ردپایی از خاطره آب

مجید جباری؛ روزنامه‌نگار

۱۸مهرماه روز بزرگداشت زاینده‌رود است؛ رودی که نامش با زندگی، سرزندگی و هویت اصفهان گره خورده. اصفهانی‌ها سال‌هاست با نوای زاینده‌‌رود نفس می‌کشند و با جاری شدن آب در بسترش دوباره زنده می‌شوند. کافی است صدای آب زیر پل خواجو یا سی‌ و سه ‌پل بپیچد تا مردم دوسوی رود گرد هم بیایند، آواز بخوانند، بنوازند و زندگی را جشن بگیرند. اما امروز این تصویر دل‌‌انگیز تنها در خاطره‌ها مانده است. شریان حیاتی فلات مرکزی ایران سال‌هاست به رود فصلی تبدیل شده و گاه چند روزی جاری است و باز بی‌صدا خاموش می‌شود. بستر خشک زاینده‌رود حالا به محلی برای قدم زدن و یادآوری روزهای دل‌انگیز گذشته بدل شده است. برای مردم اصفهان، خشکی زاینده‌رود زخمی بر پیکر شهر است، بر روح و جان مردمانی که با آن قد کشیده‌ و بزرگ شده‌اند. زاینده‌رود منبع کشاورزی و صنعت بود و بخش بزرگی از فرهنگ و هویت اصفهان را شکل می‌‌داد. شعرخوانی‌ها و موسیقی‌های محلی و جمع‌های خانوادگی بر لب رود از پیوند عمیق مردم با آن حکایت دارد. اصفهانی‌ها زاینده‌رود را صرفا یک رودخانه نمی‌دانند و آن را «زنده‌رود» می‌نامند، چراکه جریان زندگی را در آغوش آن لمس کرده‌اند. خشکی‌های پیاپی زاینده‌رود نتیجه سال‌ها مدیریت نادرست منابع آب، تغییر در تقسیم‌بندی‌‌ها و انتقال بی‌‌رویه آب از سرچشمه‌های زاگرس است. رودی که روزگاری تا «گاوخونی» می‌رفت و اکوسیستمی غنی را در دل کویر زنده نگه می‌داشت اکنون در بخش‌های وسیعی از مسیر خود تنها ردپایی از خاطره آب دارد. اصفهان اما هنوز دست از امید نکشیده‌ است. هر بار که آب در زاینده‌‌رود جاری می‌شود مردم با شور و شوق کنارش می‌روند، شادی می‌کنند و گاه به رمز و رازهایی که در دل دارد گوش می‌سپارند. زاینده‌رود در سال۱۳۸۹ به‌عنوان یکی از میراث‌های طبیعی ایران ثبت شد. اما میراث بودن کافی نیست. زنده‌رود باید دوباره جان بگیرد و جاری شود، به عشق مردمی که با لبخند رود زندگی می‌کنند.