یادداشت
میلاد حضرت علی ع در تهران قدیم
مهرشاد کاظمی
میلاد حضرت علی(ع) در روز 13 رجب از دیرباز مورد توجه پیروان آن حضرت در سراسر ایران قرار دارد. تاریخ و گذشته تهران نیز حاکی از همین موضوع است و همواره تهران و روستاهای پیرامون آن مأمن و اقامتگاه شیعیان و پیروان آن امام همام بوده است و این خود یکی از دلایل توجه و حصار کشیدن پیرامون تهران توسط شاه طهماسب صفوی بود. در فاصله دوره صفوی تا پایتختی تهران و از آن زمان تا دوره ناصری، مسلماً میلاد
حضرت علی(ع) در 13 رجب عید گرفته می‌شده است اما میزان متقن اهمیت آن مشخص نیست. تا اینکه در منابع دوره ناصری به جشن‌های مفصل در این روز اشاره شده است و این روز را به‌عنوان عید عام معرفی کرده‌اند.
در روضه الصفای ناصری اثر رضا قلی‌خان هدایت آمده است: «روز سیزدهم رجب، ولادت حضرت شاه ولایت، امیرالمومنین، اسدالله الغالب، علی بن ابیطالب علیه‌السلام محقق است و حضرت شاهنشاه اسلام پناه آن روز را عید سعید مقرر فرموده و اشرف اعیاد شمرده، در دارالخلافه و سایر امصار ایران متداول داشته، لوازم تعظیم و تکریم به ظهور آمد و جشن مبارک برپای شد و تهنیت‌ها رفت.»
هینریش بروگش، سیاح آلمانی که در سال۱۸۶۰ میلادی در تهران شاهد مراسم میلاد امام علی(ع) بوده، در سفرنامه خود نقل می‌کند: «شب قبل از آن روز، صدای چند توپ از ارگ سلطنتی به‌عنوان شادی به گوش رسید و متعاقب آن تعداد زیادی فشفشه و بالن‌های رنگارنگ به آسمان فرستاده شد و آتش‌بازی مبسوطی صورت گرفت؛ این جشن و شادی به‌خاطر شب تولد علی(ع) امام اول و رهبر مذهبی شیعیان ایران بود. ناصرالدین شاه در این روز به سلام نشست و از سفرای خارجی مقیم ایران فقط سفیر عثمانی به این سلام، دعوت شده و حضور داشت. بعد از این سلام، شاه در برابر مردم ظاهر شد، بدین معنی که وارد ایوان بالاخانه‌ای (واقع در خیابان ناصر خسرو مقابل بازارچه مروی) که مشرف به خیابان و میدان کوچک جلوی آن بود، شد و مقابل جمعیت زیادی که برای تماشا گرد آمده بودند، قرار گرفت و در این موقع، عده‌ای که به مناسبت روز جشن، برنامه‌های تفریحی و سرگرمی در وسط میدان اجرا می‌کردند و حدود یک ساعت به طناب بازی، رقص روی طناب، رقص و آواز پرداختند. طی این مراسم شاه، گاه به گاه مشتی اشرفی و سکه‌های کوچک طلا را به پایین و در میان مردم به‌عنوان عیدی می‌ریخت.»
مراسم سلام عام میلاد حضرت علی(ع) در دوره مظفری علاوه بر کاخ گلستان در سایر نقاط شهر همچنان باشکوه برپا می‌شد. در کتاب افضل التواریخ، میرزا غلامحسین خان شیرازی آمده است: «شب سیزدهم رجب که شب عید ولادت حضرت سیدالاولیاء امیرالمومنین، علی بن ابیطالب، علیه‌السلام بود، بر حسب معمول سنواتی، در دوشان تپه مشغول جشن و سرور بودند. در خیابان‌های تهران، خانات و اسواق، چراغانی کردند و آتش بازی و شلیک به عمل آمد.»
از منابع چنین به‌نظر می‌رسد در دوره قاجار به‌خصوص از اوایل دوره ناصری مراسم میلاد علی علیه‌السلام با شکوه و با حضور گسترده مردم برگزار می‌شده است و تا به امروز این رسم همچنان پابرجاست.
