌بوم دیگر نیازی به فیلترینگ نخواهد بود. وی همچنین می‌گوید: تضمین‌های لازم برای بازپرداخت وام ۵ میلیاردی داده شده به پیام‌رسان‌ها دریافت شده اما اگر پیام‌رسانی شکست بخورد نحوه بازپرداخت تسهیل خواهد شد.
چندی پیش اخباری در رسانه‌ها درباره قطع حمایت از چند پیام‌رسان بومی عنوان شد. تأکید شده بود، 2 پیام‌رسان برگزیده تسهیلات جدید دریافت می‌کنند اما به‌نظر می‌رسید تسهیلات بقیه پیامرسانهای بومی حذف می‌شود. درباره نوع این حمایت‌ها و چگونگی تغییرشان چه می‌دانیم؟
موضوع حمایت از پیامرسانهای بومی به یکی از مصوبه‌های شورای‌عالی فضای مجازی برمی‌گردد. مصوبه جلسات 36 تا 40 شورای‌عالی فضای مجازی، در حکم قانون است و تکالیفی را برای دستگاه‌ها مشخص می‌کند. مرکز ملی فضای مجازی به‌طور خاص تفسیری از آن وظایف را به وزارت ارتباطات ابلاغ کرده که در حوزه حمایت از پیامرسانهای داخلی است و توسط وزارت ارتباطات کاملا اجرا شده است. این تسهیلات شامل واگذاری وام وجوه «اداره شده» (وام 5 میلیارد تومانی حمایت از پیامرسانهای بومی)، فضای هم‌مکانی، تسهیلات مربوط به پهنای باند اینترنت و اینترانت، یک‌سوم شدن هزینه مصرف نسبت به اینترنت عادی و... بخشی از این تسهیلات بودند که توسط ما ارائه شد.
از همان ابتدای کار، مرکز ملی فضای مجازی این برنامه را داشت که دایره حمایتی را وسیع‌تر بگیرد و 7 پیام‌رسان را وارد گود حمایت کرد. هرکدام با توجه به ظرفیت‌ها و امکانات خودشان پیشرفت‌های خوبی داشتند و الان هم کارشان را ادامه می‌دهند. در برنامه جدید قرار است دایره حمایت تنگ‌تر شود و تسهیلات جدید در اختیار سروش و گپ، 2پیام‌رسانی باشد که نسبت به بقیه پیشرفت بهتری داشته‌اند. تأکید می‌کنم، حمایت‌هایی که از قبل تصویب شده بود، از پیامرسانهای بومی دیگر انجام می‌شود و ادامه پیدا می‌کند، اما اگر مرکز ملی فضای مجازی تصمیم بگیرد اقدامات جدیدی را انجام بدهد، با تمرکز بر این دو پیام‌رسان خواهد بود. کسی از گردونه حذف نمی‌شود و فعالیت‌های پیام‌رسان‌ها ادامه خواهد داشت.
سروش و گپ چطور به‌عنوان نمونه‌های بهتر انتخاب شدند و قرار است چه تسهیلات جدیدی بگیرند؟
مرکز ملی فضای مجازی با کمک معاونت علمی ریاست‌جمهوری مجموعه بررسی‌های دقیقی را روی پیامرسانهای بومی انجام داده است. بر این اساس سروش و گپ نشان داده‌اند که نسبت به بقیه مقیاس‌پذیرتر هستند، از نظر فنی قابلیت بهتری دارند و معماری‌شان توسعه‌پذیرتر است.
این موضوع که طبق یک جدول زمانبندی یا روندی مشابه آن از پیام‌رسان‌ها به این شکل حمایت شود، یک تصمیم تازه است یا قبلا برای آن برنامه‌ای وجود داشته؟
از اول همه‌چیز برنامه‌ریزی‌شده بود. نمی‌خواستیم برای کسی انحصار به‌وجود بیاید یا حمایت یکجانبه و بی‌فایده را ادامه بدهیم چون نتیجه خوبی ندارد. در صنایع دیگر می‌بینیم که بعضی انحصارها و حمایت‌های یکجانبه آن صنعت را نابود کرده و اگر دولت دست از حمایت بردارد، همه‌چیز فرومی‌ریزد. ما چنین رویکردی نداشته و نداریم. تدبیری که مرکز ملی فضای مجازی داشته و به وزارت ارتباطات ابلاغ کرده، تزریق اولیه حمایت است. در مرحله بعد، آنهایی که نشان می‌دهند بهتر هستند، حمایت‌های جدیدی دریافت خواهند کرد.
دقیقا چه حمایت‌هایی؟
هنوز تصمیم قطعی درباره این موضوع گرفته نشده و نوع حمایت‌ها هنوز دقیقا مشخص نیست اما تمرکز بر سروش و گپ خواهد بود.
هرچند این حمایت‌ها خوب است اما بارها در گفت‌وگو با کارشناسان و حتی مسئولان دولتی بر جلب اعتماد کاربر به‌جای حمایت‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری یا مالی تأکید شده است. واقعیت این است که تلگرام هم با دادن سرویس‌های خوب، صرف زمان و فراهم‌کردن امنیت برای کاربرانش توانست 40میلیون کاربر در ایران جمع کند. بارها نیز کارشناسان تأکید کردند، مشکل اصلی پیام‌رسان‌ها از جنس پول نیست.
