ضیافت زنانه به صرف دود

زینب زینال‌زاده- فاطمه عسگرنیا| خبرنگار:

مناطق

راسته خیابان ولی‌عصر(عج) از تقاطع تئاتر شهر تا تجریش از دیرباز به دلیل وجود مجموعه‌های فرهنگی و هنری، مراکز علمی و آموزشی و اماکن تفریحی متعدد، محل‌‌ تردد دانشجویان و به‌طور کلی جوانان بوده است. اگر در گذشته این نقطه از پایتخت، پاتوق دوستان برای درس خواندن و تبادل اطلاعات بود، این روزها به برکت وجود سفره‌خانه‌ها و کافی‌شاپ‌ها به محل برگزاری دورهمی‌های دوستانه اما فارغ از درس و کتاب تبدیل شده است. فضایی که جوانان به‌ویژه بانوان می‌توانند مواد دخانی از جمله قلیان استعمال کنند. هرچند این کار غیرقانونی نیست، اما بر اساس گفته «محسن نظری» رئیس اتحادیه قهوه‌خانه‌داران و سفره‌خانه‌ها، خلاف آیین‌نامه انضباطی اداره اماکن است و به نوعی تخلف محسوب می‌شود و شاید همین فضاها موجب افزایش این پدیده اجتماعی میان بانوان شده‌اند. این در حالی است که «محمدرضا مسجدی» دبیر کل اتحادیه جهانی مبارزه با دخانیات، از 10 برابر شدن آمار گرایش و مصرف قلیان توسط بانوان خبر می‌دهد. به کلام دیگر، نرخ مصرف دخانیات میان زنان به مردان نزدیک می شود.  برای تماشای تخلف انضباطی در سفره‌خانه‌ها و نحوه سرو قلیان برای بانوان در مسیر بوی تنباکویی که به مشاممان می‌رسد، حرکت می‌کنیم و وارد سفره‌خانه معروفی می‌شویم. 
      
پیرمرد چاقی، کنار سینی تبلیغاتی سفره‌خانه روی چهارپایه چوبی زهوار در رفته‌ای نشسته و هرازگاهی با دستمال یزدی چهارخانه عرق نشسته بر پیشانی چروکیده و سیاهش را پاک می‌کند. کارش شکار جوانک‌هایی است که از مقابل سفره‌خانه رد می‌شوند. چشمش به هر جوانی که می‌خورد صدای زمخت دو رگه‌اش را ته حلق می‌اندازد و می‌گوید: «غذای داغ، قلیان چاق، چای تازه‌دم... بدو بیا....» با دیدنمان گل از گلش می‌شکفد و در پاسخ به سؤالمان که «آیا به خانم‌هایی که آقا همراهشان نیست هم قلیان عرضه می‌شود؟» در حالی‌که ابروهای بلند سیاه و سفیدش را در هم می‌پیچد می‌گوید: «اینجا برای عرضه قلیان به خانم‌ها خبری از دلال‌بازی نیست.» مقصودش از دلال‌بازی، عدم حضور پارتنرهایی است که با گرفتن مبالغی بین  20 تا 30 هزار تومان نقش همراه خانم‌ها را برای دریافت قلیان در سفره‌خانه‌ها بازی می‌کنند. ته مانده چای‌اش را می‌خورد و دستی به سیبیل‌های خیسش می‌کشد و به داخل سفره‌خانه دعوتمان می‌کند. 


موسیقی همراه با بوی دود

 فضا پر از دود و دم است. صدای موسیقی در حال پخش، روی پرده سفره‌خانه و قل قل قلیان‌ها، ملودی نو پدیدی است که به دل اهالی‌اش حسابی می‌چسبد. مردی جوان به استقبالمان می‌آید. تخت‌ها روی صفه است و میز و صندلی در قسمت پایینی سفره‌خانه. همانجا که چند مرد قوی جثه از زاویه‌ای که دید خوبی دارد کل مجموعه را زیر نظر دارند. نگاهی به دور و برمان می‌اندازیم. روی هر تخت زوج زن و مردی نشسته و بر بالش‌ها لمیده و در میان گپ و خنده‌هایشان هرازگاهی، پُکی هم به قلیان‌ها می‌زنند. گارسون جوان پیشنهاد می‌کند ما برای نشستن، پشت میزها را انتخاب کنیم تا راحت‌تر باشیم. خیلی از جوانک‌های عاشق هم گوشه دنج سفره‌خانه را انتخاب و خود را لابه‌لای دود و دم قلیان‌هایی که از هر یک بویی متفاوت به مشام می‌رسد، پنهان کرده‌اند. 


