مکتب هنرمندانه زیارت
دومین کنگره بینالمللی مکتب هنر رضوی در بهمنماه برگزار میشود
مسعود میر | روزنامهنگار
آن زن روستایی که پای دار قالی مینشیند و فرشی که میبافد، بعدها زیر پای زائران آستان حضرت است؛ آن کاشی کوچک صحن آزادی که هزارانش با مشقت و هنر استادکاران لعاب خورده و رنگ گرفته و پخته شده و به دیواری رسیده که خاصترین نقطه دینی این سرزمین است، آنها همه تقدیس قطعهای از بهشت را خاصتر کردهاند. هنر در بزرگترین گنجینه هنری جهان اسلام برای ما تبدیل شده به پازل خواستنی حرم امام رضا(ع) و این فقط حرف آیین و مذهب نیست که حرف از هنر جهانی است. هنری که در تمام تاریخ، پیرامون شخصیت قدیسان فخرآوری کرده و در ایران زمین هم به مبارکی دلبستگی به امام رئوف تبدیل به چشمه زلال و همواره جوشان شده است.
این یک واقعیت تاریخی است که آثار هنری بسیاری در طول تاریخ از بین رفتهاند اما آنچه بیشتر از هنر باقیمانده بسیار هم زلف آیینهاست. بررسی آثار تاریخ هنر نشان میدهد که کاخها ویران شدهاند اما کلیساها، مسجدها و اماکن آیینی باقی ماندهاند؛ حتی اگر دستخوش تغییر کاربری شده باشند. از سیستین در رم بگیرید تا نوتردام در پاریس، از ایاصوفیه در استانبول تا مسجد بزرگ دمشق. حرف قیاس نیست اما وقتی در فالنامه شاه طهماسب 3تصویر از جمال امام رضا(ع) موجود است یعنی ارادت ما ایرانیان به حضرت سبقه تاریخی دارد و هنوز هم مستمر است.
حالا گروهی دغدغهمند و اهل فرهنگ و هنر میخواهند با این ایده که میتوان براساس شخصیت یک قدیس یا امام آثار فاخر خلق کرد،
به دنبال نظریهپردازی در یک کنگره بینالمللی هستند؛ کنگره بینالمللی مکتب هنر رضوی که به برگزاری دومین دورهاش نزدیک میشود. مؤسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی، بانی این کنگره و قرار است در روزهای پایانی بهمنماه در مشهد، گام دوم این کنگره برداشته شود.
سیدرضی موسوی گیلانی، دبیر علمی کنگره در بخشهایی از صحبتهایش به هنر میکل آنژ در نمازخانه کلیسای سیستین اشاره کرد و همین موضوع سبب شد تا سؤال همشهری از حاضرین در جلسه به موضوع کاربردی شدن نتایج این کنگرهها و افق آینده ذهنیشان مرتبط شود. سؤال از این قرار بود که بهعنوان مثال در همان کلیسای سیستین در مجموعه موزه واتیکان اجازه عکاسی از نقاشی آفرینش آدم داده نمیشود اما در گوشه و کنار موزه و مجموعه واتیکان میتوان کارتپستالها و آثار هنری و صنایعدستی مختلفی را با این نقش خریداری کرد؛ درحالیکه ایرانیان عاشق امام رضا(ع) برای خرید یک سوغات هنری از آستان قدس رضوی گزینههای متکثر، کاربردی و همهپسند ندارند. در پاسخ به این موضوع امیرمهدی رحیمی، مدیرعامل مرکز آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی و دبیرکل کنگره تأکید کرد که« هنر در مجموعه آستان قدس رضوی از ابتدا در خدمت زیارت بوده و امری انتزاعی به شمار نمیرفته است. با اینکه در دورههای مختلف تاریخی، شمایل این هنر متفاوت بوده و بهعنوان مثال، هنر صفویه در حرم با هنر قاجار و دورههای متاخر متفاوت است اما همواره استمرار داشته و متوقف نشده و در خدمت زیارت بوده است.» بهگفته رحیمی، در کلیساها، هنر در فضای مذهبی قالب است اما در حرم رضوی، هنر در خدمت معنای زیارت است. او گفت:« البته حرف شما درست است اما باید یادآوری کنم که در مکتب هنر رضوی فقط نمیخواهیم حرفها در کتابخانهها و در حد نظریه بمانند؛ بلکه قرار بر این است که این هنر به زندگی مردم وارد شود و در خلق آثار هنرهای کاربردی هم فعال هستیم و البته این گستره باز هم افزایش خواهد داشت.»
