پرده پنجم، همچنان نامشخص

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در حالی ظهر جمعه در شهر رم و به میزبانی سفارت عمان برگزار شد که این دور از گفت‌وگو به‌دلیل حساسیت‌های ویژه‌ موجود، در فضای متفاوتی برگزار شد، چراکه رویکردهای متناقض واشنگتن، چشم‌انداز دستیابی به توافق را در هاله‌ای از ابهام قرار داده‌است. اگرچه تناقض‌گویی‌های واشنگتن در قبال مذاکرات با ایران موضوع تازه‌ای نیست، اما این رویکرد طی روزهای منتهی به دور پنجم گفت‌وگوها به‌صورت محسوسی افزایش یافت و کاخ‌سفید کوشید با ابزار چندوجهی «تهدید» و «تحریم»، تهران را بیش از گذشته تحت فشار قرار دهد. چنین رویکردی سبب بروز تفاوت‌های محسوسی در این دور از مذاکرات با 4دور گذشته شده‌است.
4دور گذشته گفت‌وگوهای غیرمستقیم در حالی «مثبت» و «رو به جلو» ارزیابی می‌شد که دور پنجم، «نبرد خطوط قرمز» با حساسیت ویژه‌ای ازسوی دوطرف پیگیری شده‌است و با وجود افزایش حجم لفاظی‌ها ازسوی محور واشنگتن - تل‌آویو، مقام‌های ایرانی در سطوح مختلف سیاسی - نظامی تأکید کرده‌اند که برای مواجهه با سناریوهای مختلف، چه در حوزه نظامی و چه در عرصه دیپلماتیک، آماده‌اند.
اینها در شرایطی است که مبهم‌گویی مقام‌های آمریکایی در قبال مذاکرات از یک‌سو و تهدیدهای آمریکایی - صهیونیستی ازسوی دیگر، کارشناسان را درباره اراده کاخ‌سفید برای پیشبرد مذاکرات به‌منظور دستیابی به توافقی متوازن با تردیدهای جدی مواجه کرده‌است؛ تا جایی که وزیر امورخارجه ایران نیز پیش از آغاز مذاکرات، گزاره «غنی‌سازی صفر ایران» را برابر با «شکست مذاکرات» ارزیابی کرد.

آمادگی نظامی ایران
مقام‌های سیاسی - نظامی جمهوری‌اسلامی در روزهای اخیر در واکنش به تهدیدهای نظامی طرف مقابل تأکید کرده‌اند که ایران برای پاسخ به هرگونه تهدیدی، از آمادگی لازم برخوردار است؛ پاسخی که می‌تواند تبعات منطقه‌ای و بین‌المللی قابل توجهی برای دشمنان ایران به همراه داشته باشد.
  هشدار ویژه: ستادکل نیروهای مسلح ایران دراین زمینه با صدور بیانیه‌ای تأکید کرد که نیروهای مسلح پرتوان جمهوری‌اسلامی هرگونه تهدید و اقدام غلط دشمنان را با صلابت و اقتدار پاسخ خواهند داد.
  هزینه‌هایی بالاتر از نتایج: سرلشکر محمدباقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در روزهای اخیر ضمن تأکید بر آمادگی صددرصدی نیروهای مسلح، تأکید کرده بود که تجاوز به فضای ایران، آسیب‌های فراوانی برای دشمنان به همراه خواهد داشت و قطعا هزینه‌های آنها از نتایجی که انتظار دارند، بسیار بالاتر خواهد بود.
  تهدیدهای تکراری: سردار علی فدوی، جانشین فرمانده‌کل سپاه در گفت‌وگویی رسانه‌ای، در واکنش به تهدیدهای اخیر رژیم‌صهیونیستی، تأکید کرد که تکرار تهدیدهای صهیونیست‌ها درباره هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای ایران، یاوه‌گویی‌ای بیش نیست.
  پاسخ ویرانگر در جغرافیای کوچک دشمن: سردار علی‌محمد نایینی، سخنگوی سپاه پاسداران نیز از دیگر مقام‌های نظامی ایران بود که به تهدیدهای اخیر واکنش نشان داد و روز پنجشنبه تأکید کرد که اگر رژیم‌صهیونیستی متوهم حماقت کند و دست به تعرض بزند، به‌طورقطع در جغرافیای آسیب‌پذیر و کوچک خود پاسخی ویرانگر و قاطع دریافت می‌کند.

پاسخ سیاسی
آمادگی ایران برای اقدام متناسب در قبال رویکردهای محور غربی در مواجهه با ایران بخش مهمی از راهبرد تهران برای تقابل با تناقض‌گویی‌ها و تهدیدهای ضدایرانی اخیر بوده‌است. براین اساس هم بود که روز پنجشنبه سیدعباس عراقچی، وزیر امورخارجه ایران در نامه‌ای هشدارآمیز به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل به نکات راهبردی مهمی اشاره کرد که در ادامه می‌خوانید.
مسئولیت حقوقی آمریکا: دولت آمریکا در تبعات و پیامدهای هرگونه ماجراجویی رژیم‌صهیونیستی علیه ایران سهیم خواهد بود.
پاسخ قاطع ایران: جمهوری‌اسلامی درباره هرگونه تهدید یا عمل متخلفانه ازسوی تل‌آویو هشدار و به آن قاطعانه پاسخ خواهد
داد.
برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران: برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران تحت نظارت‌های گسترده آژانس قرار دارد و صلح‌آمیز بودن آن تحقیقا به اثبات رسیده‌است.
دفاع از شهروندان و تأسیسات: ایران براساس حقوق بین‌الملل، همه اقدام‌های لازم را برای محافظت و دفاع از شهروندان، منافع و تأسیسات خود در برابر هرگونه اقدام تروریستی یا خرابکارانه انجام خواهد داد.
اقدام فوری شورای امنیت: یک حمله مسلحانه یا تهدید به حمله علیه تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان، در حال کار یا در دست ساخت، شرایطی ایجاد خواهد کرد که براساس آن، شورای‌امنیت ناگزیر به اقدام فوری خواهد بود.