منو با طعم تنباکو

منوی سفره‌خانه پر از قلیان با طعم‌های مختلف است. قول می‌دهد قلیان پر و پیمانی برایمان چاق کند. زمان زیادی نمی‌گذرد که سینی چای قند پهلو با سماور مسی و استکان‌های کمر باریک شاه عباسی را برایمان آماده می‌کند. همین که سرگرم دم کردن چای می‌شویم، مرد جوان قلیان به دست و لبخند به لب در کنار میز حاضر می‌شود و شروع می‌کند به چاق کردن قلیان. وقتی از او می‌پرسیم: «در این سفره‌خانه برای مهمانی‌های زنانه هم قلیان سرو می‌شود؟» در لابه‌لای چاق کردن قلیان و بیرون دادن دود غلیظی از آن می‌گوید: «هفته‌ای نیست که اینجا میزبان چنین مهمانی‌هایی نباشیم.» پُک محکمی به قلیان می‌زند و برای اینکه به قول خودش مشتری‌اش شویم، پیشنهاد تخفیف‌های چشمگیری ارائه می‌دهد و می‌گوید که در مهمانی زنانه، قلیان 25 هزار تومانی را با مبلغ 15 هزار تومان برایمان سرو می‌کند به شرط اینکه ما هم سور و سات مهمانی را با منوی کافی‌شاپ رنگین کنیم. کارتی می‌دهد و از ما می‌خواهد برای هماهنگی مهمانی، دست کم یک روز زودتر نسبت به رزرو تخت‌ها اقدام کنیم. به اجبار چند کام می‌گیریم و پس از پرداخت 27 هزار تومان از پله‌های سفره‌خانه بالا می‌رویم و از در خارج می‌شویم. 


قیمت نجومی برای دود

تصور می‌کردیم پدیده قلیان کشیدن بانوان، تنها به راسته خیابان ولی‌عصر(عج) که محل‌‌ تردد جوانان و وجود سفره‌خانه‌ها و کافی‌شاپ‌های متعدد است معطوف می‌شود، اما در تماس با چند سفره‌خانه و کافی‌شاپ مشخص شد این پدیده در سال‌های اخیر، رشد صعودی داشته و دیگر یک منطقه و محله درگیر آن نیست با این تفاوت که بچه‌های بالای شهر مانند همه تفریحاتشان برای قلیان نیز هزینه‌های آنچنانی  می‌پردازند و بانوان جنوب پایتخت با حداقل هزینه پای بساط قُل‌قُل می‌نشینند. نخستین تماس را با معروف‌ترین سفره‌خانه‌ شهرک غرب برقرار می‌کنیم و از فردی که پاسخگو است می‌خواهیم تا برای دورهمی زنانمان میز 5 نفری رزرو کنند. او می‌گوید: «مشکلی برای برگزاری دورهمی زنانه و سرو قلیان وجود ندارد. منتهی قلیان ساعت 23 سرو می‌شود.» قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌ها طبق قوانین انتظامی و آیین‌نامه انضباطی موظف هستند رأس ساعت 24 درها را ببندند و تعطیل کنند. یک ساعت مانده به تعطیلی، بهترین زمان برای سرو قلیان است چراکه مأموران در آن ساعت حضور کمرنگ‌تری دارند. در این سفره‌خانه قلیان را با مبلغ 54 هزار تومان چاق می‌کنند و سینی چای 16 هزار تومانی روی میزتان قرار می‌دهند. به گفته یکی از کارگران، در این سفره‌خانه به شکل استاندارد و عرفی، یک قلیان برای 2 نفر سرو می‌شود و بیشتر افراد به سبب کشیدن قلیان و گوش دادن به موسیقی زنده این سفره‌خانه را انتخاب می‌کنند. او می‌گوید: «پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها اوج شلوغی سفره‌خانه است و عده‌ای خانوادگی و تعدادی از بانوان هم با جمع دوستان می‌آیند اما بیش از 80‌درصد برای کشیدن قلیان می‌آیند.»


قلیان 30 هزار تومانی در مرکز شهر

با سفره‌خانه سنتی حوالی میدان ولی‌عصر(عج) تماس می‌گیریم و فردی که گوشی را برمی‌دارد در برابر پرسش‌مان که آیا برای خانم‌ها قلیان چاق می‌کنید؟ می‌گوید: «این اصلی‌ترین کار ما در سفره‌خانه است. بیشتر مشتری‌های خانم همراه با خانواده یا دوستانشان برای کشیدن قلیان اینجا را انتخاب می‌کنند.» وقتی می‌پرسیم این کار قانونی است؟ می‌گوید: «معلومه که قانونیه.» قلیان در این سفره‌خانه همراه با سرویس چای 30 هزار تومان است. به گفته این فرد، محدودیتی در ساعت سرو قلیان وجود ندارد و مشتری هر زمانی که مراجعه کند و سفارش بدهد، خدمات دریافت می‌کند. 


