سرزمین عقاب‌ها زیر چرخ‌ بولدوزرها

وحید مروتی| قزوین- خبرنگار:

ارزیابی آثار زیست‌محیطی قبل از شروع پروژه‌های عمرانی بزرگ بی‌شک می‌تواند در مسیر توسعه پایدار گامی موثر باشد، از همین رو چند سالی است پیوست‌های محیط‌زیستی به عنوان پیش‌شرط‌های شروع عملیات اجرایی در حوزه‌های راهسازی، نفت و گاز مطرح شد. 
ارزیابی آثار زیست‌محیطی(EIA) به عنوان ابزاری برای کاهش آثار و پیامد فعالیت‌های مختلف بر محیط‌زیست در این سال‌ها مطرح بوده و گاه جدی و گاهی نیز به عنوان یک پیش‌شرط فانتزی مورد توجه بوده و نادیده گرفته شده است. 

ابزاری که می‌تواند با ارزیابی آثار مختلف فعالیت‌های انسان بر محیط‌زیست به تقلیل این آثار بر محیط‌زیست منطقه اجرایی پروژه ختم شود. 
در سال‌های اخیر به صلاحدید مراجع تصمیم‌گیرنده، 2 جاده برای عبور از بکرترین مسیر دسترسی به شمال کشور یعنی الموت در نظر گرفته شده است. قزوین ـ الموت ـ تنکابن که بخش اعظم مسیرش را گذرانده است و جاده قزوین ـ الموت ـ کلاچای که هنوز در مرحله امکان سنجی است. 

این روزها سازمان حفاظت محیط‌زیست قزوین مصمم است با پررنگ‌تر کردن نقش خود در معادلات اجرایی این پروژه سرزمین الموت، معروف به آشیانه عقاب‌ها، را برای ساکنان دیرینه‌اش که گونه‌های بی‌نظیری از حیات جانوری و گیاهی ایران است محفوظ نگاه دارد. 
درباره روند مداخلات محیط‌زیست در اجرای این پروژه ملی همشهری با صادق خسروی رئیس اداره محیط‌زیست طبیعی قزوین گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید: 

کار صدور مجوز مسیر دسترسی الموت به کلاچای به کجا رسیده است؟

جاده قزوین ـ الموت ـ کلاچای گزینه‌های وزرات راه است که از محدوده دانشگاه آزاد قزوین شروع و به شهر کلاچای در استان گیلان ختم می‌شود. این جاده در مرحله امکان‌سنجی و بررسی ارزیابی زیست‌محیطی است. هیچ جاده‌ای با عنوان جاده اصلی قزوین ـ الموت ـ کلاچای شروع به کار نکرده است، زیرا وزارت راه و شهرسازی مجوزهای لازم را از سازمان حفاظت محیط‌زیست در این باره اخذ نکرده است. بر همین اساس اگر فعالیتی شروع شده است مربوط به بهسازی مسیر موجود، جاده بین‌شهری، قزوین ـ رازمیان و روستاهای مرتبط است. 

مشکل اجرای این پروژه در حوزه محیط‌ زیستی چیست؟

این جاده علاوه بر مشکلات محیط‌زیستی، مشکلات فنی و امکان‌سنجی نیز دارد. اگر موارد و تعهداتی را که طبق قانون به محیط‌زیست داده شده بود انجام می‌دادند، محیط‌زیست مجوز نهایی را صادر می‌کرد. برای سازمان حفاظت محیط‌زیست امکان‌سنجی از این مسیر بسیار مهم است. در این قضیه باید وزارت راه و شهر‌سازی گزینه‌ها و واریانس پیشنهادی محیط‌زیست را مورد بررسی قرار دهند. مسیر مد نظر وزارت راه و شهرسازی از داخل منابع آبی عبور می‌کند، از این نظر چون یکی از مناطق حساس زیست‌محیطی استان محسوب می‌شود مورد تایید محیط‌زیست نیست. 