گرداب تناقض‌ها
لفاظی‌های آمریکایی - غربی درباره فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران و موضوع «غنی‌سازی» در شرایطی ادامه دارد که رویکردهای طرف مقابل نشان‌دهنده تناقض‌هایی است که از استانداردهای دوگانه در مواجهه با ایران و عدم‌پایبندی به چارچوب‌های دیپلماسی حکایت دارد.
  رونمایی از بمب اتمی جدید: واشنگتن این روزها در شرایطی بر ضرورت توقف کامل غنی‌سازی ازسوی ایران سخن به میان می‌آورد که در روزهای اخیر اداره امنیت ملی اتمی
آمریکا (NNSA) از تکمیل بمب اتمی B61-13 خبر داده است.
  بی‌تفاوتی در برابر تل‌آویو: طرح ادعاهای واهی درباره برنامه هسته‌ای ایران ازسوی واشنگتن در شرایطی است که رژیم‌صهیونیستی با وجود داشتن بمب اتمی، عضو هیچ‌یک از معاهده‌های خلع سلاح کشتارجمعی نیست و امروز اصلی‌ترین تهدید برای صلح و امنیت جهان به‌شمار می‌رود.
  تحریم همزمان با مذاکره: در شرایطی که آمریکایی‌ها طی ماه‌های گذشته به‌صورت مستمر بر «مذاکره با ایران» تأکید کرده‌اند، اعمال تحریم‌های تازه علیه تهران، پیش از هر چیز نشان‌دهنده بی‌ارادگی واشنگتن در ادعای مذاکره است. همین چند روز قبل بود که دولت آمریکا در آستانه دور پنجم مذاکرات در رم، تحریم‌هایی علیه بخش ساخت‌وساز ایران اعمال کرد.

در جست‌وجوی راه‌حل
دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا دیروز حوالی ساعت 19 به وقت تهران در رم ایتالیا با میانجیگری عمان به پایان رسید. هیأت ایرانی به ریاست عباس عراقچی (وزیر خارجه) و هیأت آمریکایی به سرپرستی استیو ویتکاف (فرستاده ویژه ترامپ) در محل اقامتگاه سفیر عمان حاضر شدند.

محورهای کلیدی مذاکرات
  غنی‌سازی اورانیوم: آمریکا خواستار توقف کامل غنی‌سازی در ایران بود، اما تهران این را «خط قرمز» می‌داند و بر حق خود طبق NPT تأکید کرد.
  رفع تحریم‌ها: ایران خواهان لغو تحریم‌های اقتصادی در مقابل پذیرش نظارت‌های بین‌المللی است.
  تناقض‌های آمریکا: مقامات ایرانی از تغییر مواضع مکرر واشنگتن انتقاد کردند.

جو مذاکرات
  ویتکاف به‌دلیل برنامه پروازی محل را ترک کرد، اما گفت‌وگوها در فضایی حرفه‌ای و در سطح کارشناسی ادامه داشت.
  عراقچی پیش از مذاکرات تأکید کرده بود: «با غنی‌سازی صفر هیچ توافقی ممکن نیست.»
  مذاکرات مجموعا 3ساعت به طول انجامید.

عراقچی پس از پایان مذاکرات
  این دور از گفت‌وگوها یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکراتی بود.
  بر مواضع خود ایستادگی داریم و درک روشنی از مواضع ایران اکنون در طرف آمریکایی ایجاد شده‌است.
  وزیر امورخارجه عمان ایده‌هایی داشت و قرار شد کار کارشناسی بیشتری در پایتخت‌ها روی آنها انجام شود.
  این راهکارها می‌تواند احتمالا راهگشا باشد.
  احتمال پیشرفت وجود دارد.
  مذاکرات پیچیده‌تر از این است که با چند جلسه کوتاه حل و فصل شود.
  در جلسات آینده به راهکارهای قابل پیشرفت می‌رس-صیم. هنوز در این مرحله نیستیم.
  بعداز اعلام نظر دوطرف، دور بعدی مذاکرات برگزار می‌شود.

وزیر خارجه عمان
  پنجمین دور مذاکرات با مقداری پیشرفت‌ اما نه چندان نهایی شده به پایان رسید.
  امیدواریم که در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده روشن شود تا بتوانیم به سمت هدف مشترک دستیابی به یک توافق پایدار و شرافتمندانه پیش برویم.


هشدار درباره اشتباه محاسباتی
یکی از نمودهای لفاظی‌های محور
واشنگتن - تل‌آویو پیش از آغاز دور پنجم گفت‌وگوها، تمرکز رسانه‌ای ویژه روی گزاره ادعایی «حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران» درصورت شکست مذاکرات بود؛ رویکردی که در چارچوب خط خبری «تهدید ایران» قابل بررسی است. رسانه‌های آمریکایی در روزهای اخیر تلاش کرده‌اند با انتشار گزارش‌هایی، ضمن طرح «تهدید نظامی ایران»، راهبرد افزایش فشار بر تهران در آستانه مذاکرات را پیگیری کنند؛ موضوعی که پاسخ قاطع تهران را به‌دنبال داشته است. براین اساس مقام‌های ایرانی تأکید کرده‌اند که تهران «آماده اقدام» است؛ چه در صحنه نظامی و چه در عرصه دیپلماتیک، آن‌هم در مواجهه با تل‌آویو و همچنین طرف‌های غربی.