رایانه چینی در فضا چه می‌کند؟

ساسان شادمان منفرد-روزنامه‌نگار

در اقدامی بی‌سابقه در عرصه فناوری فضایی، چین با پرتاب ۱۲ماهواره به مدار زمین ساخت نخستین ابررایانه هوش مصنوعی فضایی را آغاز کرد. این پروژه که با همکاری آدا‌اسپیس (ADA Space) و آزمایشگاه ژجیانگ (Zhejiang Lab) با عنوان «صورت‌فلکی محاسباتی سه‌بدنه» اجرا می‌شود، قرار است در نهایت شامل ۲۸۰۰ماهواره باشد که توان پردازشی بی‌سابقه‌ای را در مدار زمین فراهم می‌آورند.

شروع یک ماجراجویی بزرگ
شرکت آدا اسپیس (ADA Space) تابستان گذشته اعلام کرد که برای توسعه این صورت‌فلکی ماهواره‌ای با آزمایشگاه ژجیانگ (Zhejiang Lab) همکاری خواهد کرد. 12ماهواره چهاردهم‌ ماه مه (24اردیبهشت1404) با استفاده از یک فروند موشک «لانگ مارچ ۲دی» (Long March 2D) از مرکز پرتاب ماهواره جیوچوان در شمال‌غرب چین به فضا پرتاب شدند.

پایان وابستگی به زمین
هر یک از این ماهواره‌ها مجهز به مدل هوش مصنوعی با ۸میلیارد پارامتر است که می‌تواند ۷۴۴تریلیون عملیات در ثانیه (TOPS) را انجام دهد. در مجموع، این ۱۲ماهواره توان پردازشی ۵پتا عملیات در ثانیه (POPS) را فراهم می‌کنند و هدف نهایی رسیدن به عدد هزار در واحد POPS با تکمیل کل شبکه است. برخلاف ماهواره‌های سنتی که داده‌ها را به زمین ارسال می‌کنند، این ماهواره‌ها قادرند داده‌ها را به‌صورت محلی پردازش کنند. این امر نه‌تنها سرعت دسترسی به اطلاعات را افزایش می‌دهد، بلکه از اتلاف داده‌ها به‌دلیل محدودیت پهنای باند و دسترسی محدود به ایستگاه‌های زمینی جلوگیری می‌کند.

ارتباط لیزری و ذخیره‌سازی مشترک
ماهواره‌ها با استفاده از ارتباطات لیزری با سرعت صد گیگابیت بر ثانیه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و دارای ۳۰ترابایت فضای ذخیره‌سازی مشترک هستند. این زیرساخت پیشرفته امکان ایجاد زنجیره‌های محاسباتی و سیستم‌های ابری در مدار را فراهم می‌کند. برای مقایسه، این مقدار فضای ذخیره‌سازی معادل 20هزار فیلم با کیفیت HD یا ۱۰سال ضبط مداوم ویدئو روی یک هارددیسک است.

کاربردهای گسترده، از علم تا صنعت
ماهواره‌های پرتاب‌شده نه‌تنها به ابزارهای علمی مانند آشکارساز قطبش پرتو ایکس برای شناسایی پدیده‌های کیهانی مجهزند، بلکه قادر به ایجاد داده‌های دوقلوی دیجیتال سه‌بعدی برای کاربردهایی مانند پاسخ به شرایط اضطراری، بازی‌سازی و گردشگری نیز هستند.

مزایای زیست‌محیطی و رقابت جهانی
این پروژه با استفاده از انرژی خورشیدی و دفع گرما به فضای بیرونی، نیاز به سیستم‌های خنک‌کننده پرمصرف را کاهش می‌دهد و ردپای کربن را به حداقل می‌رساند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که این ابتکار چین می‌تواند کشورهای دیگر مانند ایالات متحده و اروپا را به‌دنبال‌کردن پروژه‌های مشابه ترغیب کند. با این اقدام، چین نه‌تنها در عرصه فناوری فضایی پیشتاز شده، بلکه الگوی جدیدی برای پردازش داده در فضا ارائه داده است که می‌تواند آینده‌ای متفاوت برای علوم، صنعت و ارتباطات رقم بزند.