پیگیری
«دایه دایه» ثبتجهانی نخواهد شد
چند روزی است که فضای مجازی پر شده از خبری با عنوان ثبت جهانی ترانه حماسی لری «دایه دایه»، ترانهای که البته سال1401 هم خبر رسید ثبت ملی شده است. آن زمان بهروز وجدانی، عضو هیأت کارشناسی شورای ملی ثبت آثار میراث فرهنگی ناملموس از ثبت ترانه «دایه دایه وقت جنگه» در فهرست ملی میراث ناملموس خبر داده بود. اما این موضوع چقدر صحت دارد؟ مدیرعامل مؤسسه فرهنگی و هنری میراث مانا که در حال حاضر ثبت جهانی پرونده «سنتهای مربوط به گهواره و لالاییخوانی» را در انتظار دارد، در این باره به همشهری گفت: طبق قوانین کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس اساسا ترانهها قابلیت ثبت جهانی ندارند. هرچند این اشکال در کشور ما وجود دارد که بعضی ترانهها در دوره برخی مدیران ثبت ملی شدهاند و حتی تشریفات اداری برایشان اجرا شده است، اما از نظر حقوقی و بر مبنای کنوانسیون این ثبتها خطاست و در سطح جهانی هم پذیرفته نیست. شهاب نیکمان افزود: از نگاه کنوانسیون، میراث فرهنگی ناملموس بهمعنای اقدامها، نمایشها، دانشها، مهارتها و نیز وسایل، اشیا، مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنهاست که جوامع، گروهها و در برخی موارد افراد،آنها را بخشی از میراث فرهنگی خود میدانند. یک مثال در این باره میزنم. امسال توانستیم «مهارت آینهکاری در معماری ایران» را به ثبت جهانی برسانیم. در این پرونده به شیوههای آینهکاری هندسی و مقرنس اشاره شده است، اما این عناوین بهصورت مجزا ثبت نشدهاند. در پرونده «سنتهای مربوط به گهواره و لالاییخوانی» هم که بهصورت مشترک از سوی 3کشور تاجیکستان، ترکمنستان و ایران ارائه شده، گهوارهسازی، آماده کردن گهواره و خواندن لالایی از سوی مردان و زنان مطرح شده، اما متن لالایی یا سرودها نیامده است. موتورچی، دایه دایه یا دایه دایه وقت جنگه یک ترانه حماسی لری است که در فهرست آثار فاخر موسیقی ایران ثبت شده. این ترانه نخستین بار در اردیبهشت سال۱۳۴۴ با صدای حشمتالله رشیدی از رادیو ملی ایران پخش شد. ریشه این ترانه به جنگ جهانی اول و زمان حضور قوای روس و انگلیس در ایران برمیگردد؛ زمانی که اقوام لر مورد آزار اقوام خارجی قرار گرفته بودند و آنها هم این ترانه را برای اتحاد و تقویت روحیه سلحشوری در قوم خود ساختند.
