تاریخ در قلب تهران

فاطمه عباسی

چهارسوی میدان بهارستان در دوره‌های تاریخی مختلف کشور حوادث مهمی را به‌خود دیده است؛ از ترور ناموفق محمدعلی شاه در مقابل عمارت مسعودیه که بهانه‌ای بود برای قلع و قمع مشروطه‌خواهان تا اجتماع بزرگ مردم برای ملی شدن صنعت نفت و آزادی مطبوعات (امروز سالگرد این رویداد است)، ترور حسنعلی منصور مقابل ساختمان مجلس شورای ملی و کلید خوردن قصه‌ای به نام انقلاب اسلامی. محله بهارستان رویدادهای مهمی را در تاریخ خود ثبت کرده که اغلب آنها حول میدان بهارستان می‌چرخد. کافی است سری به اطراف این میدان بزنید تا احساس کنید روی خطوطی از تاریخ قدم می‌زنید و از فاصله‌ای نزدیک‌تر با آن مواجه می‌شوید.
منطقه‌ای که هم‌اکنون بیش از یک‌صد سال است مجلس و میدان بهارستان را در خود جای داده و از زمان سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار به این‌سو، با احداث باغ نگارستان روی آبادی به خود دیده است.
بهارستان تا قبل از ایجاد حصار ناصری بیرون از دروازه‌های دارالخلافه قرار داشت. باغ‌های بزرگ و سرسبزی در این محدوده از حاشیه شهر به چشم می‌خورد که باغ نگارستان تنها یکی از آنهاست. اغلب این باغ‌ها خیلی زود از بین رفتند و جای خود را به عمارت‌های تازه‌تاسیس دادند. وجود ساختمان مجلس در میدان بهارستان، آن را به یکی از سیاسی‌ترین میدان‌های شهر تهران تبدیل کرده است.
یکی از مهم‌ترین رخدادها تشکیل نخستین مجلس قانونگذاری کشور در ضلع شمالی میدان بهارستان است. مجلس شورای ملی که نتیجه سال‌ها مبارزه مشروطه‌خواهان بود برای نخستین بار در این میدان و در عمارت میرزاحسین‌خان سپهسالار برپا شد. 2 مجسمه شیر برنزی، شمشیر به‌دست در دوره مظفرالدین شاه درست بالای ورودی ساختمان مجلس شورای ملی قرار داشتند و نماد «عدل مظفر» بودند. این دو مجسمه این روزها در ورودی ساختمان موزه مجلس در عمارت سپهسالار قرار دارد.
میدان بهارستان و مجلس شورای ملی در دوران نخست‌وزیری دکتر مصدق هم بارها شاهد تظاهرات علیه دولت مصدق بود. به‌نظر می‌رسد اهمیت سیاسی بهارستان همچنان به قوت خود باقی است و همچنان بعد از چندین دوره فعالیت مجلس شورای ملی و بعد از آن مجلس شورای اسلامی در جوار این میدان، بهارستان محلی است برای اعتراض‌های صنفی و مردمی و بیان مطالبات آنها.
مدرسه و مسجد سپهسالار درست دیوار به دیوار ساختمان مجلس در میدان بهارستان قرار گرفته است. این مدرسه علمیه و مسجد یکی از زیباترین معماری‌های اماکن مذهبی تهران را دارد. استفاده از کاشیکاری و مقرنس و ازاره‌هایی که به سنگ‌ها و ستون‌ها جان داده‌اند، تنها گوشه‌ای از این معماری است. با ورود به حیاط این مسجد، معماری قرینه‌ای را به چشم می‌بینید که در اغلب اماکن مذهبی دوره قاجار می‌توان دید. کافی است در میدان بهارستان چند متری به سمت خیابان دانش‌سرا بروید تا به باغ نگارستان برسید؛ باغی قاجاری که روزگاری نخستین مدرسه صنایع مستظرفه در آن دایر شده بود و کمال‌الملک آن را مدیریت می‌کرد. سال‌ها بعد پروین اعتصامی برای مدت کوتاهی مسئول کتابخانه‌اش بود و این روزها علاوه بر موزه مکتب کمال‌الملک، آثار موزه‌ای مختلفی ازجمله آینه‌کاری‌های منیر فرمانفرمائیان در آن به نمایش گذاشته شده است.
این تنها بخش کمی از آثار مهمی است که در
گوشه وکنار این میدان تاریخی قرار دارد. قدم زدن در میدان بهارستان قدم زدن در دل تاریخ 2 قرن اخیر تهران و مرور وقایع مهمی است که روزگاری در همین خیابان‌ها رخ داده‌اند.‌