رتبه سوم قم در اجرای طرح آبیاری نوین

روح‌الله یارمحمدی| قم- خبرنگار:

به دلیل گستردگی در بخش کشاورزی و دام هر بخش آن می‌تواند مبنایی برای یک موضوع خبری باشد. اما بدون شک مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسأله بخش کشاورزی قم، آب و شرایط اقلیمی است. تنها بستر و مسیر مدیریت آب در بخش کشاورزی، تغییر الگوی کشت و جایگزینی کاشت محصولات کم‌آب‌بر به جای محصولات غذایی پر‌آب‌بر است. 
موضوعی که محور گفت‌وگوی ما با رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم است. «محمدرضا طلایی» این نکته را که بیش از 60 درصد آب کشاورزی در روش‌های آبیاری سنتی هدر می‌رود، مورد تأکید قرار می‌دهد و با ما هم‌کلام می‌شود. 


یکی از نیازهای اساسی و زیرساختی رشد کشاورزی در استان با توسعه اجرای روش‌های نوین آبیاری است. در این زمینه چه اقدام‌هایی انجام شده است؟ 

بدون اجرای کشت مکانیزه و روش‌های نوین آبیاری نمی‌توان افق روشنی را برای حوزه کشاورزی قم تصور کرد. توجه به توسعه و اجرای این روش آبیاری استان را در میان سایر استان‌های کشور به رتبه سوم رسانده است. از سال 92 به طور جدی و مستمر برای 21 هزار هکتار باغ و 65 هزار هکتار زمین مزروعی به اجرای کشت مکانیزه اقدام کردیم و تاکنون بیش از 12 هزار هکتار آبیاری نوین را به ثمر رساندیم و در 5 سال گذشته 850 میلیارد ریال در سامانه‌های نوین آبیاری و اصلاح روش‌های آبیاری برای مصرف بهینه آب در استان قم هزینه کردیم. در سال 96 حدود 11 کیلومتر شبکه آبیاری زهکشی، 15 کیلومتر لوله‌گذاری انهار، 4050 هکتار آبیاری تحت فشار و همچنین احیا و مرمت 50 رشته قنات در استان قم انجام شده است. 

یکی از راه‌های مهم کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی استان تغییر الگوی کشت است. در این مورد چه کارهایی باید انجام شود؟ 

از جمله کارهای اساسی در این زمینه، کاهش سطح زیرکشت محصولات پرآب‌بر مانند یونجه و جایگزینی آن با اقلام کم‌آب‌بر مثل گیاهان دارویی و سایر گیاهان مقاوم در برابر شرایط سخت طبیعت قم در دستور کار قرار گرفته است. 
استفاده از روش‌های آبیاری نوین به جای غرقابی و گسترش سطح زیرکشت گیاهان گلخانه‌ای نیز از دیگر راهکارهای مورد توجه در بخش کشاورزی استان برای حفظ سطح تولید محصولات بوده است. از دیگر کارهایی که به طور جدی دنبال کرده‌ایم افزایش سطح باغ‌های پسته استان از ۳ هزار هکتار به ۱۲ هزار هکتار است که این روند در حال افزایش است و قرار است کشت چغندر به جای کشت محصولات پاییزی تغییر کند. 

یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تغییر الگوی کشت، ایجاد و توسعه کشت گلخانه‌ای است که نقش مهمی در کاهش مصرف آب دارد. در این زمینه چه اتفاق خاصی افتاده است؟ 

کشت گلخانه‌ای در چند سال گذشته آغاز شده و تاکنون حدود 40 هکتار از اراضی استان به این نوع کشت اختصاص یافته است. کشت گلخانه‌ای تا 10 برابر نسبت به کشت در هوای باز سبب افزایش تولید می‌شود. در این مورد سال گذشته مجوز بهره‌برداری کشت گلخانه‌ای برای 5 هکتار از اراضی استان با اشتغال 10 نفر و تمدید پروانه یک واحد در قم صادر شد. این روند افزایشی با ایجاد کشت گلخانه‌ای برای 30 واحد صادر شده است که امیدواریم امسال به بهره‌برداری برسد که حداقل برای 60 نفر اشتغال به همراه خواهد داشت. از طرفی در شهریور امسال به مناسبت گرامیداشت هفته دولت 13 طرح در بخش بهبود تولیدات گیاهی همچون توسعه گلخانه و کشت گیاهان دارویی نیز از جمله برنامه‌های سازمان جهاد کشاورزی استان قم که با اعتبار 6 میلیارد تومان و ایجاد اشتغال برای 332 نفر انجام شده است. 

دقیقاً مقدار مورد نیاز آب برای کشت محصولات کشاورزی در استان چقدر است؟ 

بر اساس سند ملی آب، نیاز خالص کشت سبز و محصولات کشاورزی استان قم تقریباً 345 میلیون متر مکعب است که بخشی از این منابع آبی از طریق چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و حدود 25 درصد از طریق آب‌های سطحی، چشمه و قنات تأمین می‌شود. مصرف آب در بخش کشاورزی حدود 670 میلیون متر مکعب در سال از طریق چاه‌ها و چشمه و قنات‌ها و آب‌های سطحی انهار برآورد می‌شود که اگر بخواهیم به میزان آب قابل برنامه‌‌ریزی کشاورزی استان برسیم باید راندمان آبیاری کل را با اجرای روش‌های نوین آبیاری حداقل به 70 درصد افزایش دهیم. بودجه‌ای که برای این منظور لازم است به مراتب از هزینه‌های تأمین آب کمتر است. 

نقطه قوت بخش کشاورزی استان در سال 97 چه بوده است؟ 

سال 97 از لحاظ اقتصادی دارای شرایط ویژه و بعضاً غیرقابل پیش‌بینی است؛ بنابراین این نوسان بحران‌گونه در بخش کشاورزی هم نمود و تأثیر خود را دارد. با این حال در سال جاری کارهای ویژه‌ای را انجام داده‌ایم و در دست اقدام داریم. به طور مثال در جریان افتتاح طرح‌های کشاورزی قم، 29 طرح در بخش آب و خاک با اعتبار 16 میلیارد تومان و اشتغال 239 نفر در قالب اجرای سیستم‌های نوین آبیاری، انتقال آب و تجمیع آب مورد نیاز مزارع در سطح دشت‌های استان صورت گرفته است. در بخش بهبود تولیدات دامی نیز 9 طرح با اعتبار 24 میلیارد تومان و اشتغال برای 44 نفر افتتاح خواهد شد و زمینه پرورش دام سبک و سنگین در دامداری‌های استان، افزایش خواهد یافت این اتفاق‌های خوشایند در شرایط فعلی یک نقطه قوت و روشن است و نمود کامل به ثمر رسیدن اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود. 

کمی از مشکلات و ضعف‌های بخش کشاورزی بگویید. 

مشکلات و ضعف‌های کشاورزی جدای از مشکلات کنونی بخش اقتصادی کشور نیست. به جز این‌که مشکل اساسی کشاورزی استان کمبود آب و معضلات اقلیمی است؛ چیزی که آزاردهنده است تعطیلی یا رکود 300واحد تولیدی از کشاورزی و دامداری است که امیدواریم به زودی مشکلات آن‌ها برطرف شود.