فداکاری در دمای 15- درجه

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

«تلاش حفار مردان در سرمای سرخس»؛ این عنوان ویدئوی منتشر شده در شبکه‌های مجازی است که در توضیح آن نوشته شده است:‌ «بامداد یکشنبه، ۲۵آذر۱۴۰۳، حفارمردان شرکت ملی حفاری ایران در شرایط سخت و سرمای سوزناک سرخس و خانگیران با همت بلند ایستاده‌اند تا تولید متوقف نشود.» خانگیران نخستین نقطه در ایران است که خورشید از آنجا طلوع می‌کند. دمای هوا در این منطقه در فصل تابستان تا 50درجه بالا می‌آید و در زمستان‌ها تا حدود منفی 25درجه پایین می‌رود. باد‌های تند همراه با توفان شن در تابستان و برف سنگین و کولاک شدید همراه با افت شدید دما و یخبندان در زمستان، شرایط سختی را برای کار در این منطقه ایجاد و تولید را پرمخاطره می‌کند.

حفاری در میدان گازی طوس
مخزن گاز خانگیران سال۱۳۴۷ کشف شد. این مخزن بزرگ‌ترین میدان گازی در شمال‌شرق کشور است که روی 3مخزن مزدوران و شوریجه B وD قرار گرفته است. روزانه از این مخازن که تأمین‌کننده گاز ۶استان کشور به‌ویژه در فصل سرد سال هستند، ۶۵میلیون مترمکعب گاز برداشت می‌شود و هر سال با حفاری ۶حلقه چاه تلاش می‌شود با افزایش حجم ذخیره‌سازی تا ۲۰میلیون مترمکعب در زمستان‌ها افت فشار گاز نداشته باشیم. ویدئویی که در روزهای گذشته در فضای مجازی منتشر شد، اما مربوط به منطقه طوس است؛ یکی از میادین جدید کشف شده در جنوب خانگیران با حجم سرمایه‌گذاری بیش از ۲۰۰میلیون دلار که پیش‌بینی می‌شود در فاز اول روزانه ۳میلیون مترمکعب و در فاز دوم با حفاری ۸حلقه چاه دیگر روزانه تا ۵میلیون مترمکعب تولید گاز داشته باشد و این یعنی تأمین انرژی پایدار شمال و شرق کشور.
دکل حفاری 68فتح شرکت ملی حفاری در حال حاضر عملیات حفاری گاز را در این منطقه انجام می‌دهد؛ عملیاتی با حضور 110 تا 120 نفر به‌صورت شبانه‌روزی تا به میدان گازی دست پیدا کند.

مخاطره‌های حفاری گاز
گفته می‌شود منطقه خانگیران یکی از وسیع‌ترین میدان‌های گازی و شرقی‌ترین میدان گازی کشور، گاز ترش، سمی و خورنده مخزن دارد که علاوه بر خطر احتمالی ناشی از نشت آن، عواقب جبران‌ناپذیری بعد از تنفس گاز بدون تجهیزات دارد و همه اینها یعنی کار با سختی دوچندان.
رئیس دستگاه دکل حفاری 68 که در حال حاضر در منطقه مستقر است به همشهری می‌گوید:‌ «در حال حاضر در منطقه گازی طوس و در کوهستان کار می‌کنیم؛ منطقه‌ای سردسیر و برف‌گیر که به‌طور مداوم توفان شن، توفان و کولاک را در آن شاهد هستیم.»
صادق بهمن‌فر تأکید می‌کند: «اگر هنگام حفاری گاز، خودش را به سطح برساند، خیلی خطرناک است و مانند حادثه‌ای که در دکل شماره95 رخ داد، می‌شود. سختی کار حفر چاه گازی اینجاست و این نیاز به هوشیاری صددرصدی دارد. علاوه بر هوشیاری، میزان دوندگی و تلاش تمام کارکنان باید زیاد باشد؛ چون با کوچک‌ترین غفلت، ممکن است منجر به حادثه شود.»
دکل شماره۹۵ فتح واقع در میدان رگ سفید سال1396 مشغول حفاری در عمق ۲۶۰۰متری مخزن آسماری بود که به دلایل فنی، لوله حفاری در عمق ۸۰متری متوقف شد. کارکنان و متخصصان به‌دنبال رفع مشکل بودند که ناگهان مواد سیال به بالا فوران کرد و انفجار بزرگی رخ داد. حجم آتش و سرعت انفجار به حدی بود که هیچ‌یک از کارکنان نتوانستند عکس‌العمل بموقع از خود نشان دهند و 4نفر در همان ابتدای انفجار جان خود را از دست دادند.