ما در وزارت ارتباطات این موضوع را درک می‌کنیم. مسائل و مشکلات رجوع کاربران به پیامرسانهای داخلی مشکلات فنی نیست. چالش اینجاست که تمام ابعاد زیست‌بوم باید با هم رشد کند تا کاربر به استفاده از پیام‌رسان‌ها تشویق شود. نمی‌شود فقط انتظار داشت که با ارائه امکانات فنی توسط وزارت ارتباطات همه‌چیز سریع رشد کند. قوه قضاییه، صدا و سیما و بقیه ارگان‌های مسئول باید سهم خودشان را در این زیست‌بوم درست ایفا کنند تا شاهد رشد درست زیست‌بوم در همه ابعاد باشیم. این حمایت‌ها و وظایف در سند شورا دیده شده است و اگر همه با هم جلو بیایند، منجر به یک اتفاق خوب می‌شود و کاربر برای استفاده از پیام‌رسان داخلی اقناع خواهد شد.
اعتماد یکی از این ابعاد است. اقتصاد نیز بعد دیگر است. خدمات دیگری که در این پیام‌رسان‌ها قرار می‌گیرد بخش بعدی ماجراست. اینها باید با هم متوازن پیش بروند. زیرساخت فنی باید درست باشد. اعتماد عمومی باید در وضعیت خوبی باشد. ساختارهایی که باید روی جلب اعتماد عمومی فعالیت کنند، کارشان را در حوزه عملیاتی درست انجام بدهند. سرمایه‌گذار و حوزه‌های اقتصادی باید احساس امنیت کنند و جلو بیایند. در عین حال، اصلاح مدل‌های اقتصادی و روش‌های قانون تجارت باید در این مسئله گنجانده شود. وقتی همه اینها با هم رشد کرد، در نهایت کاربر قانع می‌شود که از پیام‌رسان داخلی استفاده کند. وقتی زیست‌بوم درست رشد کند و کاربر راضی باشد، نیازی نیست که شما پیام‌رسان خارجی را با ضرب و زور ببندید و فیلتر کنید، چون کاربر خودش با رغبت عضو پیام‌رسان داخلی شده و بیرون نمی‌رود. اگر همه این ابعاد با هم رشد کنند، اصلا نیازی به فیلترینگ نیست.
حالا که بحث پول و حمایت‌های مالی به میان آمد، بگذارید به یکی از تسهیلات مورد بحث در میان کارشناسان و مردم بپردازیم. یکی از حمایت‌ها و تسهیلاتی که وزارت ارتباطات در اختیار پیامرسانهای داخلی قرار داده و تا مدت‌ها مورد توجه قرار گرفت، وام حمایتی 5 میلیاردی بود. این حمایت از چه منبعی و طبق چه اصولی به پیام‌رسان‌ها داده شد؟
سرفصلی در وزارت ارتباطات به نام «وام وجوه اداره شده» وجود دارد که در زمینه توسعه فعالیت‌های حوزه آی‌سی‌تی و بیشتر با رویکرد حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌هاست. یک کمیته و کارگروه طبق ضوابط اجرایی که دارند، این وام را به چنین شرکت‌هایی پرداخت می‌کنند. وام مذکور منطبق بر ضوابط مربوط به «وجوه اداره شده» داده شده است. به جز پیام‌رسان‌ها، صنایع دیگری در حوزه‌های آی‌سی‌تی و دانش‌بنیان‌ها و... براساس همین ضوابط وام دریافت می‌کنند و این یک روند تازه نیست. تنها تفاوت این بود که چون وزارت ارتباطات در حوزه حمایت تکلیف بر دوش داشت، اولویت پرداخت این وام بالاتر بود.
اگر به هر دلیلی پیامرسانهای دریافت‌کننده تسهیلات نتوانند خودشان را بالا کشیده و با مشکل روبه‌رو شوند، چه ضمانتی برای دریافت کامل مبلغ وام وجود دارد؟
این وام چون مراتب اجرایی قانونی را طی کرده ما درباره دریافت مبلغ تعیین شده برای بازپرداخت نگران نیستیم و از طرفی، طرف دریافت‌کننده نیز حتما نحوه بازپرداخت وام را در بیزنس مدل خودش دیده است. از آنجا که وام، ضمانت‌های مربوط به خودش را دارد و مراحل قانونی را طی کرده، در این زمینه نگرانی وجود ندارد. این نکته را درنظر داشته باشید که همه شرکت‌های استارتاپی بالا نمی‌روند و برخی از آنها ممکن است شکست بخورند. اگر استارتاپ به هر دلیلی شکست بخورد، طرحی برای تغییر شرایط بازپرداخت و نوع تقسیط آن درنظر گرفته شده است. قرار نیست نبود حمایت‌های جدید از پیام‌رسان‌ها باعث نابودی‌شان شود. آنها اکوسیستم خودشان را دارند و یک‌سری خدمات اضافه ارائه می‌کنند. درنهایت نیز به مرور زمان به درآمدزایی می‌رسند.
در همینه زمینه :