از ون تا ونک

سیدسروش طباطبایی‌پور

یکی از گره‌های ترافیکی کلانشهر تهران میدان ونک است؛ میدانی که پذیرای شرق‌نشین‌ها از بزرگراه حقانی است و در مسیر جنوب به شمال خیابان ولیعصر(عج) قرار دارد و شهروندان را از خیابان ملاصدرا به غرب تهران هم هدایت می‌کند. یکی از راه‌‌حل‌های مشکل ترافیکی این میدان مهم، البته چندسطحی یا چندطبقه‌کردن آن است؛ طرحی که مدتی است مدیران شهری آن را مطرح و به‌تازگی حمید جوانی، شهردار منطقه 3 جزئیات آن را بیان کرده است. اما میدان ونک چه بوده که حالا قرار است به میدانی چندسطحی تبدیل شود.  ونک بخشی از روستایی از توابع شمیران بود که به درختان «ون» یا «زبان‌گنجشک»‌ش مشهورشد، آن‌قدر که بسیاری معتقدند به برکت همین درختان اینجا را ونک نامیدند. همچنین می‌گویند اینجا را یکی از درباریان قاجار به نام میرزایوسف از ناصرالدین‌شاه خرید تا آن را آباد کند و او که مالک محله‌هایی چون یوسف‌آباد و عباس‌آباد بود، در آبادانی این منطقه هم کوشید و با حفر چاه و کاریز، آبادانی را به محله ونک هدیه کرد و باغ‌های اینجا پر شد از درختان پربار توت، گردو، زالزالک و البته ون.

میدان جوان ونک
بعد از احداث خیابان ولیعصر‌(عج) که از سال 1300آغاز شد و تا حدود 19سال بعد ادامه یافت، ونک برای مدتی محدود، سه‌راه ونک بود و سپس به میدان تبدیل شد.  این عکس، در سال 1340  از محدوده میدان تازه ساز ونک، رو به شمال گرفته شده است. 

ارامنه ونک در آرارات
از زمان قاجارگروهی از هموطنان ارمنی، خواسته یا ناخواسته به این منطقه از تهران کوچ کردند و در جایی که اکنون میدان ونک در آن قرار دارد مستقر شدند. این گروه از اقلیت‌های دینی، در همین حوالی برای خود قلعه، باشگاه و گورستانی ساختند که اکنون با زمین‌های باشگاه آرارات میدان ونک پیوسته شده است. کلنگ این ورزشگاه اوایل دهه 50شمسی در زمینی به مساحت 74هزار مترمربع زده شد و هدف از تأسیس آن گسترش ورزش و آموزش ارامنه بود.

ستون‌های تخت‌جمشید در ونک
جشن‌های 2500ساله در دوره پهلوی اول و در سال 1350در کنار ستون‌های به‌جا مانده از تخت‌جمشید در منطقه مرودشت شیراز برگزار شد. در این جشن‌ها‌ که در همان سال، به‌عنوان یکی از پرهزینه‌ترین جشن‌‌ها در دنیا در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسید، بسیاری از سران کشورهای جهان شرکت کردند. در همان سال، بخش‌هایی از مراسم جشن 2500ساله شاهنشاهی در میدان ونک تهران نیز به اجرا درآمد و ماکتی از تخت‌جمشید مدت‌ها در این میدان بود که قبل از انقلاب اسلامی برچیده شد.

«فان‌فار» میدان ونک
با آغاز قرن بیستم شهربازی‌ها به یکی از نماد‌های پیشرفت در شهرها تبدیل شدند و شاه ایران هم چون می‌خواست از این قافله عقب نماند، با ساخت «فان‌فار» یا شهربازی با همان چرخ‌فلک بزرگش در میدان ونک موافقت کرد. شهربازی میدان ونک سال 1343در زمینی به وسعت 5هزار مترمربع ساخته و با دستگاه‌های کم، اما جدید و جذاب تنهامیزبان خانواده‌های متمول تهرانی‌ شد. بعد از 10سال و به‌خاطر استقبال تهرانی‌ها، این شهربازی به زمین‌های محله اوین منتقل شد و با نام لوناپارک به‌کار خود ادامه داد و لوناپارک هم در سال 1385تعطیل شد.

دراوین سینمای ونک
یکی از منحصر‌به‌فردترین مکان‌های تفریحی در محدوده میدان ونک، دراوین سینمای ونک بود؛ سینمایی روباز که علاوه بر فضای مبله، اتومبیل‌رو هم بود و کسانی که خودرو داشتند هم می‌توانستند بلیت بخرند و با اتومبیل خود در شماره‌ای مشخص پارک کنند و از داخل خودرو فیلم مورد علاقه خود را تماشا کنند. این سینما در زمینی به مساحت 14هزار مترمربع در محله ونک احداث شده بود و گنجایش 236خودرو را داشت.