هرج و مرج در بوم‌گردی

محمد باریکانی/خبر‌نگار

ایجاد 2هزار اقامتگاه بوم‌گردی با هدف ایجاد 16هزار اشتغال جدید در دستور کار سازمان میراث ‌فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری قرار گرفت.
علی‌اصغر مونسان،  رئیس سازمان میراث‌ فرهنگی در سفر به تویسرکان برای حضور در جشنواره گردو و اطلاع از جاذبه‌های گردشگری همدان و آمادگی این شهر برای برپایی اجلاس وزرای گردشگری کشورهای آسیایی این خبر را اعلام کرده است.
او گفته است که راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی در توزیع عادلانه ثروت و فضای کسب‌وکار مؤثر است و زمینه سرمایه‌گذاری برای کسب‌وکارهای کوچک ایجاد می‌کند و هر شخصی با اندک سرمایه و با استفاده از تسهیلات اشتغال روستایی ارزان‌قیمت خانه‌های بوم‌گردی که سازمان میراث فرهنگی پرداخت می‌کند، موفق به رونق بیشتر روستاها می‌شود. رئیس سازمان میراث ‌فرهنگی همچنین اعلام کرده است که اقامتگاه‌های بوم‌گردی موجب کاهش مهاجرت از روستا به شهر شده و حتی مهاجرت‌ها را برعکس کرده است. او گفته که اکثریت کسانی ‌که خانه بوم‌گردی در روستاها راه‌اندازی کرده‌اند، جوانان با ریشه روستایی هستند که با تکنیک‌های روز و روش‌های جدید و علمی بازاریابی با استفاده از فضای مجازی در جذب گردشگر خارجی و داخلی موفق بودند.

باز هم پای آمار در میان است 

اظهارات رئیس سازمان میراث ‌فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری در نوع خود بسیار جذاب است اما اصلی‌ترین مرجع اظهارنظر درباره اقامتگاه‌های بوم‌گردی، فعالان اصلی این بخش و اعضای انجمن اقامتگاه‌های بوم‌گردی کشور هستند. رئیس سازمان میراث فرهنگی حتما از صدور مجوز تشکیل 2هزار اقامتگاه بوم‌گردی در کشور خشنود است چون این ایده افزایش آمار فعالیت‌های سازمان میراث ‌فرهنگی را به همراه دارد و قرار است تعداد اقامتگاه‌های بوم‌گردی کشور را به 2هزار و 600اقامتگاه برساند. مونسان حتی از ارائه تسهیلات به اقامتگاه‌های بوم‌گردی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خبر داده است که منظور او احتمالا وام 100 میلیون تومانی برای ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی است که قرار است از صندوق توسعه ملی به مالکان اقامتگاه‌های بوم‌گردی پرداخت شود.
آیا صدور بی‌رویه و بی‌ضابطه مجوز احداث اقامتگاه‌های بوم‌گردی تأثیر منفی بر اهداف اولیه ایجاد این اقامتگاه‌ها دارد؟ آیا اعلام اختصاص یکصد میلیون تومان به راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در کشور موجب نمی‌شود افراد بسیاری از نقاط مختلف کشور کار و زندگی خود را کنار بگذارند و به طمع دریافت 100میلیون تومان وام و بدون داشتن تخصص و تجربه به موضوع اقامتگاه‌های بوم‌گردی ورود کنند. آیا سرانجام این کار، هرج و مرجی نیست که در نهایت به زیان صنعت گردشگری و حتی تخریب محیط‌زیست منجر می‌شود؟ رئیس سازمان میراث‌فرهنگی بهتر است در این گزارش پای صحبت اعضای هیأت مؤسس انجمن اقامتگاه‌های بوم‌گردی بنشیند تا برای او مشخص شود چرا نباید عجولانه به راه‌اندازی 2هزار اقامتگاه بوم‌گردی جدید در کشور اقدام کند و شرط راه‌اندازی اقامتگاه بوم‌گردی را بر تمکن مالی متقاضیان و آموزش پیش از اقدام، داشتن طرح توجیهی و ظرفیت سنجی موکول کند.

