گپ
عشق من «هامون»
توریست دوچرخه‌سوار اهل سیستانوبلوچستان با شعار« # من_هامونم» ایران را رکاب زد
محمود مولایی-روزنامه‌نگار
صادق نخعی، سایکل توریستی که برای احیای تالاب هامون تلاش می‌کند، از اردیبهشت سفر خود را با دوچرخه به استان‌های مختلف شروع کرده است؛ آن هم با شعار« #من_هامونم». رهایی تالاب هامون از خشکی و رفع تبعات زیست‌محیطی آن دغدغه این توریست دوچرخه‌سوار 50ساله اهل شهر هامون و دیگر اهالی این منطقه است.
کم‌آبی در بسیاری از مناطق سیستانوبلوچستان با خشک شدن تالاب هامون همراه شده است. به‌نظر می‌رسد امروز دغدغه اصلی شما و بسیاری از اهالی استان، احیای تالاب هامون باشد. درست است؟
یکی از دغدغه‌های اصلی هامون کم‌آبی است. متأسفانه از اواخر دهه 1370شمسی دریاچه هامون کم‌کم خشک شد و پس از آن فقط گاهی هامون پر آب می‌شد که آن هم مقطعی بود. اهمیت دریاچه هامون برای مردم سیستان و بلوچستان بسیار زیاد و می‌توان گفت از نان شب هم برایشان واجب‌تر است. اقتصاد، محیط‌زیست و معیشت مردم منطقه به دریاچه هامون گره خورده است.
من زاده شهرستان هامون هستم و از وقتی خود را شناختم، فراز و نشیب‌های دریاچه هامون را به چشم دیده و با گوشت ، پوست و استخوان درک کرده‌ام. بعد از خشک شدن هامون، مطالباتی داشتیم و متأسفانه دولت افغانستان برای بازگشت آب به هامون همراهی نکرد.
چه زمانی ایده توجه ویژه به بحران هامون به ذهنتان خطور کرد که بخواهید با دوچرخه برای آن، شهر به شهر سفر کنید؟
زمانی که بحران دریاچه هامون جدی‌تر و علاوه بر خشک شدن دریاچه، مشکلات زیست‌محیطی آن هم بیشتر شد به فکر کاری افتادم. تصمیم گرفتم کاری کنم که توجه نهادهای دولتی، نهادهای ملی و حتی بین‌المللی به وضعیت بحرانی هامون جلب شود. حتما می‌دانید که دریاچه هامون یکی از ذخیره‌گاه‌های 12گانه کره زمین محسوب می‌شود؛ چنان‌که مسئله هامون در کل جهان مطرح است. به همین دلیل با شعار «منهامونم» به دوچرخه‌سواری پرداختم و در 33، 34روز رکوردزنی کردم وحدود 9استان کشور را با دوچرخه پیمودم. در این مدت سعی کردم مسئله هامون و اهمیت این دریاچه را به‌صورت رودررو با مردم و رسانه‌های محلی مطرح کنم. هدف جلب توجه عمومی ویژه دولتمردان است.
درباره مواجهه با مردم در استان‌های مختلف توضیح دهید که واکنش آنها نسبت به بحران هامون چیست؟
در استان‌های مختلف، اغلب افرادی که با آنها برخورد داشتم، معتقد بودند باید یک همکاری با طرف افغانستانی داشته باشیم. مردم اغلب خاطراتی از دریاچه هامون، پر آب بودن آن و ماهی‌های این دریاچه تعریف می‌کردند. صحبت‌هایی می‌کردند که برای خود من هم جالب بود. صحبت از 20سال قبل هامون می‌کردند؛ زمانی که تالاب هامون وضعیت بسیار مناسبی داشت. برخی از افراد در شهرستان هامون کار می‌کردند و برخی به‌عنوان گردشگر وارد هامون شده و از تالاب دیدن کرده بودند. برخی هم از طریق رسانه از وضعیت هامون مطلع بودند ؛ به همین دلیل، نسبت به وضعیت فعلی تالاب ابراز نگرانی و همدردی می‌کردند.
مبدأ سفر شما شهرستان هامون بود؟
برای اینکه با دوچرخه و شعار «منهامونم» به استان‌های مختلف سفر کنم، ابتدا به تهران آمدم. یعنی از تهران رکاب‌زنی را شروع کردم. برنامه‌ریزی کرده بودم سفر را از میدان آزادی که به نوعی نماد ایران است، آغاز کنم. بعد به استان‌های جنوبی البرز مانند قزوین، زنجان و در ادامه به آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و بعد به استان اردبیل رفتم. پس از آن هم وارد نوار ساحلی خزر شدم و در نهایت به استان گلستان سفر کردم.
