دریا نجاتم داد

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

همه اهالی محله سیدصفای بندر دیر در بوشهر او را به اسم کوچک صدا می‌زنند؛ «عاتکه» و به یک ویژگی می‌شناسندش؛ ماهیگیری. عاتکه عالیزاده در بندر دیر به‌عنوان تنها صیاد زن معروف شده است. او هر روز برای ماهیگیری کنار دریا می‌رود. خودش می‌گوید: 6سال پیش تماشای ماهیگیری بچه‌ها او را به فکر انداخت که صیادی را تجربه کند و حالا به لطف همین تجربه توانسته با روزهای غم‌انگیز افسردگی و داروهایش خداحافظی کند. عاتکه می‌گوید که دریا پناه و درمانش شده و حالا با افتخار تنها زن ماهیگیر بندر دیر است.‌

تجربه 6ساله ماهیگیری
با لهجه شیرین جنوبی قربان‌صدقه می‌رود و به رسم مهمان‌نوازی ما را به خانه‌اش دعوت می‌کند. عاتکه عالیزاده در محله سیدصفا متولد شده؛ 59سال پیش. می‌گوید: «زایشگاه و بیمارستان نبود. من هم در خانه به دنیا آمدم. خوشحالم که اهل سید صفا هستم. مردمانی با صفا و خوش‌اخلاق دارد.» عاتکه 2دختر دارد و داماد و نوه‌های دوقلویش از صیادان بندر دیر هستند. همسرش به رحمت خدا رفته و دست روزگار از ناملایمات زندگی کم و کسری برایش نگذاشته و چند سالی افسردگی را برایش رقم زده است. روایت حال خوش این روزهای عاتکه با دریا گره خورده ‌است. او می‌گوید: «می‌دانی افسردگی چیست؟ یک بیماری که نمی‌توانم برایت بگویم چطور رنگ روزهای زندگی مرا سیاه کرده بود. یک روز بی‌حال و حوصله کنار دریا نشسته بودم. تعدادی بچه‌ بازی می‌کردند. قلاب ماهیگیری کوچکی داشتند و ماهیگیری تمرین می‌کردند. فکری به ذهنم رسید. آمدم خانه و به نوه‌هایم گفتم برای من هم قلاب ماهیگیری و خیط (نخ ماهیگیری به زبان محلی) بخرید. همگی مخالفت کردند که ماهیگیری کار آسانی نیست و فوت و فن خودش را دارد.» اما عاتکه کوتاه نیامد و روز بعد با قلاب ماهیگیری راهی بندر شد. از آن روزگار 6 سال می‌گذرد.‌

درمان دریا
عاتکه ادامه صحبتش را با حدیثی از امام کاظم(ع) پی می‌گیرد و می‌گوید: «ایشان فرمودند که نگاه کردن به آب روان نور چشم را زیاد می‌کند. من هم وقتی برای ماهیگیری می‌رفتم، ساعت‌ها به دریا نگاه می‌کردم. کم‌کم شروع کردم به حرف زدن با دریا. دست‌کم 3 تا 4 ساعت برای صید کنار دریا می‌نشستم. گاهی دست خالی برمی‌گشتم و گاهی هم چند ماهی صید می‌کردم. روز بعد دوباره با دریا درددل می‌کردم.» ماهیگیری عاتکه هر روز ادامه داشت تا خودش و اطرافیانش متوجه تغییری در او شدند. می‌گوید: «دلم روشن شد و از تاریکی افسردگی خبری نبود. دریا درمانم کرد. روزی‌رسانم شد. حالا همه اهالی می‌دانند که من هر روز برای صید به بندر می‌روم و چه افتخاری بالاتر از اینکه تنها زن ماهیگیر بندر دیر من هستم.»