مردم را بیچاره نکنید

مازیار آل‌داوود، مالک یکی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روستای گرمه در حاشیه کویر مرکزی ایران است. او بیش از 20سال است که اقامتگاه خود را در این منطقه راه‌اندازی کرده است. گرمه روستایی بود که او در بدو ورود به آن با منطقه‌ای متروکه مواجه شد. وقتی به نخلستان روستا رفت پاهایش تا مچ درون خرمای ریخته شده از نخل فرو رفت. هیچ‌کس نبود که نخلستان‌ روستا را سامان بدهد. حتی خرمای مانده بر نخیل را بچیند. به‌تدریج با خانه بوم‌گردی‌اش کاری کرد که روستاییان مهاجرت کرده در این 2 دهه به روستایشان بازگردند. کارگاه سفالگری راه انداخت و به‌تدریج جوان‌ترها هم که دیدند گرمه دارای شغل است و موجی از گردشگران خارجی و داخلی به روستایشان رفت‌وآمد می‌کنند؛   از شهرها بازگشتند و نخلستان گرمه را آباد کردند. مازیار آل‌داوود حالا 2 روز است که عضو هیأت‌مدیره انجمن اقامتگاه‌های بوم‌گردی کشور شده است. بیش از 2 دهه زندگی‌اش را صرف راه‌اندازی و گرداندن یک خانه کاهگلی در روستا کرد و با چالش‌های بسیاری مواجه شد تا به مسئولان محلی اثبات کند گردشگری، راه نجات منطقه است. برایش پاپوش دوختند تا او را فراری دهند اما او ماند و مقاومت کرد و گرمه را از نو ساخت.
او حالا به همشهری می‌گوید: راه‌اندازی 2هزار اقامتگاه بوم‌گردی در این شرایط کشور شاید خطری برای فعالیت بوم‌گردی نداشته باشد، اما قطعا افرادی را که بخواهند به این حوزه ورود کنند بیچاره می‌کند. خصوصا که اعلام کرده‌اند وام یکصد میلیون تومانی هم می‌دهند.
سیدهاشم طباطبایی هم دارای دو اقامتگاه بومگردی از بین 600اقامتگاه کنونی فعال در ایران است که او هم حالا دو دهه است باراندازهای طباطبایی را فعال نگه داشته است. او سال‌های زیادی در کویر فرحزاد در بخش شمالی روستای مصر میزبان گردشگران داخلی و خارجی بود و زمین کشاورزی اطراف روستا را سبز کرد و پرورش ماهی راه انداخت و دامداری را ادامه داد. حتی از گردشگران هم خواسته است که در زمان اقامت خود، این فعالیت‌ها را تجربه کنند. او یکی دیگر از اعضای انجمن اقامتگاه‌های بومگردی ایران است که دو روز پیش انتخابات آن برگزار شد. می‌گوید: شرایط به‌گونه‌ای است که هر فردی می‌تواند به موضوع بومگردی ورود کند و قانون و ضابطه‌ای بر این فعالیت حاکم نیست. او در مورد ضرورت راه‌اندازی 2هزار اقامتگاه بومگردی در کشور می‌گوید: در این سال‌ها تمام بحث ما این بود که باید ابتدا برای صدور مجوز اقامتگاه بومگردی ظرفیت‌سنجی و برای اقامتگاه‌ها زیرساخت ایجاد شود؛ چون هرنقطه‌ای ظرفیت راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی را ندارد. طباطبایی از تبدیل 5درصد از خانه‌های روستای مصر در منطقه خور و بیابانک به اقامتگاه بومگردی خبر داده که رقم زیادی است و می‌گوید: این وضعیت در شرایطی ایجاد شده است که هیچ‌کس به فکر تأمین زیرساخت‌ها پیش از راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی نیست و تنها به صدور مجوز اقدام می‌شود. این پیشکسوت اقامتگاه‌های بومگردی در ایران می‌گوید: اینکه گفته شود 2هزار اقامتگاه بومگردی در ایران راه‌اندازی خواهد شد آمار جالبی است درصورتی که باید پرسید آیا می‌دانند سرنوشت سرمایه‌گذاران در این بخش و سرمایه‌هایی که به این بخش وارد می‌شود چیست؟
طباطبایی می‌گوید: خیلی‌ها در سال‌های اخیر در اقامتگاه‌های بومگردی سرمایه‌گذاری کردند و مجوز را هم به‌راحتی گرفتند اما واقعا بیچاره شدند و سرمایه‌شان را از دست دادند و دچار چالش شدند. او در مورد اختصاص وام 100میلیون تومانی به اقامتگاه‌های بومگردی نیز می‌گوید: عده‌ای تنها برای گرفتن این وام درخواست مجوز کردند درحالی‌که اصلا به اعتقاد من اختصاص وام برای راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی از همان ابتدا نیز اشتباه بود؛ چون این تصور برای خیلی‌ها ایجاد می‌شود که تنها برای گرفتن این وام باید به موضوع راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی ورود کنند. درصورتی که با 100میلیون تومان امکان ندارد بتوان یک اقامتگاه بومگردی در هر نقطه‌ای از ایران راه‌اندازی کرد. این عضو انجمن اقامتگاه‌های بومگردی کشور گفت: قرار بود هر فردی براساس اقلیم خود فرهنگ خود را نیز معرفی و احیاء کند. ولی به‌دلیل صدور بی‌رویه مجوز تاسیس اقامتگاه بومگردی و نبود مدیریت درست، همه‌‌چیز خراب شد. حالا امروز می‌بینید که مثلا فردی خانه‌ای مدرن و امروزی ساخته و ادعا می‌کند که دارای یک اقامتگاه بومگردی است. درحالی‌که تأکید ما از همان ابتدا این بود که بومی‌ها به این حوزه ورود کنند؛ چون این کار تنها در کنار کشاورزی و دامداری جواب می‌دهد، نه اینکه یک غیربومی با نگاه صرفا تجاری و با هدف سرمایه‌گذاری به زیست‌بوم یک منطقه ورود کند.
او هدف دیگر راه‌اندازی اقامتگاه‌های بومگردی را حفظ محیط‌زیست و منابع‌طبیعی اقلیم‌های مختلف کشور خواند و گفت: در شرایط فعلی با ورود افراد غیربومی که تنها نگاه تجارت دارند، وضعیت بومگردی به جایی رسیده است که مشکلات زیادی در اقلیم و محیط‌زیست مناطق مختلف کشور ایجاد شده و افرادی که بدون اطلاع از اهداف بومگردی به این حوزه ورود کردند نه‌تنها عامل حفظ محیط‌زیست و طبیعت نشدند بلکه برایشان هم اهمیتی ندارد که محیط‌زیست به زباله آلوده شود. آنها حتی خاک را هم براحتی جابه‌جا می‌کنند و نه‌تنها به فرسایش خاک در اقلیم دامن می‌زنند که منجر به از بین رفتن گونه‌های جانوری نیز شده‌اند.