سال‌هاست به‌دلیل بحران آب در سیستان و بلوچستان مهاجرت ناخواسته‌ای صورت گرفته است. آیا طی سفر با دوچرخه با این دسته از افراد برخوردی داشتید؟
در بحث خشکسالی سیستان و بلوچستان خیلی از اهالی این منطقه به استان‌های مختلف مهاجرت کردند. بیشتر مهاجرت‌ها به مازندران و گلستان بود. وقتی وارد گلستان شدم، خیلی از مردمانی را دیدم که از سیستان و بلوچستان مهاجرت کرده بودند. در مواجهه با آنها متوجه شدم دردهایشان شبیه دردهای خود من است. متوجه شدم آنها بیشتر از من «هامونی» هستند و اصرار داشتند که باید فکری برای احیای هامون کرد.
آیا طی این سفر افرادی بودند که برای حضور در شهرستان هامون ابراز علاقه کنند؟
طی سفر خیلی از مردم ابراز علاقه کردند که به استان ما بیایند و تالاب هامون را از نزدیک ببینند. یکی از خاطره‌های جالب من این بود که خانم نقاشی می‌گفت پدربزرگش، پدرش و خودش در شهر هامون متولد شده‌اند. این خانم البته می‌گفت خیلی کوچک بوده که از سیستان و بلوچستان مهاجرت کرده و تالاب هامون را ندیده است. می‌گفت یکی از آرزوهایش این است که به هامون سفر کند تا بتواند از بحران دریاچه نقاشی بکشد. حالا قرار است برای نخستین بار یک خانم اهل سیستان و بلوچستان به اینجا بیاید و یک نقاشی با شعار
«منهامونم» بکشد.
آیا فکر می‌کنید هامون زمانی به مقصد گردشگری تبدیل شود؟
با توجه به شرایط آب و هوایی استان از گردشگران خواهش می‌کنیم از خرداد تا اوایل پاییز به هامون سفر نکنند. پاییز و اواخر زمستان بهترین زمان برای حضور گردشگران در تالاب هامون است. به‌نظر من، گردشگران باید در شرایط ایده‌آل هامون به آنجا بیایند و لذت ببرند. روزگاری به قدری دریاچه هامون زیبا بود که گردشگران بسیاری به این منطقه سفر می‌کردند. وقتی بچه بودم، همیشه دوست داشتم نوروز شود تا گردشگران به اینجا سفر کنند و بتوانیم گردشگران زیادی را در هامون ببینیم. در بستر دریاچه کوهی به نام کوه خواجه وجود دارد که مرکز گردشگری هامون و به‌طور کلی سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. آن موقع گردشگران می‌آمدند و بازارچه برپا می‌شد تا اهالی به پذیرایی از گردشگران بروند. به قدری جنب و جوش وجود داشت که وصف‌شدنی نیست. برای همین است که مردم هامون و کل استان نسبت به وضعیت بحرانی تالاب تعصب دارند و نگران وضعیت آن هستند چون زمان پرآبی هامون را به چشم دیده و لمس کرده‌اند.
سفر شما به پایان رسیده است. آیا برنامه دیگری برای احیای تالاب هامون دارید؟
برنامه‌های من هنوز تمام نشده است. می‌خواهم به سفرهای خودم برای احیای تالاب هامون ادامه دهم. حتی قصد دارم با دوچرخه با همین شعار به افغانستان سفر کنم. اگر امکانش باشد به کشورهای دیگر هم سفر می‌کنم. برنامه‌ریزی کردم سال آینده نوار جنوبی کشور را رکاب بزنم. این سفر و این داستان نباید تمام شود و آنقدر باید ادامه پیدا کند تا بحران هامون به پایان برسد. تا عمر دارم به‌عنوان یک توریست دوچرخه‌سوار برای احیای هامون رکاب می‌زنم.
سایکل‌توریسم چیست؟
یکی از شاخه‌های گردشگری که امروزه بسیار پرطرفدار شده است، گردشگری با دوچرخه یا سایکل توریسم است. مطالعات نشان می‌دهد که در جوامع پیشرفته سایکل توریسم ۴۰ درصد بیشتر از تورهای اتوبوسی برای جوامع محلی درآمدزا بوده است، زیرا سایکل‌توریسم می‌تواند گردشگر را برای ساعات بیشتر و طولانی‌تری درون یک منطقه نگه دارد. سایکل توریسم یک سبک سفر ماجراجویانه و دوست‌دار محیط‌زیست است که اغلب هم با شعارهای محیط‌زیستی و صلح انجام می‌شود.
