حاصل محبوبیت دیرپا

شهاب مهدوی

پولسازترین و گران‌ترین بازیگران زن سینمای ایران در چهاردهه اخیر اغلب در یک ویژگی، مشترک بوده‌اند؛ بیشتر آنها محبوبیتی دیرپا را تجربه کرده‌اند و نتیجه اینکه برخلاف بسیاری از چهره‌هایی که در مقطعی درخشیده و بعد فراموش شده‌اند همچنان در متن سینمای ایران حضور فعال دارند. 

افسانه بایگان؛ نخستین ستاره زن 



افسانه بایگان تنها بازیگر زن دهه 60 بود که لقب ستاره تا‌حدودی برازنده‌اش بود.  نسبی‌بودن این صفت هم بیشتر به شرایط سینما در آن دوران بازمی‌گشت؛ دورانی که نفس حضور زن در سینما، خود محل سؤال بود. فراموش نکنیم که در دوره‌های اولیه برگزاری جشنواره فجر، داوران به هیچ بازیگر زنی جایزه  نمی‌دادند. در دل چنین سینمایی، افسانه بایگان ظهور کرد و بعد از درخشش در سریال «سربداران»، بازیگر پرفروش‌ترین ملودرام‌های اشک‌انگیز دهه 60 شد. او از «گمشده» (مهدی صباغ‌زاده) و «بگذار زندگی کنم» (شاپور قریب) به «دو فیلم با یک بلیت» (داریوش فرهنگ) رسید.  بایگان در دهه 60 بیشتر از همه بازیگران زن دستمزد می‌گرفت چون در دل محدودیت‌های آن دوران شاید اولین و تنها زنی بود که آمدن نامش در تیتراژ می‌توانست به فروش فیلم کمک کند. 

نیکی کریمی؛وجاهت همراه با هوش 



اگر افسانه بایگان در دهه60، اغلب با چهره‌ای بدون آرایش و پوششی ساده جلوی دوربین می‌رفت، نیکی کریمی به‌عنوان ستاره نوظهور این سینما، در انتهای همین دهه، این امکان را یافت که وجاهت چهره‌اش را در سیمای عروس نمایان کند. اما در مورد او همه چیز در ویژگی‌های ظاهری خلاصه نشد؛بازیگری که در ابتدای جوانی به سینما آمد، به شهرت رسید ولی توانست با هوش فوق‌العاده‌اش، رمز و راز حفظ توأمان موفقیت در گیشه و اعتبار هنری را بیابد. او در یک‌دهه اول فعالیتش تا توانست با کارگردان‌های شاخص کار کرد و قید بسیاری از پیشنهادهای وسوسه‌کننده آثار تجاری را زد.  نیکی کریمی در 21سالگی در فیلم‌های بهروز افخمی، مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی بازی کرد و کمی بعد 2تجربه پیاپی را با ابراهیم حاتمی‌کیا پشت سر گذاشت. شهرت و محبوبیت در همان گام اول با فیلم عروس به‌دست آمده بود و حفظ اعتبار و جایگاه در طی طریقی دشوار به‌دست آمد. از انتهای دهه 70 به پیشنهادهای سینمای تجاری بیشتر توجه کرد و دستمزدهای بالا گرفت تا بتواند در حوزه‌هایی تازه چون کارگردانی و تهیه‌کنندگی هم گام بر‌دارد. 

