بازار داغ روانشناسی زرد

لیلا شریف-روزنامه‌نگار

چهره‌های اتوکشیده، لبخندهای همیشگی، جملات انگیزشی تکراری و نسخه‌هایی برای «حال خوب»؛ اینها تصویر آشنایی‌ است از چهره‌هایی که با عنوان «روانشناس» در اینستاگرام، یوتیوب و سایر شبکه‌های اجتماعی ظاهر می‌شوند. اما پشت این ظاهر پر‌زرق و برق، خبری از تحصیلات دانشگاهی، مجوز رسمی یا نظارت نیست. آنچه هست، بازاری ا‌ست پرمشتری برای فروش پکیج‌های ذهن‌درمانی، مشاوره‌های میلیونی و وعده‌هایی که بعضی اوقات به جای اینکه درمان کنند، آسیب زننده‌اند.

روانشناسی علمی یا نمایش اینستاگرامی؟
روانشناسی زرد، پدیده جدیدی نیست اما در سال‌های گذشته با افزایش گرایش مردم به فضای مجازی و در مقابل بالا‌بودن تعرفه‌های مشاوره و روانشناسی، روانشناسی زرد با استقبال زیادی روبه‌رو شد.
روانشناسی زرد، اغلب به پیشنهاد راه‌حل‌های سریع برای مشکلات مهم و دشوار محدود می‌شود؛ راه‌حل‌هایی که از نظر علمی تأیید نمی‌شوند و تنها مخاطبان عمومی را به سمت خود جذب می‌کنند؛ موضوعی که در روزهای اخیر غلامعلی افروز، روانشناس و استاد دانشگاه تهران نسبت به رواج عجیب آن هشدار داد: «گاهی پیش می‌آید برخی ‌همکاران دارای پروانه فعالیت برای رونق مراکز خود، فارغ‌التحصیلان کارشناسی‌ارشد رشته روانشناسی و مشاوره‌ را که در مقطع کارشناسی مدرک غیرمرتبط دارند و نمی‌توانند پروانه اشتغال دریافت کنند، به‌کار می‌گیرند؛ برخی از این افراد آنقدر به ‌خود جرأت می‌دهند که به‌تنهایی در فضای مجازی فعالیت و برای خود تبلیغ می‌‌کنند و مشاوره‌های مجازی به مردم می‌دهند.» او افزود: نظام روانشناسی باید خیلی فوری اقدام کند؛ اگر نظارت قوی و رسیدگی به تخلفات وجود داشت، امروز شاهد این همه تخلف گسترده نبودیم.

اعتراض به شبکه‌های اجتماعی کشیده شد
کاربران شبکه‌های اجتماعی هم نسبت به این موج روانشناسی زرد بی‌تفاوت نمانده‌اند. یکی از کاربران نوشته: «رفتم مشاوره آنلاین گرفتم، 2میلیون دادم، آخرش گفت که «همه‌چیز از درون تو شروع می‌شه»! خب اینو که خودمم بلدم!»
کاربر دیگری توییت کرده: «مردم درد دارن، اینا دردشونو می‌فروشن.»
بازتاب این اعتراض‌ها در فضای مجازی نشان می‌دهد که مخاطبان هم کم‌کم نسبت به این جریان حساس شده‌اند؛ جریانی که گاهی با زندگی و روان افراد بازی می‌کند.

راه‌حلی برای مقابله با روانشناسی زرد

علی فتحی آشتیانی، رئیس سابق سازمان نظام روانشناسی: آسیب روانشناسی زرد یکی از چالش‌های جدی ماست؛ افرادی که تخصص روانشناسی و مشاوره ندارند اما دارای مهارت سخنوری و متقاعد‌کردن افراد هستند وارد این حوزه می‌شوند و سوءاستفاده می‌کنند؛ سازمان نظام روانشناسی در گذشته لیستی از روانشناسان زرد را منتشر کرده‌اند که مردم مطلع شوند و از مراجعه به این افراد پرهیز کنند. ناگفته نماند که جلوگیری از فعالیت روانشناسان زرد یا روانشناس‌نماها تنها با نام‌بردن از آنها امکان‌پذیر نیست، سواد سلامت روانی جامعه باید آنقدر ارتقا پیدا کند که مردم تشخیص دهند به چه افرادی باید مراجعه کنند. از شهروندان می‌خواهم که پیش از دریافت هرگونه مشاوره، با مراجعه به سامانه سازمان نظام روانشناسی، از مجازبودن فرد اطمینان حاصل کنند. لازم به ذکر است که  بر‌اساس تعرفه‌گذاری مصوب سال ۱۴۰۴ برای خدمات روانشناسی و مشاوره برای ۴۵ دقیقه ارائه خدمت توسط کارشناسان ارشد پروانه‌دار ۵۰۳ هزار و ۵۰۰ تومان و توسط دکترای تخصصی پروانه‌دار ۶۲۰ هزار تومان باید هزینه پرداخت شود. اگر مرکز مشاوره یا روانشناسی بالاتر از این مبلغ دریافت کنند تخلف است و مردم می‌توانند با مراجعه به سایت نظام روانشناسی از آنها شکایت کنند.