کار به دور از خانواده
«افرادی که در عملیات حفر چاه فعالیت می‌کنند، 14روز دور از خانواده هستند و شاید در مناطقی کار کنند که آنتن‌دهی وجود نداشته باشد. اغلب از مناطق شهری دور هستند و در مناطق صعب‌العبور و کوهستانی فعالیت می‌کنند.» رئیس دستگاه دکل حفاری 68 به این مسئله اشاره می‌کند و می‌گوید: «110 تا 120نفر فعال در 4شیفت کاری مشغول هستند. یک شیفت صبح کار، یک شیفت شب کار. شیفت صبح کار از 7صبح شروع می‌شود و تا 7شب ادامه دارد. شیفت شب کار هم از ساعت 7شب تا 7صبح است.»‌
صادق بهمن‌فر می‌افزاید: «در خیلی از مناطقی که حفاری چاه صورت می‌گیرد، آنتن‌دهی وجود ندارد؛ زیرا اغلب در کوهستان و بیابان کار می‌کنیم و به همین دلیل، از دفتر اصلی با تلفن آفیس ارتباط تلفنی برقرار می‌شود. کارکنانی که روزانه در عملیات حفر چاه حضور دارند، باید به دفتر بیایند تا بتوانند ارتباط تلفنی با خانواده‌های خود برقرار کنند. شاید در طول روز کارکنان فقط بتوانند یک‌بار با خانواده‌های خود ارتباط تلفنی بگیرند.»

از گرما به سرما
اغلب کارکنان دکل 68 اهل جنوب کشور هستند، از مناطق گرمسیر آمده‌اند و در کوهستان‌های سرد خراسان رضوی فعالیت می‌کنند. رئیس دستگاه دکل حفاری 68 می‌گوید: «کارکنان ما از بچه‌های جنوب کشور هستند و به همین دلیل زمان کار در مناطق سردسیر اذیت می‌شوند. واقعیت این است که تحمل این شرایط، سخت است. توفان، باد شدید و... شرایط را برای کار کردن سخت می‌کند. در روزهای گذشته دمای هوا به 15درجه زیر صفر رسید و خیلی از لوله‌های گالوانیزه از سرما شکست.» او البته تأکید می‌کند: «اعضای شرکت ملی حفاری در هر شرایطی باید کار کنند؛ حالا چه سرما باشد و چه گرما.»
ماجرای حضور جنوبی‌ها در سرمای سرخس هم این است که شرکت حفاری هر جا شرکت‌های ملی نفت یا مناطق نفت‌خیز احساس نیاز کنند، کار می‌کند. طوس هم جزو منطقه خانگیران و یک منطقه گازی است و آنطور که صادق بهمن‌فر توضیح می‌دهد ابتدا چاه را به‌صورت اکتشافی حفر می‌کند و بعد ثبت و ضبط می‌شود. در ادامه حفاری چاه توسعه داده می‌شود؛ یعنی تعداد زیادی چاه در آن منطقه گازی حفاری و بعد از آن حدود و ابعاد حوضچه (حالا چه نفتی و چه گازی) حفر چاه مشخص می‌شود.

میدان گازی طوس

میدان گازی طوس در ۱۰۰کیلومتری شمال‌شرق شهر مشهد مقدس و جنوب میدان‌های خانگیران و گنبدلی قرار دارد که در سال۱۳۸۸ کشف و حفاری یک حلقه چاه اکتشافی در آن تکمیل شد. پروژه میدان گازی طوس یکی از مهم‌ترین برنامه‌های شرکت ملی نفت ایران و نفت مناطق مرکزی ایران است که با هدف پایداری گاز در شمال شرق کشور در سال۱۴۰۲ کلید خورد. این پروژه در بخش حفاری و خطوط لوله به پیمانکاران داخلی واگذار شد تا با توسعه در میدان‌های مرحله نخست و دوم و حفاری 4حلقه چاه جدید با صرف هزینه‌ بیش از ۱۲۰میلیون دلار، روزانه ۳ تا ۵میلیون مترمکعب گاز در توسعه کامل این پروژه استحصال شود.