بمباران زمین با استارلینک

زهرا خلجی | روزنامه‌نگار

در سال‌های اخیر و به‌ویژه در ماه‌های اخیر، تعداد نسبتا زیادی از ماهواره‌های استارلینک سقوط کرده و در جو زمین متلاشی شده‌اند. این پدیده، توجه دانشمندان، انجمن‌های فضایی و عموم را به‌خود جلب کرده است. درحالی‌که شرکت اسپیس‌ایکس مالک استارلینک اطمینان می‌دهد که بیشتر این ماهواره‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌طور ایمن در جو بسوزند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که پیامدهای زیست‌محیطی، خطرات برخورد با ماهواره‌های دیگر و انتشار ذرات فلزی در جو زمین نباید نادیده گرفته شود.

چرا سقوط؟
ماهواره‌های استارلینک معمولا در ارتفاع‌های پایین‌تر قرار می‌گیرند تا اگر شکست عملکردی رخ دهد، به مرور توسط مقاومت جو، پایین برود و بازگشت به جو انجام شود. عمر مفید این ماهواره‌ها معمولا بین 5تا 7سال است و پس از آن، با فرمان کنترل‌شده یا به‌صورت طبیعی، به جو بازمی‌گردند و غالبا در جو متلاشی می‌شوند، اما در مواردی شرایط غیرمنتظره مانند فعالیت خورشیدی شدید، نوسانات چگالی جو یا خطاهای فنی می‌تواند باعث افت سریع یا غیرقابل کنترل شود.

موارد واقعی سقوط استارلینک
جدیدترین مورد طی یک ماه گذشته اتفاق افتاده است که بیش از 100ماهواره استارلینک بر اثر توفان‌های خورشیدی متلاشی شده و سقوط کرده‌اند.
همچنین  یک سقوط دسته‌ای در ژانویه ۲۰۲۵ گزارش شده که بیش از ۱۲۰‌ماهواره استارلینک به جو بازگشته‌اند؛ به‌طوری که روزانه میانگین ۴ تا ۵ماهواره در حال سوختن در جو دیده شده‌اند. در فوریه 2022 و مه 2024 نیز سقوط‌هایی  به سمت زمین شکل گرفته‌اند.

علل سقوط‌ها و مکانیسم‌های ممکن
نوسانات چگالی جوی و فعالیت خورشیدی: افزایش فعالیت خورشیدی (انرژی زیاد، باد خورشیدی، توفان‌های مغناطیسی) باعث گرم شدن و انبساط لایه‌های فوقانی جو می‌شود. در نتیجه مقاومت جو در ارتفاعات بالاتر افزایش می‌یابد و ماهواره‌ها انرژی بیشتری از دست می‌دهند و سریع‌تر پایین می‌آیند.
خطاهای عملکردی یا نقص فنی: ممکن است برخی ماهواره‌ها نتوانند از موتورهای تصحیح مدار استفاده کنند، سیستم کنترل جهت دچار مشکل شود یا اجزای داخلی آسیب ببینند که باعث شود نتوانند در ارتفاع بمانند.
عدم‌موفقیت در رسیدن به ارتفاع نهایی: بعضی پرتاب‌ها، ماهواره‌ها را در ارتفاع موقت قرار می‌دهند تا عملکردشان بررسی شود و اگر در این بازه دچار مشکلی شوند، ممکن است اصلا نتوانند به مدار نهایی برسند و دچار افت شوند؛ مثلا در پرتاب فوریه ۲۰۲۲ موردی از این دست دیده شده است.

حواشی، نگرانی‌ها و مخاطرات احتمالی
تقریبا تمام ماهواره‌های کوچک به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که هنگام ورود به جو بسوزند و چندان بخش‌های باقیمانده‌ای به سطح زمین نرسد. با این حال، در موارد استثنایی ممکن است قطعاتی مقاوم‌تر از جو عبور کنند. خطر برخورد با هواپیما یا انفجار نزدیک به شهرها به‌شدت کم است، اما از منظر مخاطرات صفر نیست. یکی از نگرانی‌ها انتشار اکسیدهای آلومینیوم و فلزات دیگر در جو است که ممکن است بر لایه ازن یا واکنش‌های شیمیایی جو تأثیر بگذارند. همچنین اگر بازگشت‌ها به‌صورت کنترل نشده باشد، ممکن است قطعاتی کوچک در فضا پراکنده شوند و سپس خطر برخورد به سایر ماهواره‌ها را افزایش دهند. این می‌تواند زنجیره‌ای از برخوردها را فعال کند که به‌عنوان «سناریوی کسلر» شناخته می‌شود.