تلاش برای رتبه بندی و استاندارد‌سازی اقامتگاه‌های  بوم گردی

مازیار آل‌داوود  مالک یکی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی یه همشهری گفت: افراد تازه‌وارد به احداث اقامتگاه بوم‌گردی که بدون اطلاع از شیوه کار در این حوزه درخواست راه‌اندازی اقامتگاه بوم‌گردی کردند و مجوز گرفتند شروع به احداث اقامتگاه کردند، تا نیمه راه رفته‌اند و حالا به جایی رسیده‌اند که پولشان را خرج کرده‌اند، زیر قرض رفته‌اند و هر چه داشتند را از دست داده‌اند. چندین مورد تماس داشتم که به بنده گفتند سازمان میراث‌فرهنگی گفته است وام 100 میلیون تومانی می‌دهد. ما هم رفتیم و داروندار‌خود را برای ایجاد یک اقامتگاه گذاشتیم و حالا که می‌خواهیم اقامتگاه خود را تکمیل کنیم خبری از وام 100میلیون تومانی نیست. آل‌داوود اما معتقد است: حتی اگر وام 100 میلیون تومانی هم همان ابتدای کار برای راه‌اندازی اقامتگاه بوم‌گردی اختصاص بیابد که بعید است این اتفاق بیفتد، باز هم صاحب یک اقامتگاه جدید باید 3 سال منتظر بماند تا بتواند مسافر جذب کند و با خرجی که کرده است و بدهکاری زیادی که دارد عملا بیچاره می‌شود. او راه‌اندازی بی‌رویه اقامتگاه بوم‌گردی در کشور را موجب آسیب رساندن به صنعت گردشگری می‌داند و ادامه می‌دهد: بعضی‌ها فقط برای اینکه بتوانند پول و هزینه آب و برق اقامتگاه خود را بدهند به هر قیمتی که شده می‌خواهند مسافر جذب کنند و هیچ هدف گردشگری پشت این کار ندارند. به همین دلیل نه خدمات مناسبی به گردشگر داخلی و خارجی می‌دهند و نه به تحقق اهداف اقامتگاه‌های بوم‌گردی کمک می‌کنند. اهداف اقامتگاه بوم‌گردی کاملا فرهنگی بود و الان هم تمرکز انجمن اقامتگاه‌های بوم‌گردی ایران بر این موضوع خواهد بود که قوانین، شروط و اهداف اقامتگاه‌های بوم‌گردی را تدوین کند و با اختیاراتی که از سازمان میراث ‌فرهنگی می‌گیرد، موضوع آموزش، رتبه‌بندی و استانداردسازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی را در دستور کار خود قرار دهد.