شیر سنتی؛ رقیب صنایع لبنی مازندران

فاطمه نوری|  ساری-خبرنگار:

دامداری در کنار کشاورزی یکی از مشاغل اصلی مردم شمال کشور و به‌ویژه مازندران به حساب می‌‌آید؛ شغلی که اکنون با تغییر ساختار و تجهیز به دانش روز در بسیاری از کشورها به منبع درآمدی مهم تبدیل شده و تلاش زیادی می‌شود تا در استانی مانند مازندران به وضعیت مطلوب در تولید برسد.  آمارها نشان می‌دهند که شرایط برای دامداری در استان چندان مناسب نیست. بر اساس آمارهای سازمان جهاد کشاورزی مازندران، دامداری‌های استان نزدیک به 750 هزار تن شیر در سال تولید می‌کنند که فاصله زیادی با توان واقعی تولید شیر در استان دارد.

به اعتقاد کارشناسان در صورتی که فعالیت‌های دامی در مازندران متکی بر دانش روز دامداری باشند و دامداری‌های صنعتی و حتی نیمه‌صنعتی جای دامداری‌های سنتی را بگیرند، مازندران می‌تواند رشد چشمگیری در اقتصاد لبنیات داشته باشد. این امر زمانی بیشتر ملموس است که نگاهی به توان تولید و میزان مصرف شیر واحدهای تولید محصولات لبنی در مازندران داشته باشیم.  واحدهای تولیدی فراورده‌های شیر در مازندران سالانه 900 هزار تن شیر نیاز دارند؛ دامداری‌های استان به عنوان واحدهای تولید‌کننده مواد اولیه این کارخانه‌ها در سال 750 هزار تن شیر تولید می‌کنند و این یعنی حدود 80 درصد شیر مورد نیاز واحدهای لبنی مازندران در استان تولید می‌شود، اما نکته قابل توجه اینجاست که کمتر از 20 درصد شیر مورد نیاز این کارخانه‌ها از مازندران تأمین می‌شود. دلیل آن هم فروش فله‌ای و خارج از چرخه صنعتی شیر تولید شده استان است.

این روند سبب شده که بیش از 80 درصد شیر مورد نیاز واحدهای لبنی مازندران از استان‌های دیگر یا با تهیه شیرخشک تأمین شود. به این صورت فرصت مهمی برای تولید و فراوری شیر تولیدی استان که می‌تواند برای یک محصول داخلی ارزش افزوده ایجاد کند از دست می‌رود. باید در نظر داشت که در این مسیر بخش مهمی از درآمدهای واحدهای لبنی استان نیز صرف هزینه حمل‌و‌نقل شیر خریداری شده از استان‌های دیگر می‌شود.


لزوم اصلاح ساختار دامداری‌های سنتی

 مسئولان و کارشناسان این حوزه معتقدند راه جلوگیری از خروج این سرمایه‌ها از استان و افزایش درآمد بخش دامپروری برای مازندران، بهسازی واحدهای دامداری در استان است.

 آمارهای رسمی سازمان جهاد کشاورزی مازندران گواهی می‌دهند که عمده دامداری‌های استان همچنان به صورت سنتی فعالیت می‌کنند. به استناد این آمارها نزدیک به 7 میلیون واحد دامی در استان وجود دارد که حدود 10 هزار و 500 واحد دامپروری، این دام‌ها را در خود جا داده‌اند. نکته مهم این است که تعداد واحدهای دامداری صنعتی در استان کمتر از هزار واحد است و باقی دامداری‌ها همچنان سنتی اداره می‌شوند. رئیس اداره تولیدات دامی مدیریت جهاد کشاورزی ساری یکی از کارشناسان و مسئولانی است که این موضوع را تأیید می‌کند و معتقد است: دامداری‌های مازندران باید با اصلاح ساختار و بهسازی یا نوسازی، وارد چرخه به روز تولید شوند تا سهم مازندران از تولید شیر با کیفیت در کشور افزایش یابد.

«حسین اکبرپور» فعال‌سازی واحد‌های دامداری صنعتی در قالب اقتصاد مقاومتی را از برنامه‌های جدی در بخش دامداری صنعتی مازندران برشمرد و به همشهری گفت: 70درصد از دامداری‌های مازندران سنتی و نیازمند اصلاح ساختار هستند که در قالب تسهیلات بانکی پیگیر آنها هستیم.


