گزارش
آینده مبهم اینترنت در ایران
اگر چاره‌ای اساسی اندیشیده نشود، آینده اینترنت ایران در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت
ساسان شادمان منفرد- روزنامه‌نگار
3 اپراتور اصلی کشور خواستار افزایش ۷۵درصدی تعرفه بسته‌های اینترنت همراه شده‌اند؛ درخواستی که واکنش‌های متعددی در پی داشت. اما این درخواست از کجا ریشه می‌گیرد و آیا راه‌حلی وجود دارد تا هم کاربران و هم اپراتورها منتفع شوند؟ این محور بحث برنامه دانستنی‌ها در همشهری تی‌وی بود. جهانگیر آقازاده، رئیس کمیسیون اینترنت نظام صنفی رایانه‌ای تهران، مدیرعامل پیشین و هم‌بنیانگذار رایتل یکی از مهمانان برنامه بود. گزیده‌ای از صحبت‌های جهانگیر آقازاده را ملاحظه می‌کنید.
ناترازی ارزی-ریالی؛ دلیل اصلی بحران
هزینه‌های تامین تجهیزات اینترنت در ایران عمدتا ارزی است، درحالی‌که درآمد اپراتورها به ریال دریافت می‌شود. این ناترازی موجب شده اپراتورها به سختی بتوانند هزینه‌های جاری، توسعه‌ای و حقوق پرسنل خود را تامین کنند. در غیاب ارز ترجیحی، قیمت تجهیزات چند برابر شده است و خدمات با هزینه‌های سنگین ارائه می‌شوند. اپراتورها نیز به‌دلیل کمبود منابع، قادر به توسعه مناسب زیرساخت‌ها نیستند.
فیلترینگ؛ عامل پنهان افت کیفیت
اگرچه وضعیت شبکه‌های مرکزی از دید اپراتورها مطلوب ارزیابی می‌شود، اما تجربه کاربر تحت‌تأثیر فیلترشکن‌ها دچار اختلال جدی شده است. این ابزارها ترافیک را سنگین و غیرقابل مدیریت می‌کنند و کیفیت را به‌شدت کاهش می‌دهند.
از کالای لوکس تا ضرورت زندگی
امروزه اینترنت به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره تبدیل شده است؛ از پرداخت‌های بانکی گرفته تا حمل‌ونقل و ارتباطات. درحالی‌که این خدمات حیاتی شده‌اند تعرفه‌ها همچنان پایین نگه داشته می‌شود، بدون اینکه هزینه‌های واقعی اپراتورها جبران شود.
قانون چه می‌گوید؟
طبق ماده ۹۰قانون اجرای اصل چهل و چهارم قانون اساسی، اگر دولت قیمت خدمات بخش خصوصی را به‌صورت دستوری کاهش دهد، موظف است مابه‌التفاوت آن را جبران کند؛ امری که در حوزه اینترنت هنوز به‌درستی اجرا نشده است. افزایش تعرفه‌های دولتی و پهنای باند نیز مزید بر علت شده‌اند.
بدون توسعه، کیفیت قربانی می‌شود
اپراتورها برای افزایش کیفیت خدمات نیاز به توسعه زیرساخت دارند. اگر منابع مالی برای ایجاد BTSهای (آنتن‌ها) جدید نباشد، ظرفیت شبکه اشباع می‌شود و کیفیت کاهش می‌یابد. سرمایه‌گذاران نیز درصورت نبود سوددهی، از این حوزه خارج می‌شوند.
زیرساخت‌ها گرفتار بلاتکلیفی
فناوری 5G هنوز فراگیر نشده است؛ نه به‌دلیل ضعف اپراتورها، بلکه به‌دلیل گرانی تجهیزات کاربران و عدم آمادگی صنعت برای بهره‌برداری از خدماتی مانند جراحی راه دور.
در زمینه فیبر نوری نیز با تغییر سیاست‌های حمایتی دولت، بسیاری از پروژه‌ها در حالت تعلیق یا برزخ قرار دارند.
حمایت هوشمندانه، نه صرفا یارانه‌ای
برای اصلاح این وضعیت، باید بین منطق اقتصادی، عدالت ارتباطی و رضایت عمومی تعادلی برقرار شود. دولت نباید صرفا به حمایت‌های مستقیم اکتفا کند بلکه به اصلاح تعرفه‌ها و کاهش هزینه‌هایی که از اپراتورها دریافت می‌کند نیز بپردازد. در غیراین صورت، کشور در زمینه اینترنت هم با افولی مشابه بحران برق مواجه خواهد شد؛ با اینترنتی کند، بی‌کیفیت و غیرپایدار. کارشناسان هشدار دادند که اگر چاره‌ای اساسی اندیشیده نشود، آینده اینترنت ایران در معرض تهدید جدی قرار خواهد گرفت؛ هم از نظر کیفیت و هم از نظر دسترسی برای عموم مردم.
