4 دلیل بیکاری

جمعیت بیکاران به 3.2میلیون نفر می‌رسد که بررسی‌ها نشان می‌دهد کمتر از نیمی از آنها سابقه کار ندارند اما 56درصد از این افراد قبلا دارای کار بوده‌اند و به دلایلی مجبور یا ناچار به ترک کار شده‌اند.

 به گزارش همشهری، بررسی‌های وزارت کار حاکی از این است که 1.8میلیون نفر از جمعیت 3.2میلیون نفری بیکاران ایران در سال 96، قبلا در ردیف شاغلان محسوب می‌شدند که بخش زیادی از آنها به 4دلیل عمده بیکار شده‌اند. براساس این آمارها، 1.6میلیون نفر از این بیکاران را مردان و 200هزار نفر را بانوان تشکیل می‌دهند که 25درصد آنها به‌دلیل موقتی بودن کار و 16.3درصد از آنها به‌دلیل پایین‌بودن درآمد، شغل خود را از دست داده‌اند یا مجبور به ترک کار شده‌اند. همچنین اخراج یا تعدیل نیرو عامل 14درصد از بیکاری‌ها بوده که بخش عمده آن می‌تواند ناشی از وخامت وضعیت بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی باشد. نکته قابل‌تأمل این است که 13.5درصد از بیکاران، سربازان وظیفه‌ای بوده‌اند که با به پایان رسیدن دوره خدمت وظیفه به جرگه بیکاران پیوسته‌اند.

بررسی این عوامل چهارگانه که جمعا 68.8درصد عوامل بیکاری نیروهای شاغل در سال 96را رقم زده‌اند نشان می‌دهد 2موضوع مورد گلایه جامعه کارگری اعم از موقتی بودن قراردادهای کار و پایین بودن دستمزد، 2عامل اصلی بیکاری افراد نیز بوده است. در آمارها اینگونه به‌نظر می‌رسد که 25درصد بیکار‌شدگان در سال گذشته کارهای موقتی و فصلی داشته‌اند و با اتمام دوره فعالیت به‌ناچار بیکار شده‌اند اما در عمل بخش قابل‌توجهی از این افراد در مشاغل با ماهیت مستمر اما با قراردادهای موقت یک یا چند‌ماه اشتغال داشته‌اند که با اتمام کار، بدون دریافت مزیت‌هایی مانند بیمه بیکاری، اشتغال خود را از دست داده‌اند.

در کنار این مسئله که عملا به قطع دستمزد نیروی کار می‌انجامد، بخش قابل‌توجهی از شاغلان نیز به‌دلیل پایین بودن دستمزد ترجیح داده‌اند بیکار بمانند که مستقیم می‌تواند 2موضوع را به چالش بکشد. وقتی براساس آمارها 16.3درصد از بیکارانی که قبلا اشتغال داشته‌اند، دلیل بیکاری خود را دستمزد پایین عنوان کرده‌اند، سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا طرح‌هایی مانند طرح کارورزی که بر پایه تأمین نیروی کار ارزان استوار شده و در آن به هر کارورز فقط یک‌سوم حداقل حقوق پرداخت می‌شود می‌تواند متقاضیان کار را جذب کند و اگر جذب کرد آیا قادر به تأمین معیشت آنها هست یا نه؟

از سوی دیگر، تهدیدهایی مبنی بر از دست رفتن اشتغال موجود به‌واسطه افزایش دستمزد نیروی کار نیز موضوع دیگری است که با این آمارها نگرش درباره آن باید تغییر کند. در جریان بررسی درخواست کارگران برای جبران افزایش هزینه‌های معیشت در شورای‌عالی کار، کارفرمایان بارها هشدار داده‌اند که با افزایش دستمزد احتمال ریزش اشتغال موجود بالا می‌رود که نمایندگان کارگری آن را تهدیدی برای بیکار کردن کارگران تلقی کردند.

حال که آمارهای وزارت کار نشان می‌دهد تعداد قابل‌توجهی از بیکاران فعلی قبلا شاغل بوده‌اند و به‌دلیل پایین بودن دستمزد ترجیح داده‌اند بیکار باشند، این سؤال مطرح می‌شود که اگر معیشت نیروی کار در ازای اشتغال تأمین نشود، او با چه هدفی باید به اشتغال خود ادامه دهد که کارفرمایان تهدید به بیکاری را به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مزدی کارگران استفاده می‌کنند.