آموزش دامداران

از مباحث مهم در حوزه دامپروری، انتقال دانش فنی کارشناسان امور دام در روستاهاست. به گفته رئیس اداره تولیدات دامی مدیریت جهاد کشاورزی مرکز استان، در روستاهای متعددی از شهرستان ساری کارگاه‌های آموزشی با حضور تیم فنی در زمینه آموزش به دامداران برگزار شد. همچنین از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی مسائل و مشکلات بخش دام و طیور در شهرستان رصد و بررسی می‌شود. تاکنون در 30 روستای این شهرستان، واحدهای دامپروری با همکاری کارشناسان بخش فنی رصد شدند. بخش دولتی برنامه‌هایی مانند آموزش دامداران در مواردی همچون تغذیه، بهداشت، نگهداری و نکات درمانی مربوط به دام‌ها و بیمه آنها را در دستور کار قرار داده تا دامداران سنتی به سمت به‌روزتر شدن حرکت کنند.  به گفته اکبرپور، در ساری سالانه 49 هزار و 397تن شیر تولید می‌شود که 2/8درصد شیر تولید شده در مازندران است.

 وی فعال‌سازی واحدهای دامداری صنعتی در قالب طرح اقتصاد مقاومتی را از برنامه‌های جدی در بخش دامداری صنعتی عنوان کرد و گفت: در این راستا بالغ بر 50 درصد کار در ساری انجام شده و در بخش دام سبک هم مدیریت کنترل تولیدمثل را در دستور کار قرار داده‌ایم و در حال حاضر در ساری این طرح برای 1700رأس اجرا شد. همچنین در زمینه تجهیز مراکز جمع‌آوری شیر در منطقه دودانگه پروانه تاسیس سکوی جمع‌آوری شیر صادر شده است.


نکات مهم در تغذیه دام‌ها

این مسئول آموزش دامداران سنتی استان برای به‌کارگیری روش‌های مناسب تغذیه و نگهداری دام را از عوامل مهم در بهبود تولید شیر در مازندران دانست و بیان کرد: وظیفه ذاتی بخش تولیدات دامی جهاد کشاورزی، آموزش و افزایش آگاهی دامداران در بخش تغذیه و بهداشت است، زیرا بیشتر دامداران از حداقل امکانات بهداشتی در دامداری‌ها برخوردار هستند و برای تغذیه دام از روش‌های نامناسب و کم‌بازده استفاده می‌کنند که هزینه بیشتری به آنها تحمیل می‌کند. خام‌خوری سبوس یا کاه از این موارد است؛ در حالی که حدود 30 تا 40 درصد سبوس در شکم دام قابلیت هضم و جذب دارد و بقیه به صورت فضولات دفع می‌شود. کاه هم دارای ارزش غذایی پایینی است و فقط 15 درصد آن در شکم دام هضم و جذب می‌شود و فقط خاصیت پر کردن شکم دام را دارد. با ارائه آموزش‌های لازم دامدار باید از اطلاعات کافی در زمینه استفاده از خوراکی‌های مکمل مانند کنسانتره برخوردار شود، زیرا این مکمل‌ها تمام نیازهای غذایی دام را برطرف می‌کنند.


تولید روزانه 70 تن شیر خام در قائمشهر

مدیر جهاد کشاورزی قائمشهر نیز از تولید روزانه 70 تن شیر خام در دامداری‌های این شهرستان خبر داد و تأکید کرد: با توجه به فرارسیدن روزهای سرد سال، دامداران باید نیاز غذایی دام را با مکمل‌های غذایی تأمین کنند. «مجید جعفری» گفت: کنسانتره در مقایسه با علوفه خشبی از قابلیت هضم زیادی برخوردار بوده و سرشار از پروتئین و مواد معدنی با کیفیت و دارای انواع ویتامین‌هاست. به همین دلیل تأکید می‌شود که دامداران برای تغذیه دام خود از کنسانتره استفاده کنند. دامداران باید آگاه باشند به دلیل مقطعی بودن سرما در مازندران بر اساس نیازمندی خود از علوفه‌های متراکم دام مانند شبدر، یونجه و کاه برای دام‌ها استفاده کنند.


دورشدن لبنیات از سبد غذایی خانواده‌ها

بر اساس اطلاعات آماری منتشر شده توسط انجمن صنایع غذایی و دارویی مازندران، در این استان 71 واحد لبنی با توان تولید 2 میلیون و 537 هزار و 88 تن بر پایه شیر خام وجود دارد، اما فقط 24 واحد از این تعداد با ظرفیت عملی 957 هزار و 150 تن فعالیت می‌کنند؛ واحدهایی که با همین وضعیت نیمه‌جان تولید هم شیر مورد نیازشان را به دلیل مناسب نبودن روند تولید شیر در مازندران و سنتی ماندن چرخه دامداری استان، با صرف هزینه‌های هنگفت باید از استان‌های دیگر تأمین کنند. این روند روی قیمت تمام‌شده محصول تأثیر مستقیم می‌گذارد و یکی از پیامدهای آن، کاهش مصرف لبنیات در جامعه و دور شدن این محصولات از سبد غذایی خانواده‌هاست.