قُل‌قُل در تجریش 40 هزار تومان

گزینه بعدی، سفره‌خانه‌ای در تجریش است. تماس می‌گیریم و سفارش رزرو میز 10 نفره می‌دهیم و به فردی که پاسخگو است می‌گویم: «ما دورهمی زنانه داریم و می‌خواهیم قلیان برایمان سرو کنید.» انگار حرف نامربوطی زده باشیم، می‌گوید: «مشکلی وجود ندارد. طوری صحبت می‌کنید که انگار می‌خواهید خلاف کنید. در طول روز خیلی از خانم‌ها همراه با دوستان یا خانواده‌شان برای کشیدن قلیان به اینجا می‌آیند.» با این حرف مجاب می‌شویم و قیمت قلیان را می‌گیریم که می‌گوید: «قلیان با یک سرویس چای 4 نفره، می‌شود 40 هزار تومان. البته انواع تنباکو موجود است و مشتریان می‌توانند هر طعمی را که دوست دارند انتخاب کنند.» برخی از بانوان با چاق کردن قلیان مشکل دارند، اما جای نگرانی نیست چراکه به گفته این فرد، افرادی در سفره‌خانه هستند که قلیان را چاق می‌کنند و دست مشتری می‌دهند. 


50 هزار تومان برای دورهمی در شهرری

برای بررسی وضعیت سرویسدهی در سفره‌خانه‌ها سراغ یکی دیگر از آنها در جنوب تهران یعنی شهرری می‌رویم. سفره‌خانه‌ای که به لحاظ زیبایی بصری و کیفیت خوب غذا و نحوه ارائه خدماتش معروف است. پس از 2 بار زنگ خوردن، خانمی گوشی را برمی‌دارد و با متانت می‌گوید: «بفرمایید در خدمتم.» موضوع دورهمی زنانه را توضیح می‌دهیم و درخواست سرو قلیان می‌کنیم و می‌گوید: «شما تصمیم نهایی رو بگیرید و اعلام کنید. مهمانی و پذیرایی بر اساس سلیقه و خواسته شما انجام می‌شود و قلیان هم سرو می‌کنیم.» مبلغ قلیان و سرویس چای 6 نفره، 50 هزار تومان است. درباره محیط سؤال می‌کنیم و پاسخ می‌دهد: «شما تشریف بیاورید ما مقدمتان را گلباران می‌کنیم. اینجا همه چیز آرومه و مشکلی وجود نداره و می‌تونید در یک فضای آرام لحظات خوشی را با دوستانتان سپری کنید.» منظورش این است که می‌توانید ساعت‌هایی را کنار دوستان دود بخورید و سم وارد ریه‌هایتان کنید. 




قانون دور زده می‌شود

محمدرضا معدنی | دبیرفراکسیون مبارزه با دخانیات مجلس شورای اسلامی:

مهر 1385 با پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و علوم پزشکی، قانون جامع کنترل دخانیات با 20 ماده در صحن مجلس شورای اسلامی مطرح و با 210 رأی تصویب شد. براساس این قانون استعمال هرگونه مواد دخانی در اماکن عمومی ممنوع و برای این کار جرائم و حبس تعیین شد. با گذشت بیش از یک دهه به دلیل عملکرد سلیقه‌ای مسئولان مختلف، اجرای این قانون با مشکل مواجه شد و در حوزه کنترل و عرضه مواد دخانی با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شدیم. نبود نظارت زمینه را برای ارائه قلیان در سفره‌خانه‌ها باز کرد و این کار یعنی دور زدن قانونی و دهن کجی به قوانین و مسئولان. برای مقابله با دخانیات نیازمند همراهی و حمایت و همکاری مسئولان هستیم تا وقتی سلامت مردم برای مسئولان مهم نباشد، این معضل حل نمی‌شود.

مدیران باید بدانند 99‌ درصد افراد بزهکاری که موادمخدر مصرف می‌کنند، آسیب‌پذیری‌شان از یک نخ سیگار شروع شده و به جرئت می‌توان اظهار کرد، سیگار دروازه همه آسیب‌های اجتماعی است. مواد دخانی به‌ویژه قلیان 85 نوع بیماری و 55 نوع سرطان در خود نهفته دارد که به مرور زمان مردم را مبتلا می‌کند. براساس آخرین اطلاعات و آمار، میزان استعمال قلیان در مردان 7/21 و زنان 3/21 است که همین اعداد و ارقام نشان می‌دهد. گرایش بانوان به این گونه دخانیات افزایش یافته و به یک معضل بزرگ تبدیل شده است. غفلت و کوتاهی از این موضوع وضعیت و شرایط را بدتر می‌کند و بنده باور دارم هرچه سریع‌تر باید در این مورد‌کاری انجام داد و امیدوارم روزی برسد که جامعه‌ای بدون دخانیات داشته باشیم.