تنهایی جولایی

نساجی سنتی آذربایجان غربی یا «جولایی» که لغت آن در زبان کردی جنب و جوش معنی می‌شود، در آستانه انقراض قرار دارد؛ صنعتی که نامش را از تحرک فراوان در هنگام بافتن وسایل مختلفی چون سجاده، پشه‌بند، لباس مردانه کردی و... گرفته است. به گزارش ایرنا، ساکنان مناطق کردنشین آذربایجان غربی همچون دیگر مناطق این سرزمین کهن، علاقه فراوانی به تامین نیازهای خود از طبیعت و محصولات تولیدی هنرمندان جولایی داشتند. این زاگرس‌نشینان با استفاده از هنر خود پوشاک مورد نیازشان را از پشم دام‌های کوچکی چون گوسفند و بز تامین می‌کردند و جولایی در حقیقت صنعت تولید پارچه‌های محلی آنان بود. جولایی‌کاران با دقت و ظرافت زیادی تار و پودهایی را با نقش و نگارهای خاص به هم پیوند می‌دادند و بر اساس نیاز، انواع پارچه‌های مخصوص تهیه می‌کردند. این محصولات نساجی سنتی شامل چارشیو (چادرشب یا رختخواب‌پیچ)، برمال (سجاده یا جانماز)، پوپشمین (پشه‌بند یا توری)، رانک و چوخه (لباس مردانه کردی)، بوزو (ساق‌بند)، جاجیم و غیره بوده است. 


تنها فعال هنر جولایی 

«علی بشیری» تنها فعال هنر جولایی در استان که نشان ملی مرغوبیت دریافت کرده است می‌گوید: حدود 50 سال است مشغول به این حرفه هستم و آن را از استاد خود در کارگاه آموخته‌ام. وی محصولات کارگاهی خود را چارشیو، برمال، پوپشمین و بوزو عنوان می‌کند و می‌افزاید: تاکنون به عنوان صنعتگر نمونه صنایع‌دستی کشور و صنعتگر نمونه صنایع‌دستی استان انتخاب شده و در نمایشگاه‌های مختلف صنایع‌دستی در سطح استان و کشور شرکت داشته‌ام. 


فعالیت یک کارگاه جولایی در آذربایجان غربی 

معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان غربی می‌گوید: صنعت نساجی سنتی جولایی که به مناطق جنوبی آذربایجان غربی و کردستان اختصاص دارد از جمله هنرهای بومی در حال فراموشی است و در زمان حاضر تنها یک کارگاه در سطح استان در این زمینه فعالیت می‌کند. 
«افسانه رنجبر قاسمی» می‌افزاید: نساجی سنتی یا جولایی در محدوده‌‌های کردنشین به نام مکریان رواج دارد و تولید منسوجاتی نظیر سجاده، چادر شب و پارچه لباس کردی مردانه مورد توجه ویژه این صنعت است. یکی از مهم‌ترین دست‌بافته‌های سنتی آذربایجان غربی که در شهرستان‌های بوکان، مهاباد، سردشت و پیرانشهر رواج دارد، جاجیم است. در گذشته به‌جای جاجیم واژه جولایی به کار می‌بردند و اکنون نیز در مناطق شمال غرب کشور به این حرفه جولایی گفته می‌شود و استادکاران آن را نیز جولا می‌گویند. 

رنجبر به‌صرفه نبودن سرمایه‌گذاری، نداشتن کاربرد در زندگی مدرن، تغییر ذائقه مخاطب امروز، کیفیت و بسته‌بندی بسیار نامناسب را از دلایل کم‌رونق شدن بازار این رشته از صنایع‌دستی عنوان کرد. وی حمایت از بازاریابی مناسب برای محصول تولیدی هنرمندان، پذیرش هنرمندان و صنعتگران به عنوان یک عضو مولد در جامعه همانند دیگر بخش‌های اقتصادی دولت، بهینه‌سازی و استانداردسازی محصولات، تغییر کاربرد و پیدا کردن کاربردهای جدید در کنار تعامل با سایر نهادهای تولیدکننده و صادرکننده و استفاده از تجربه‌های آنان را در جلوگیری از انقراض صنایع‌دستی مهم عنوان کرد. 


سلیقه مردم تغییر کرده است

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری پیرانشهر نیز با اشاره به این‌که تنها فعال هنر صنعت جولایی یا نساجی سنتی آذربایجان غربی در این شهرستان فعالیت می‌کند، می‌گوید: تغییر سلیقه مردم در دکوراسیون، معماری منازل، وجود رقبای صنعتی و کمبود مواد اولیه از عوامل اثرگذار در نابودی این صنعت به شمار می‌رود. «سلیمان بشیری» بیان کرد: برای احیای دوباره صنایع دستی، تولیدکنندگان باید محصولات تولیدی خود را مطابق با سلیقه روز در اختیار مردم قرار دهند و حتی برخی از وسایل را با حفظ اصالت، تغییر کاربری دهند و برای فروش در بازار آماده کنند.  وی می‌افزاید: احیای این صنعت به توجه ویژه مسئولان نیاز دارد و مدیران استانی و شهرستانی می‌توانند به‌جای خرید اجناس خارجی به عنوان، هدایای خود را از صنایع‌دستی انتخاب کنند تا علاوه بر حمایت از بخش تولید، گامی در فرهنگسازی برای استفاده از صنایع‌دستی برداشته شود. 


هنرهایی که خاک فراموشی می‌خورند 

کارشناسان، فلسفه ایجاد صنعت نساجی سنتی را تامین نیاز بشر به پوشاک می‌دانند و جولایی یکی از روش‌های قدیمی در این صنعت است که در فرهنگ دهخدا با عنوان جولایی یا جولاهی از آن یاد شده است. علاوه بر صنعت نساجی سنتی (جولای) 5 رشته دیگر از صنایع‌دستی استان شامل چاروق‌دوزی، ریزه‌کاری قدیم، سبدبافی، حصیربافی و چهل‌تکه‌دوزی در آستانه فراموشی قرار گرفته است. جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، منبت‌کاری، ریزه‌کاری، شیشه‌گری، چاپ‌های سنتی و رنگرزی، رودوزی و قالیبافی، معرق‌کاری و پیکره‌تراشی از جمله صنایع‌دستی آذربایجان غربی به شمار می‌رود.