اصطلاح آسیاب به نوبت از کجا آمده؟

زهرا بلندی؛ روزنامه نگار

در روزگاری نه‌چندان دور، تهران صدای سنگ آسیاب را در دل کوچه‌هایش می‌شنید. فصل آسیاب که می‌رسید، کشاورزان شمیران و آبادی‌های اطراف، کیسه‌های گندم را بر دوش می‌گرفتند و راهی روستاهایی می‌شدند که آسیاب آبی داشت. صف‌های بلند کیسه‌ها، نظم خاصی می‌طلبید و آسیابان، با صبر و دقت، نوبت‌ها را تعیین می‌کرد. از همین‌جا بود که اصطلاح «آسیاب به نوبت» در زبان مردم جا گرفت؛ نه فقط به‌عنوان یک عبارت، بلکه به‌مثابه آیینی از زندگی.
علیرضا زمانی، تهران‌پژوه با اشاره به اینکه تهران، روزگاری پر از آسیاب‌های آبی بود، می‌گوید: «گردانه آسیاب با آب رودخانه‌ها به گردش در می‌آمد. شمار آسیاب‌های تهران آنقدر زیاد بود که تنها در گستره دولاب 7آسیاب وجود داشت. در طرشت 3آسیاب، در شمیران آسیاب‌های معروفی چون آسیاب‌ گیلاسی دربند یا آسیاب چیذر و نیز آسیاب‌های معروفی چون آسیاب یوسف‌آباد، آسیاب والی و آسیاب جلالی وجود داشتند.»
اگرچه دوران طلایی آسیاب‌های تهران با ساخت کارخانجات تولید آرد به سر آمد و گردانه آسیاب‌ها یک به یک از حرکت ایستادند، اما هنوز هم بقایای مهم‌ترین آسیاب‌های تهران را می‌شود در گوشه و کنار شهر پیدا کرد. زمانی با بیان این موضوع ادامه می‌دهد: «آسیاب آبی عجایبی در محدوده یوسف‎‌آباد یکی از آنهاست که قدمتی حدود ۱۵۰ سال دارد. مالک فعلی آن، سیدجلال عجایبی، وارث خانواده‌ای است که از سال ۱۳۲۲ مالکیت این آسیاب را در اختیار داشته‌اند. آسیاب کهک در حوالی محله مرزداران، از همین آسیاب‌های خاطره‌انگیز است که توسط یکی از بانوان نیکوکار وقف فقرا شده بود که اکنون آخرین بقایای آن در خیابان شقایق و در محاصره آپارتمان‌های بلندمرتبه اطرافش قرارگرفته و هیچ نشانی از دوران طلایی خود ندارد. و آسیاب والی حوالی پل چوبی نمونه‌ای دیگر است که تنها اثر به‌جای مانده از آن دیوار آجری بلندی است که دری ندارد و آن سویش پیدا نیست.»