هدیه تهرانی؛ ستاره دوران اصلاحات 



هدیه تهرانی، بازیگر عصر اصلاحات است؛بازیگری که از سال 76 و با اکران عمومی «سلطان» (مسعود کیمیایی) به سینما آمد و سال 84 با فیلم «چهارشنبه‌سوری» (اصغر فرهادی) اوج هنرش را به‌نمایش گذاشت. در این 8 سال، تهرانی، گران‌ترین بازیگر زن سینمای ایران بود و احتمالا تنها بازیگر زن پس از انقلاب است که در مقاطعی از ستاره‌های مرد هم بیشتر دستمزد گرفته است. در نیمه دوم دهه وقتی سینمای ایران پوست انداخت و به جوان‌ها روی آورد، تهرانی مهم‌ترین و تأثیرگذارترین ستاره زن این سینما شد،به طوری که تقریبا همه فیلم‌هایش (جز یکی دو استثنا) با اقبال عمومی مواجه شدند و پس از آن در میان سیل پیشنهادها، تهرانی، موفق شد (باز جز در یکی، دو استثنا) انتخاب‌های مناسبی انجام دهد. اقتدارش روی پرده چیزی بود که او را از دیگر بازیگران زن سینمای ایران متمایز می‌کرد. این اقتدار در «شوکران» (بهروز افخمی) شکست و در چهارشنبه‌سوری فروریخت و جالب اینکه این فیلم‌ها بهترین آثار کارنامه تهرانی هستند.  از میانه دهه 80 و در حالی‌که در اوج محبوبیت بود، خودخواسته‌ حضورش در سینما را کمرنگ کرد و حالا چندسالی‌است که دوباره بازگشته است.  ظاهرا 350میلیون‌تومان، دستمزد تهرانی در یکی، دو فیلم 2سال اخیرش بوده؛بازیگری که همچنان حضوری جالب توجه در سینمای ایران دارد. 

لیلا حاتمی؛ محبوب روشنفکران  



بازیگر محبوب سینمای روشنفکرانه و متفاوت ایران که از همان گام اولی که در «لیلا» (داریوش مهرجویی) برداشت محبوب تماشاگر طبقه متوسط و منتقدان سینما شد. لیلا حاتمی در طول بیش از 2 دهه حضور در سطح اول سینمای ایران، مثل روز اول و شاید هم بیشتر، محبوب و مورد توجه مخاطبان بوده است. در مورد هواداران لیلا حاتمی می‌توان به تماشاگران سختگیری اشاره کرد که معمولا میانه‌ای با سینمای ایران ندارند ولی فیلم‌های این بازیگر را دنبال می‌کنند. حاتمی با جلوه‌ای از معصومیت و ظرافت زنانه در فیلم‌های متفاوتی حضور یافته و البته با حضور در فیلمی چون «من» (سهیل بیرقی) نشان داده ابایی از تغییر پرسونا هم ندارد. بازیگر فیلم اسکاری «جدایی نادر از سیمین» (اصغر فرهادی) بیشتر از هر هنرپیشه زن دیگری در سینمای ایران قدر دیده و بر صدر نشسته است. دستمزد لیلا حاتمی در آخرین فیلم‌هایش از 400میلیون تومان پایین‌تر نیامده است. 

مهناز افشار/ از حاشیه تا متن



در روزهایی که شایعه دریافت دستمزدی بسیار بالا برای بازی در یک تئاتر، نام مهناز افشار را بر سر زبان‌ها انداخته و در همه این سال‌ها او بازیگری پرطرفدار و البته گران بوده، بد نیست که بدانیم او در شروع کار، برای بازی در «شور عشق» (نادر مقدس) 700‌هزارتومان دستمزد گرفته بود؛دستمزدی که در آن سال‌ها برای بازیگری جوان و ناشناخته مبلغ خیلی پایینی هم نبود. مهناز افشار با انبوهی از حاشیه‌های فرامتنی به‌واسطه شباهت چهره‌اش به ستاره‌ای نام‌آشنا وارد سینما شد.  سال‌ها صرفا بازیگر سینمای تجاری بود و از «سالاد فصل» (فریدون جیرانی) به بعد توانست میان هنر و تجارت پیوند برقرار کند. پرسونای بازیگری مهناز افشار در گذر زمان تغییر کرد و در انتهای دهه 80 او بازیگر فیلم متفاوتی چون «برف روی کاج‌ها» (پیمان معادی)  بود. هر چند پیوندش با سینمای بدنه را هم هرگز قطع نکرد و کوشید در هر دو جبهه حضور فعال داشته باشد. 400میلیون‌تومان رقمی است که گفته می‌شود افشار برای یکی از فیلم‌هایش در سال گذشته دریافت کرده است.