بدرقه عجیب و غریب اموات

رابعه تیموری-روزنامه‌نگار

«یک دم از خیال من نمی‌روی ‌ای غزال من.... دگر چه پرسی ز حال من...» خواننده که به این بیت می‌رسد، دست جوان اتوکشیده دف‌نواز ضرب می‌گیرد و نی‌نواز گروه هم پردم‌تر و پرقوت‌تر می‌نوازد. حالا در چرخش زاویه دوربین‌های فیلمبرداری، همراهی آرام و زیر لب مهمانان با گروه نوازنده ثبت می‌شود و وقتی نوبت اجرای زنان و مردان باحرکات ریتمیک می‌رسد، اجرای ملغمه‌ای بی‌فرم از باله و سماع عارفانه این همراهی و همنوایی را بیشتر می‌کند. در پس‌زمینه این اجراها، میزبانان سیاهپوش ردیف شده‌اند که نگاه‌های حیران‌شان میان قاب تصویر عزیز تازه درگذشته و گروه اجراکننده در چرخش است. این تصاویر گوشه‌ای از اجرای گروه موسیقی یکی از مؤسساتی است که این روزها با برگزاری مجالس ترحیم ضیافت‌مانند، سبک سوگواری متجددانه را رواج می‌دهند؛ سبکی از عزاداری که رقم‌های میلیونی خدمات آنها باعث شده به‌عنوان مراسم ترحیم لاکچری و مدرن به جامعه معرفی‌شود تا اموات بدون نوای قرآن و دعا و همراه با اجرای‌موسیقی اعضای این گروه‌های شبه‌مدرن سفر ابدی خود را آغاز کنند.

 میت منتظر بماند
اجرای موسیقی زنده سنتی، پاپ، عرفانی، سماع قونیه و دی جی؛ این خدمات جذاب جزئی از بسته یا به قولی «پکیج» ویژه مجالس ترحیم و یادبود درگذشتگان است که در تبلیغات مجازی گروه موسیقی نام و نشان‌داری منتشر شده و در کنار آن شماره تماس مسئول گروه ذکر شده است. آقای مسئول در توضیح خدمات گروهش می‌گوید: «در مجلس ترحیم اشعار حافظ، سعدی و مولانا می‌خوانیم. موسیقی را هم با دف و نی اجرا می‌کنیم.» اما وقتی در قامت مشتری از او می‌خواهیم اجرای سماع عرفانی را جزو خدمات خود قرار دهد، می‌گوید: «آن‌گروه مستقل کار می‌کنند، باید با مدیر گروه هماهنگ کنم.» اگرچه ما برای برگزاری مجلس یادبود مشتری این گروه شدیم، ولی هماهنگی‌های کشدار و پرتأنی‌اش برای گنجاندن حرکات نمایشی در بسته خدماتش، با برگزاری پرشتاب مراسم غیرمترقبه و پیش‌بینی شده ترحیم جور درنمی‌آید. پاسخ او به کنجکاوی ما عجیب است: «کسانی که برای باشکوه برگزارشدن مجالس ترحیم عزیزان‌شان اهمیت ویژه‌ای قائلند، چند روز میت را در سردخانه نگه می‌دارند تا هماهنگی‌های لازم را انجام دهیم. این کار را به خانه‌های تشییع می‌سپارند که صفر تا صد دفن اموات را انجام می‌دهند.»‌


 45دقیقه شادکردن زندگان 
 انگار حکایت این خانه‌های تشییع از بازار مراکز برگزاری مراسم جداست و مؤسسات برگزارکننده ترحیم‌های لاکچری فقط نقش «کارچاق کن» را برای آنها بازی می‌کنند. هزینه‌های خدمات این مؤسسات هم از گروه‌های اجرا کننده سوا و مستقل حساب و کتاب می‌شود و برای 45دقیقه شعر‌خوانی و‌ ساز زنی 3نفره 6میلیون تومان دریافت می‌کنند. هزینه هر یک ربع ازگروه‌نمایشی‌برای هر نفر 2میلیون تومان است.  گروه دیگری که تبلیغات‌شان در شبکه‌های مجازی به وفور یافت می‌شود، در ویدئوهای تبلیغاتی خود لباس و کلاه درویشی سفید و بلند بر تن دارند و در مراسم ترحیم که در یکی از هتل‌های پرآوازه شهر برگزار شده، حرکات موزون آرام و آهسته‌ای اجرا می‌کنند. این گروه علاوه بر زدن دف، نی و سنتور، حرکاتی با عنوان سماع قونیه هم برگزار می‌کنند که فقط پوشش‌شان با اجراکنندگان سماع مولانا تشابه و تناسب دارد و در دست‌افشانی و پایکوبی‌های همراه با تم عزای‌شان از آرامش و طمأنینه سماع اصیل قونیه اثری نیست.

اجرای ملغمه‌ای بی‌فرم از باله و سماع عارفانه این همراهی و همنوایی عزاداران  را بیشتر می‌کند. در پس‌زمینه این اجراهای فرمی، میزبانان سیاهپوش ردیف شده‌اند که نگاه‌های حیران‌شان میان قاب تصویر عزیز تازه درگذشته و گروه 
نوازنده در چرخش است.