چه تمهیدات محیط‌زیستی در اجرای پروژه قزوین ـ الموت ـ تنکابن برای حفظ محیط‌زیست منطقه اندیشیده شده است؟

هرگونه فعالیت عمرانی در این سطح به امکان‌سنجی و ارزیابی زیست‌محیطی نیاز دارد و منطقه الموت به دلیل واقع شدن در بخش مهمی از البرز مرکزی، از نظر محیط‌زیستی از اهمیت بالایی برخوردار است. ارتفاعات کوهستانی و صخره‌ای بالای 4 هزار متر و اقلیم متفاوت باعث شده است تا الموت در جایگاه برتر استان و حتی کشور از حیث زیبایی، چشم‌انداز، منابع آبی، پوشش گیاهی و حیات وحش ا قرار گیرد. وجود گونه در معرض انقراض پلنگ ایرانی و گونه‌های آسیب‌پذیر خرس قهوه‌ای، کل و بز، سیاهگوش، کبک دری و جامعه درختان ارس (سوزنی‌برگ بومی ایران) بخش کوچکی از تنوع زیستی منطقه است که باید در زمان اجرا و بهره‌برداری جاده مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه و در سال‌های اخیر محیط‌زیست استان و کشور با وزارت راه در خصوص جاده مذکور جلسات متعددی را به منظور به حداقل رساندن آثار سوء جاده یادشده بر محیط‌زیست منطقه برگزار کردند و در نهایت پیشنهادهای متعددی مطرح شد و به تصویب رسید. ساخت بیش از 6 تونل بین 500 تا 3 هزار متر، روگذر و زیرگذر حیات وحش، پایش آنلاین مسیر، تامین منابع آبی حیات وحش، ساخت پاسگاه حفاظتی، بازسازی محل‌های تخریب‌شده پوشش گیاهی و رودخانه‌های مسیر و تابلوهای هشدار بخشی از توافقات فی‌مابین حفاظت محیط‌زیست و وزارت راه در مرحله ساخت جاده اصلی قزوین ـ الموت ـ تنکابن است. گفتنی است جاده مذکور از نقطه صفر در محدوده نیروگاه شهید رجایی قزوین از اتوبان تهران ـ رشت منفصل و تا کیلومتر 93 در محدوده روستای بالاوناش الموت ادامه دارد که بخش‌هایی از این راه نیز آسفالت شده است. 

آیا اجرای این مسیر مانع اجرای پروژه الموت ـ رحیم‌آباد ـ کلاچای خواهد بود؟

نکته‌ای که ذکر آن ضروری است ارزش‌گذاری زیست‌محیطی عرصه‌های طبیعی و مقایسه آن با پروژه‌های عمرانی در مقیاس بزرگ است. سوال ما از وزرات راه و شهرسازی این است که ساخت چند جاده دیگر در این بخش از البرز مرکزی و کریدور شمال کشور نیاز است؟ علاوه بر آن این مناطق جزو مناطق حفاظت‌شده و مناطق چهارگانه کشور محسوب می‌شود و در مرحله امکان‌سنجی و شروع پروژه ضروری است از نظرات دانشگاهیان و متخصصان صاحب‌نظر در این خصوص استفاده شود.


ضرورت‌های ساخت جاده قزوین ـ الموت ـ تنکابن

رئیس اداره محیط‌زیست طبیعی قزوین درباره ضرورت‌های ساخت جاده قزوین ـ الموت ـ تنکابن می‌گوید: با توجه به ترافیک روزافزون سال‌های اخیر جاده‌ها علی‌الخصوص در کریدورهای شمالی کشور و به منظور بهبود تردد، کاهش زمان سفر، صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش اتلاف وقت، استهلاک وسایل نقلیه پدافند غیرعامل و ارتقای جاده‌ها در برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی کشور قرار دارد. از سوی دیگر امروزه راه‌ها به عنوان یکی از ارکان توسعه شناخته شده‌ و از جمله مطالبات مردم علی‌الخصوص مناطق محروم است. از آنجایی که استان با 5 استان تهران، زنجان، گیلان، همدان و مرکزی از طریق راه‌های اصلی و آزادراه ارتباط دارد، وزارت راه به استناد مصوبات سفر مقام معظم رهبری به استان قزوین و در راستای مطالبات مردم الموت، گزینه ساخت جاده اصلی قزوین ـ الموت ـ تنکابن را در سال 86 در دستور کار قرار داد.