از دریا خسته نمی‌شوم
برای عاتکه که در بندر بزرگ شده، فوت و فن ماهیگیری بسیار آسان است. او می‌گوید: «میگو را به قلاب سر خیط می‌بندم و دورش را با خمیر می‌پوشانم. قلاب را در دریا می‌اندازم و در سکوت دریا به انتظار می‌نشینم و بهترین لحظه‌های زندگی را تجربه می‌کنم. گاهی مردان ماهیگیر به من می‌گویند تو بیشتر از ما صید کردی.» عاتکه برای رفتن به نقاط دورتر دریا و تجربه صید به نوه‌هایش اصرار می‌کند، اما می‌گوید: «به من می‌گویند کجا می‌خواهی بیای ننه! خسته می‌شوی، اما بالاخره یک روز همراهشان می‌روم. عشق من به دریا تمام نمی‌شود.» عاتکه ماهی‌های صید خودش را به خانه می‌آورد و قلیه‌ماهی درست می‌کند. گاهی هم ماهی‌ها را به در و همسایه می‌دهد.

اخبار هواشناسی را گوش می‌کنم
گوش دادن به اخبار هواشناسی عادت هر روز صبح عاتکه است. می‌گوید: «باد شمال که بوزد ماهی‌ها کنار ساحل می‌آیند. باد شرجی که باشد از صید خبری نیست. هواشناسی که هشدار دریایی صادر کند، سراغ ماهیگیری نمی‌روم. دریا خطرات خودش را هم دارد. چهارشنبه (21آذر) وزش باد شدید است و من دریا نمی‌روم.» او از سونامی سال1395 یاد می‌کند؛ اتفاقی ‌بی‌سابقه در بندر دیر که آب دریا تا ارتفاع ۳متری به ساحل هجوم آورد و بیش از یک کیلومتر در شهر پیشروی کرد. عاتکه می‌گوید: «آب تا حیاط خانه ما آمده بود. ماهی‌ها هم آمده ‌بودند. اخبار گفت ۵نفر کشته شدند؛ برای همین می‌گویم دریا با همه محبتش خطراتی هم دارد.»

مکث
اشتغال
اعطای مجوز صید بانوان برای نخستین‌بار
صیادی برای زنان ساحل‌نشین ۱۴جزیره هرمزگان مهم‌ترین گزینه اشتغال است؛ صیادان زن با وجود نداشتن مجوز قانونی و محرومیت از بیمه، معیشت‌شان را به دریا گره زده بودند تا اینکه مرداد سال گذشته (1402) مدیرکل شیلات هرمزگان از اعطای مجوز صید به بانوان جزیره هنگام برای نخستین‌بار خبر داد. صیادی زنان با نام جزیره هنگام شهرت یافته است، اما در جزیره قشم هم تعدادی زن صیاد فعالیت می‌کنند.
 با این همه همین صیادان هم نخستین‌بار است که مجوز صید دریافت می‌کنند و نخستین‌بار است که نامی از صیادی زنان در جای دیگری جز هرمزگان به گوش می‌رسد؛ مثل بوشهر که حالا با انتشار فیلمی از ‌عاتکه عالیزاده‌ با عنوان تنها زن صیاد بوشهر سر زبان‌ها افتاده است.

مستند
«رویای صید»؛ مستندی درباره زنان صیاد
فیلمبرداری مستند «رویای صید» به تهیه‌کنندگی بهروز نشان و کارگردانی محمد حمزه‌ای از چند‌ماه پیش با حمایت معاونت امور زنان ریاست‌جمهوری مجددا از سر گرفته شد. بهروز نشان، تهیه‌کننده این فیلم گفته است: «این فیلم از یک روایت واقعی گرفته شده است؛ ماجرای ۲۰خانم که در یکی از روستاهای قشم صیادی می‌کنند و اکثرا خانم‌های سرپرست خانوار هستند. شیلات به آنها مجوز صیادی نداده بود و نمی‌توانستند به ماهیگیری بروند. دغدغه این خانم‌ها بسیار برایم جذاب بود؛ البته خوشبختانه در حال حاضر مشکل صدور مجوز صیادان زن در قشم حل و این انگیزه بیشتری برای ساخت این فیلم مستند شده است.» این فیلم بلند مستند در 3اپیزود تولید می‌شود.

دیر؛ بزرگ‌ترین  بندر صیادی کشور
 24,084 نفر جمعیت
208 کیلومتر فاصله تا بوشهر
ماهی میگو صادرات