فخر خیابان فردوسی

فاطمه عباسی

پایین‌تر از میدان پرتردد فردوسی، پای پله‌هایی که درهای چوبی انتهایش یادگار چند دهه پیش است، 2شیر مسی‌رنگ به‌سمت خیابان گردن کشیده‌اند و به رفت‌وآمد خودروها و رهگذرها چشم دوخته‌اند. شیرهای سنگی مقابل ساختمان موزه بانک ملی، نماد نگهبانی ایمن از دارایی‌های سپرده‌گذاران در این بانک بوده‌اند و زنجیرهای قطوری که مقابل در، میان 2شیر سنگی روی سکوها نصب شده، نمایانگر حفاظت از اموال مشتری‌های بانک بوده است. پشت سر شیرهای سنگی، بنایی عظیم قرار دارد که با آن فرورفتگی‌ها و برآمدگی‌های لبه بام، هر بیننده‌ای را به یاد قلعه‌های مستحکم می‌اندازد؛ به‌خصوص که حکاکی مردان کمان‌به‌دوش و نیزه‌به‌دست، بخشی از ظاهر ساختمان را از آن خود کرده‌است. با عبور از در چرخان ورودی موزه، سالنی بزرگ نمایان می‌شود که سقف بلند و نور خیره‌کننده‌ای دارد. ویترین‌های شیشه‌ای موزه بانک ملی تا انتهای سالن شمالی آن پیش رفته‌اند. اسنادی که پشت ویترین‌ها به نمایش درآمده‌اند، ماجرای پیشنهاد تاسیس بانک ملی را بیش از ۱۳۰سال به عقب برمی‌گردانند.

مکث
تاریخچه

بانک‌ ملی‌ ایران در ۱۷شهریور۱۳۰۷ هجری شمسی تاسیس و در ۲۰شهریور همان سال طی مراسمی رسمی افتتاح شد. درست 5سال بعد از تاسیس بانک ملی، معماری آلمانی را از بین معماران مشهور آن روزگار برای احداث ساختمان بانک ملی انتخاب کرد‌ند. «هاینریش» در سال۱۳۱۲ طراحی اولیه بنا را انجام داد و طرح او در مدت 3سال به‌طور کامل پیاده‌سازی و ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی در سال۱۳۱۵ تحویل مسئولان شد. در سال۱۳۱۸ هجری شمسی بانک ملی ایران اقدام به معرفی نوعی حساب به مردم ایران کرد که به صندوق پس‌انداز ملی شهرت یافت. افتتاح این حساب با استقبال مردمی مواجه شد و به‌این‌ترتیب ساختمان شعبه مرکزی آن با نام ساختمان صندوق‌ پس‌انداز ملی سر زبان‌ها افتاد. این ساختمان تا سال۱۳۳۳ هجری شمسی به‌عنوان تالار معاملات و ادارات مرکزی بانک شناخته می‌شد، تا اینکه بنای جدیدی مجاور آن به‌عنوان شعبه و ادارات مرکزی بانک تکمیل و بهره‌برداری شد. ساختمان صندوق پس‌انداز در تاریخ مهرماه سال۱۳۷۹ هجری شمسی به شماره۲۰۳۰ در میراث‌فرهنگی به ثبت رسید و براساس مصوبه شماره۲۱۷۶ سال۱۳۹۴ هجری شمسی هیأت‌مدیره بانک ملی ایران برای تاسیس موزه بانک درنظر گرفته شد. سپس با حمایت مدیرعامل بانک در ۲۱تیر‌ماه۱۳۹۶ هجری شمسی پس از عملیات بازسازی و مرمت، مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

عکس یادگاری در موزه
ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی امروز به موزه تبدیل شده و هرچه از ابتدای تاسیس بانک ملی در شعبه‌های آن به‌کار رفته یا به مجموعه آن اهدا شده، در فضای موزه‌ در معرض دید گذاشته شده است. سالن میانی موزه با سقف بلند و نورگیرهایی که اشعه آفتاب را به داخل بنا می‌کشند، محل موردعلاقه بازدیدکنندگان برای تهیه عکس یادگاری در کنار ویترین‌ها و اشیای گران‌قیمت داخل آنها به‌حساب می‌آید.

اشیای قیمتی
در موزه بانک ملی ایران سکه‌های قدیمی ایران از دوره هخامنشیان تا دوران معاصر، دستگاه‌های مورداستفاده در بانک و سندهای مربوطه، اشیای اهدایی به بانک از سوی مؤسسات گوناگون ایرانی و خارجی، تابلوهای نقاشی دوره قاجار و نقاشی چهره مدیران کل سابق بانک، نمونه‌هایی از آثار چاپی چاپخانه بانک ملی ایران و... به نمایش درآمده‌اند.

راه‌های رسیدن به موزه
اگر دوست دارید ساختمان موزه بانک ملی ایران و اشیای آن را ببینید، باید به خیابان فردوسی تهران بروید تا دقیقا روبه‌روی سفارت آلمان موزه بانک ملی را ببینید. ازآنجاکه این موزه در محدوده طرح ترافیک است و به سبب موقعیت استراتژیک خود جای پارک زیادی ندارد، خوب است با مترو یا بی‌آر‌تی خودتان را به موزه بانک ملی یا خزانه بانک ملی برسانید. برای این کار با بی‌آر‌تی تا میدان فردوسی بیایید و بقیه راه را پیاده یا با تاکسی طی کنید. متروی سعدی نیز با ۵۰۰متر پیاده‌روی شما را به موزه بانک ملی ایران می‌رساند.


مکث
معماری

ساختمان صندوق پس‌انداز بانک ملی نخستین تلاش برای تلفیق معماری باستانی ایران و معماری اروپا را نشان می‌دهد و شاخص‌ترین نمونه در نوع خود به شمار می‌رود. مجسمه‌های شیر که در ورودی ساختمان قرار دارند، توسط غلامرضا رحیم‌زاده‌ارژنگ، مجسمه‌ساز ایرانی ساخته شده‌اند. بنای اولیه این ساختمان به‌شکل T الفبای انگلیسی بود که بعدها 2بازو به انتهای شمالی و جنوبی ساختمان افزوده شد. نمای ساختمان دوطبقه موزه دارای ویژگی‌های آشکار معماری هخامنشی است و ورودی اصلی بنا نسبت به کل نما، حجمی بیرون‌زده و کمی بلندتر دارد. نمای ساختمان از جنس سنگ است و ازاره‌های سنگی ناهمرنگی آن را احاطه کرده‌اند. همچنین ازاره‌های مرمری در بخش ورودی، نزدیک به 2متر ارتفاع دارند. در ورودی بنا، 4ستون عظیم سنگی با سرستون‌های گاو شاخدار دیده می‌شود که از سرستون‌های تخت‌جمشید و کاخ شوش الهام گرفته شده‌اند؛ درحالی‌که تالار اصلی با سقف بلند و همچنین نورگیرهای عمودی دیوارها، فضای ساختمان‌های باروک اروپا را یادآوری می‌کنند. شیارها و باریکه‌های روی ستون‌های نما چشم بیننده را به‌سمت بالا راهنمایی می‌کنند؛ جایی که نشان فروهر به درازای 5متر با 2نوار از گل‌های زیبای هخامنشی تزیین شده است. کمی پایین‌تر 2سرباز هخامنشی در مقابل یکدیگر به چشم می‌خورند که نشان می‌دهند مردانی در اینجا از مال و دارایی مردم نگهبانی می‌کنند.